درآمد راحت اپراتورها از VODها
شبنم کهن چی - قدیمی ترین و شیرین ترین خاطره نسل دهه پنجاهی ها از فیلم دیدن، برمی گردد به دوران امپراتوری دستگاه پخش ویدیو؛ زمانیکه دوستِ پدر یا برادرمان با یک کیف بزرگ سیاه به خانه مان می آمد. در کیف که باز می شد، جادوی سینمای فیلم های VHS ما را مسحور خودش می کرد. روی نوار چسب سفید باریکی، لبه هر فیلم VHS، اسم فیلم به همراه کشور سازنده یا هنرپیشه محبوب آن نوشته شده بود؛ سنگام- هندی؛ قیصر- بهروز؛ دایی جان ناپلئون و ... فیلم منتخب ما هفتگی به مبلغ 300 تا 500 تومان اجاره می شد تا یک شب از هفته خانوادگی، روبه روی تلویزیون بنشینیم و صدای شکستن تخمه همراه با فیلم آغاز شود. بعدها، بیشتر از اجاره کردن فیلم یا به سینما می رفتیم یا سی دی می خریدیم. اما فناوری، به سرعت همه چیز را متحول کرد.
حالا ما درحالیکه هنوز به میانسالگی نیز نرسیدیم، شب های بی خوابی، در تاریکی اتاق روی صفحه موبایل مان فیلم نگاه می کنیم یا هنگامی که در اتوبوس مسیری طولانی را در ترافیک طی می کنیم درحالیکه هدفون توی گوش گذاشتیم یا در اوقات بیکاری در محل کار که کم هم نیست یا زمانی که در کافه یا پارک منتظر دوستان مان هستیم فیلم می بینیم.
گاهی هم با دوستان مان دور هم آنلاین فیلم می بینیم. برخی از ما ترجیح می دهیم اینطور فیلم ببینیم تا نفری 12 هزار تومان بلیت سینما بخریم یا 5 هزار تومان سی دی فیلم های شبکه خانگی را بگیریم. آنلاین فیلم دیدن آن هم با وجود اینترنت موبایل، راحت تر از فیلم دیدن با دستگاه پخش است که ضرورت دارد در خانه باشیم یا حتی سینما که ضرورت دارد ساعت مشخصی در سالن سینما حاضر شویم.
حالا بخشی از نسل جوان و نوجوان عادت به دانلود غیرقانونی فیلم ها و دست به دست کردن آن با استفاده از فلش مموری دارند، برخی هم با پرداخت هزینه، دانلود قانونی می کنند و تعدادی نیز با عضویت در سایت های VOD به صورت آنلاین روی موبایل یا لپتاپ شان با استفاده از اینترنت موبایل یا سرویس اینترنتی که از ISPها می گیرند، فیلم می بینند. این روزها تعداد دسته آخر رو به افزایش است به خصوص از زمانی که با عضویت در برخی از سایت های VOD ترافیک کاربران رایگان شده است.
تا اکنون 12 شرکت VOD از وزارت ارشاد و 5 شرکت IPTV از صدا و سیما مجوز فعالیت دارند که از این بین هشت سرویس VOD فعال هستند؛ فیلم نت، فیلیمو، نماوا، آیو، کاناپه، زوم، لنز و مای اپز. میانگین ترافیک سرویس های فعال در این حوزه روزانه به روایتی بین 5 تا 10 ترابایت به صورت میانگین و به روایتی دیگر بین 20 تا 30 گیگابیت در ثانیه برآورد شده است. این ترافیک در پیک ترافیک به 50 گیگابیت در ثانیه هم می رسد. این آمار بدون در نظر گرفتن فعالیت سرویس آپارات است که جزو دسته UGCها محسوب می شود؛ یعنی User General Content که کاربران نیز در آن محتوا تولید می کنند.
برای رشد بازار VODها، طرح ترافیک رایگان با همکاری برخی از اپراتورها و ISPها از دی ماه سال گذشته آغاز شد. در این طرح کاربران با عضویت روزانه یا ماهانه به انتخاب خود، می توانند با ترافیک رایگان فیلم یا سریال ببینند. این طرح با توافق VODها و سرویس های اینترنتی اعم از اپراتورها و ISPها اجرا می شود.
یکی از آگاهان که خواست نامش فاش نشود، گفت: براساس این توافق در صورتی که کاربران VOD از اینترنت شرکت یا اپراتوری که VOD با آن توافق کرده استفاده کنند، هزینه ترافیک مصرفی کاربر را سرویس VOD به اپراتور یا ISP پرداخت می کند. گفته می شود که به ازای هر یک گیگابایت، مبلغ 800 تومان از سوی شرکت های VOD پول به اپراتورها و شرکت های ISP پرداخت می شود. اگر فرض کنیم تمام پهنای باند مصرفی شرکت های VOD و IPTV رایگان شود، با در نظر گرفتن ترافیک 20 تا 30 گیگابیت بر ثانیه می توان محاسبه کرد شرکت های VOD هر دقیقه 180 هزار تومان به شرکت ها و اپراتورهایی که برای ترافیک رایگان کاربران با آنها توافق کرده اند، پرداخت می کنند؛ روزی 295 میلیون و 200 هزار تومان، ماهانه 8 میلیارد و 856 میلیون تومان.
این محاسبه نشان می دهد این مدل برای رایگان کردن ترافیک موجب ورشکستگی شرکت های VOD خواهد شد؛ لذا برای رشد صنعت شاید یکی از بهترین پیشنهادها تعرفه گذاری یک قیمت ثابت برای اینترنت داخلی است که با پرداخت این مبلغ کاربر ترافیک نامحدود داشته باشد.
