سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیازمند شوک الکترونیکی
نادر نینوایی - دو ماه یارانه یک نوزاد می‌شود پول یک بسته پوشک؛ یعنی مصرف یک هفته یک نوزاد. یک ماه یارانه می‌شود پول دو قوطی شیرخشک؛ مصرف یک هفته یک نوزاد.
در روزهایی که قیمت شیرخشک و پوشک سر به فلک کشیده، بچه‌دار شدن دل شیر می‌خواهد. باتوجه به تحریم‌های داخلی و خارجی و گرانی تمامی محصولات به‌خصوص کالاهای مرتبط با نوزادان، انتظار می‌رفت که دولت یارانه یا سبد حمایتی ویژه‌ای برای خانواده‌هایی که تازه صاحب فرزند شده‌اند در نظر گیرد اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاده است، بلکه درحالیکه ملزومات اولیه مورد نیاز نوزادان در حال تبدیل شدن به کالاهای لوکس و دست‌نیافتنی هستند، ظاهرا دولت پرداخت یارانه تازه‌متولدان را هم متوقف کرده است.
کافی است سری به پلیس +10، بخشداری‌ها، سازمان هدفمندی یارانه‌ها یا حتی وزارت کار بزنید تا با جمعیتی روبهرو شوید که با وجود آنکه چند ماه از تولد فرزندشان گذشته اما همچنان یارانه‌ای به آنها اختصاص نیافته است.
درحالیکه انتظار می‌رفت سامانه‌های دولت الکترونیکی، ثبت احوال، پیشخوان دولت و حتی شعبات پلیس +10 باعث شوند که مردم ناچار نباشند شناسنامه سرپرست خانوار و نوزاد تازه متولد را در دست گرفته و همچون 30 سال قبل از این سازمان به آن اداره در رفت و آمد و پاسکاری باشند، اما ضعف عملکرد دولت در نحوه تخصیص یارانه و نحوه اطلاع‌رسانی درباره آن باعث به وجود آمدن مشکلات فراوان و سرگردانی مردم برای اختصاص 45 هزار تومان یارانه فرزندشان شده است.
پاسکاری متقاضیان دریافت یارانه
اگر در فوتبال امروز دنیا سیستم دفاعی چهار نفره و خطی تبدیل به یک اصل همه‌گیر شده باید گفت که پاسکاری متقاضیان دریافت یارانه بین سازمان‌های دولتی نیز تبدیل به سیستمی رایج بین دستگاه‌های دولتی شده است.
«هفتم مرداد ماه بود که فرزندم متولد شد و بلافاصله برایش شناسنامه گرفتم. طبق شنیده‌ها توقع داشتم که همان ماه یا حداکثر با یک ماه تاخیر یارانه‌اش را واریز کنند، اما با وجود گذشت حدود سه ماه همچنان خبری از پرداخت یارانه نیست.»
اینها صحبت‌های یکی از هزاران نفری است که هر روز از یک دستگاه دولتی به دستگاه دولتی دیگر برای اختصاص یارانه به فرزند تازه متولدشان ارجاع داده می‌شوند.
از او می‌خواهم که برایم توضیح دهد چه مسیری را برای دریافت یارانه فرزندش طی کرده و نتیجه چه بوده است؛ آهی می‌کشد، کنار جدول می‌نشیند و بعد از شرح شرایط سخت زندگی‌اش و حقوق 1 میلیون و 200 هزار تومانی که کفاف خرج زندگی را نمی‌دهد به شرح ماوقع می‌پردازد:
«اول از همه به پلیس +10 مراجعه کردم، که گفتند این موضوع به ما ربطی ندارد و باید به سازمان هدفمندی یارانه‌ها در خیابان فلسطین تهران مراجعه کنم. پس از آنکه با سختی مرخصی گرفته و به این سازمان که حوالی میدان ولی‌عصر است مراجعه کردم، متصدی به من اعلام کرد که اسم فرزندم توسط وزارت کار در فهرست وارد نشده و می‌بایست به وزارت کار در حوالی میدان آزادی مراجعه کنم! این یعنی یک روز دیگر می‌بایست مرخصی بگیرم که واقعا شدنی نبود. بار دیگر به پلیس +10 بازگشتم و خواهش کردم که راهی دیگر پیش پایم بگذارند. گفتند بد نیست سری به بخشداری بزنم که در حوالی میدان جهاد است. این بار راهی بخشداری شدم بعد از معطلی فراوان وقتی نوبتم شد متصدی باجه بدون آنکه حتی نگاهی به شناسنامه‌ام بکند، گفت اگر سه ماه و نیم نشده هنوز نباید توقع داشته باشم یارانه‌اش را واریز کنند. پرسیدم پس پول این سه ماه و نیم چه می‌شود که متصدی با خنده اعلام کرد به حساب دولت واریز می‌شود تا صرف آبادانی کشور شود! من می‌گویم خوب است که کشور آباد شود اما یارانه حق فرزند من است؛ حق خانوار من است؛ یادم نمی‌آید خواسته باشم که یارانه فرزند من صرف این کار شود؟ مگر دولت از ریخت‌وپاش‌های خودش این کار را می‌کند؟ پس خرج پوشک و شیر خشک بچه من را چه کسی می‌دهد؟ البته که نه این بحث‌ها کمکی به من می‌کرد و نه آن کارمند کارهای بود که بتواند کاری برای من کند.»
قطع یارانه نوزادان از مرداد ماه
برای پیگیری این موضوع که چرا یارانه به فرزندان تازه متولد در این چند ماه اختصاص نیافته، با انبوهی از شماره تلفن‌ها درتماس با سازمان هدفمندی یارانه‌ها مواجه شدیم، اما با وجود آن که چند بار تماس گرفتیم هیچ کس پاسخگوی تلفن‌ها نبود. در تماس با روابط عمومی وزارت کار اما فرد پاسخگو اعلام کرد که از مردادماه تاکنون یارانه به فرزندان تازه متولد اختصاص نیافته و خودش هم با همین مشکل روبهرو است. پس از اینکه از وی درباره بخشنامه یا دستوری که به موجب آن یارانه به متولدان مرداد 97 به بعد پرداخت نشده سوال کردم، گفت که از وجود بخشنامه بی‌اطلاع است و شماره‌ای در وزارت رفاه را جهت کسب اطلاعات بیشتر برایم خواند.
پس از تماس با این شماره اما فرد پاسخگو ما را به فرد دیگر وصل کرد و فرد دوم به سوم و الی آخر. به این ترتیب برای ما مشخص شد که عزم پاسخگویی وجود ندارد و ظاهرا کسی نه در سازمان هدفمندی یارانه‌ها و نه در وزارت کار قصد پاسخگویی به رسانه‌ها و مردم را ندارد و جالب‌تر آنکه هیچ‌کس نیز از بخشنامه‌ای که به موجب آن یارانه هزاران نوزادی که از مرداد ماه تاکنون متولد شده‌اند، پرداخت نشده، اطلاعی ندارد.
مشکلات ناتمام یارانه‌ها
در روزگاری که هر روز شاهد شکل‌گیری سامانه دولتی جدیدی با هزینه‌های آنچنانی هستیم اما وضعیت امروز گویای این است که وجود این سامانه‌ها آنچنان که باید نتوانسته مانع سردواندن مردم در دستگاه‌های دولتی شود. مراجعه حضوری به سازمان هدفمندی یارانه‌ها، بخشداری و پلیس +10 یا حتی یک جست‌وجوی اینترنتی ساده از درددل‌های مردم در خصوص یارانه و شیوه اختصاص آن ما را با سیلی از مردمی مواجه می‌کند که بعضا ماه‌ها است برای دریافت یارانه تلاش می‌کنند و البته نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.
درحالیکه انتظار می‌رفت دولت الکترونیکی موجب شود از مراجعه حضوری مردم به دستگاه‌های دولتی جلوگیری شود اما حداقل در خصوص یارانه به‌هیچ‌وجه این‌طور نیست و کم نیستند افرادی که از شهرستان بار سفر را بسته و به تهران می‌آیند بلکه بتوانند با مراجعه به سازمان هدفمندی یارانه‌ها، وزارت کار و سایر سازمان‌های مربوطه کار خود را درست کرده و یارانه بگیرند.
خانواده‌هایی که سرپرستشان فوت کرده و نیاز دارند که سرپرست جدید معرفی کنند، کسانی که قبلا یارانه نمی‌گرفتند اما حالا به دلیل ورشکستگی نیازمند آن شده‌اند، کسانی که به قطع شدن یارانه‌شان اعتراض دارند همه و همه برای حل مشکل خود چاره‌ای جز مراجعه حضوری به دستگاه‌های دولتی ندارند و در این میان هیچ‌کس هم پاسخگوی وقتی که در این مسیر تلف می‌شود و هزینه‌های جابه‌جایی برای یارانه‌بگیرانی که عموما وضع درآمد مناسبی ندارند، نیست.
اجرای دولت الکترونیکی در این سال‌ها هزاران میلیارد برای دولت خرج برداشته است و طی چند سال در سه فاز آن را رونمایی کرده‌اند، اما باوجود تمام این هزینه‌ها همچنان امکان الکترونیکی شدن خدمات حوزه یارانه برای کاربران ایرانی وجود ندارد.