این فرد آگاه اعلام کرد: عرضه ترافیک رایگان به کاربرانی که با اینترنت همراه از VOD استفاده می کنند، به شدت زیان آور است؛ چراکه در یکی از اپراتورها برای رایگان شدن ترافیک تعرفه ای مقرر شده است که بر اساس آن شرکت های VOD باید برای رایگان کردن ترافیک کاربران تلفن همراه 60 درصد از درآمد خود را به اپراتور پرداخت کنند. این در حالی است که شرکت های VOD مطابق با مصوبه شورای سند باید معادل 50 درصد فروش خود را به صاحب محتوا پرداخت کنند؛ بنابراین به نظر می رسد باید قوانین و مصوبات جدیدی در کل اکوسیستم اعم از وزارت ارتباطات و وزارت ارشاد وضع شود تا این صنعت در بدو شروع، کشته نشود.
یکی از فعالان بازار VOD درباره ترافیک و پرداختی صاحبان این سرویس به شرکت های ISP و اپراتورهای تلفن همراه گفت: ترافیک روزانه سرویس های VOD حدود 10 ترابایت در شرایط معمولی است و رقم پرداختی VODها درباره اپراتورها متفاوت است؛ اپراتورهای تلفن همراه از محل پرداختی که کاربران با استفاده از سرویس آنها انجام می دهند، درصدی را به عنوان سهم خود برمی دارند. برای مثال گفته می شود همراه اول با برخی از سرویس های VOD توافق کرده 60 درصد از هر پرداختی بابت حق عضویت، سهم او و 40 درصد حق VOD باشد.
ظاهرا ایرانسل به صورت درصدی سهم خود را مشخص نکرده و شنیده ها حاکی است قرار است بابت هر گیگابایت یک هزار و 850 تومان دریافت کند که هنوز این طرح را اجرایی نکرده است.
با در نظر گرفتن شیوه های مختلفی که ISPها و اپراتورها برای دریافت سهم از درآمد ناشی از عضویت کاربران و ایجاد ترافیک دارند، نمی توان به رقم مشخص گردش بازار اپرتورها و ISPها و VODها پی برد. برخی از فعالان این بازار معتقدند درحال حاضر VODها ماهانه حدود 500 میلیون تومان بابت ترافیک رایگان کاربران پرداخت می کنند.
پرداخت حق عضویت در سرویس های VOD ایرانی به دو شکل بانکی و اپراتوری انجام می شود. در دنیا برای پرداخت حق عضویت سرویس های VOD راهکارهای ساده تری نسبت به ایران وجود دارد. برای مثال نت فلیکس پس از دریافت اطلاعات ویزا کارت کاربران، به صورت خودکار، ماهانه حق عضویت را از حساب کاربر کسر می کند؛ اما در ایران کاربران یا باید هر بار از پرداخت آنلاین بانکی استفاده کنند یا به وسیله اپراتورها پرداخت کنند که یا روی قبوض آنها محاسبه یا از اعتبار آنها کسر می شود. شیوه دوم بین کاربران ایرانی محبوب تر است.
شاید به دلیل سهولت استفاده از اپراتورها و البته مزیت همراه بودن اینترنت آنهاست که تعداد کاربرانی که با سرویس اپراتورهای همراه از VODها استفاده می کنند، بیش از کاربرانی است که از طریق بانک ها به صورت آنلاین حق عضویت خود را می پردازند. درحال حاضر به صورت کلی بیش از 2 میلیون کاربر از اپراتورهای همراه از سرویس های VOD استفاده می کنند. می توان گفت این سرویس ها در ماه بین 300 تا 500 هزار کاربر فعال دارند که با استفاده از سرویس پرداخت اپراتورهای تلفن همراه عضو سرویس های VOD و IPTV می شوند. تعداد کاربرانی که با پرداخت بانکی آنلاین به عضویت این سرویس ها درمی آیند از کاربرانی که از طریق اپراتورها اقدام به پرداخت حق عضویت می کنند کمتر است.
تخمین زده می شود تعداد فیلم هایی که روی سرویس های VOD قرار گرفته اند حدود 2 هزار فیلم ایرانی و خارجی باشد که تقریبا نیمی از فیلم های ایرانی همزمان با پخش در شبکه خانگی روی سرویس های VOD قرار می گیرد.
پخش فیلم های خارجی دوبله شده در سرویس های VOD به دلیل رعایت نکردن کپی رایت آنها مورد انتقاد قرار گرفته است. اما نه وزارت ارشاد و نه سرویس های VOD واکنشی به این انتقادها نشان نداده اند. به هرحال نمی توان تکذیب کرد بخش بزرگی از جذابیت سرویس های VOD پخش فیلم های به روز خارجی است.
ویدیو درخواستی (Video on demand) یا VOD سیستم هایی هستند که به کاربران اجازه می دهند محتواهای صوتی یا تصویری را هر زمان که خودشان خواستند، گوش یا تماشا کنند. در این سیستم کاربران مجبور نیستند برنامه ها را در زمان پخش سراسری تماشا کنند. در ایران به VOD نمایش درخواستی گفته می شود و با راه اندازی این سرویس در قالب یک پروژه در کشور نام «سامانه نمایش درخواستی» به آن اطلاق شد که به صورت مختصر «سند» نام گرفت. درحال حاضر دو تشکل در این حوزه فعالیت می کنند؛ شورای سیاستگذاری VOD یا سند و انجمن صنفی شرکت های VOD و IPTV. (منبع:فناوران)