این در حالی است که اگر شما تصمیم داشته باشید از دریافت یارانه صرف‌نظر کنید، این امکان به‌راحتی و فقط با چند کلیک در سامانه مربوطه ممکن شده است!
گلایه‌های مردم از نحوه تخصیص یارانه
یکی از مطالبی که مردم دل پری از آن دارند، همین موضوع لزوم حضور فیزیکی در دستگاه‌های دولتی برای حل مشکلات مرتبط با یارانه است.
خانم میانسالی که همسرش فوت کرده و قصد دارد یارانه‌اش را به حساب خودش واریز کنند، می‌گوید: «انگار از قصد در دستگاه‌های دولتی ارجاع داده می‌شویم تا قید دریافت این چندرغاز یارانه را بزنیم!»
تازه‌دامادی که دو ماهی است ازدواج کرده به خبرنگار ما می‌گوید: باوجود آنکه درخواست جدا شدن یارانه از والدینمان را داده‌ایم و این ماه یارانه به حساب آنها هم واریز نشده اما هنوز یارانه برای خودمان واریز نشده است؛ وقتی هم که مراجعه می‌کنیم می‌گویند زمان‌بر است صبر کنید!
به این ترتیب باید گفت جدا کردن یارانه از خانواده پس از ازدواج نیز مشکلاتی را به همراه دارد. حتی در مواردی دیده شده است که وقتی نام خود را از فهرست خانواده حذف می‌کنند تا نام آنها در فهرست خانواده جدید ثبت شود، یارانه آنها قطع می‌شود. به این ترتیب زوج‌های جوان مجبور می‌شوند باتوجه به فراهم نبودن امکان ثبت شکایت الکترونیکی و نبود زیرساخت الکترونیکی لازم در دستگاه‌های دولتی مراجعات متعدد به دستگاه‌های دولتی برای رفع مشکل داشته باشند و تا زمان درست شدن کارشان حداقل یک ماهی هم قید دریافت یارانه را بزنند.
در خصوص کسانی که متارکه کرده و قصد جدا کردن یارانه دارند، شرایط سخت‌تر هم هست؛ یعنی اگر توافقی بین زوجین برای جدا کردن یارانه نباشد باید به فرمانداری شهر محل اقامت خود مراجعه کنند. این در حالی است که بررسی چنین مواردی به‌راحتی از طریق دولت الکترونیکی شدنی است اما گویا سازمان‌های دولتی تمایلی به الکترونیکی شدن و تسهیل امور برای رفاه مردم را ندارند.
جمع‌بندی
در صورت الکترونیکی شدن واقعی دولت و نه در حرف، روی کاغذ یا ارایه برخی خدمات ساده و ابتدایی، مردم برای یک موضوع مهم مثل یارانه مجبور نیستند به سازمان هدفمندی یارانه‌ها، فرمانداری، بخشداری و وزارت کار مراجعه کنند و به‌راحتی می‌توانند از طریق سامانه‌های دولتی کار خود را به انجام رسانند. در صورت نیاز به تایید هویت فرد نیز وجود پیشخوان‌های دولت و پلیس +10 می‌تواند در خصوص تایید هویت افراد کافی باشد و لزومی به سر دواندن مردم در وزارتخانه‌های عریض و طویل و سازمان هدفمندی یارانه‌هایی که حتی به رسانه‌ها نیز پاسخ نمی‌دهد، نیست.
به نظر می‌رسد در زمانه‌ای که مردم در تهیه مایحتاج اولیه خود با مشکل مواجه هستند، الکترونیکی شدن فرایند دریافت، تخصیص و رفع مشکلات یارانه‌ها کوچک‌ترین قدمی است که دولت موظف است آن را برداشته و به انجام رساند؛ کاری که البته تاکنون انجام نشده است.
این در حالی است که با توجه به رهاسازی قیمت‌ها و بازارها و کالاها در کشور، میزان اقشاری که صدمه‌دیده و همچنان نیز خواهند دید رو به افزایش است و چه‌بسا کم نیستند خانوارهایی که اکنون خواستار بازگشت به جمع یارانه‌بگیران هستند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس، دستگاه‌های نظارتی و احیانا برخی دولتمردان، باید اقداماتی در خصوص اصلاح فرایندهای معلوم و نامعلوم سازمان هدفمندی یارانه‌ها و الزام آن به ارایه خدمات الکترونیکی انجام دهند تا شاید بخشی بسیار کوچک از بار گرانی‌ها از اقشار آسیب‌پذیر جامعه برداشته شود.
- ۹۷/۰۷/۱۰