سرنوشت پیمانکاران ارتباطات سیار در ابهام
م.ر.بهنام رئوف - بزرگراه فناوری - امروزه مولفه‌هایی همچون تلفن ثابت، تلفن‌همراه، اینترنت و در کل فناوری‌های ارتباطاتی به‌عنوان یکی از فاکتورهای اساسی در سنجش توسعه‌یافتگی کشورها محسوب می‌شود. در بخش تلفن‌همراه تاکنون بالغ بر 10 میلیون نفر در کشورمان از این فناوری ارتباطی استفاده می‌کنند و بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته تعداد استفاده‌کنندگان از این وسیله تا پایان سال به 15 میلیون و تا پایان برنامه پنج‌ساله چهارم باید به بالای 24میلون نفر برسد. اما دستیابی به این آمار از سویی و افزایش کیفی شبکه تلفن‌همراه از سویی دیگر تاکنون هزینه‌های بسیاری بر دوش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت تابعه آن یعنی ارتباطات سیار متحمل کرده است.
آنچه گذشت
اواخر سال 83 شرکت مخابرات ایران با هدف واگذاری حداکثر ممکن فعالیت‌های اجرایی خود به بخش خصوصی، با به‌کارگیری ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در کشور، با برگزاری یک مناقصه اقدام به واگذاری امور توسعه‌ای شرکت ارتباطات سیار و یا همان اپراتور اول کرد. مناقصه‌ای که بعدها ابهام در نحوه برگزاری و تعیین برندگان آن بحث‌و جدل‌های بسیاری را از سوی تولیدکنندگان داخلی و برخی دیگر از شرکت‌کنندگان به‌دنبال داشت و حتی پای اعضای کمیته مخابرات و نمایندگان مجلس نیز به این مناقصه کشید.
در نهایت نیز کنسرسیوم بهینه ارتباطات مهر با سه شرکت میکروموج، منابع تغذیه‌الکترونیکی و صنایع ارتباطی پایا و دو شرکت پارس‌ایراتل (نوکیا) و خدمات اریکسون ایران (اریکسون) در مناقصه‌توسعه‌شبکه تلفن‌همراه کشور به ارزش هشت هزار میلیارد ریال برنده اعلام شدند.
این سه شرکت متعهد شدند بالغ بر چهار هزار و 600 سایت BTS را تا پایان اردیبهشت‌ماه سال 85 برای بهره‌برداری و افزایش ظرفیت هفت میلیون مشترک تلفن‌همراه به شرکت ارتباطات سیار ارایه دهند.
یکی از مواردی که آن زمان باعث ایجاد شبهه در بین محافل مخابراتی کشور شد این بود که چرا شرکت‌هایی که صلاحیت داشته و قیمتی پایین‌تر از این سه شرکت ارایه داده بودند در این مناقصه پذیرفته نشدند. به هر حال به گفته مسعود مقدس، رییس وقت هیات‌‌مدیره شرکت مخابرات، روال انتخاب شرکت‌های پیمانکار توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی انجام شده و 40 درصد از قیمت مناقصه مربوط به خرید تجهیزات از بیرون و 60 درصد بابت خرید خدمات و تجهیزات از داخل بود که اختلافات پیش آمده هم به همان 60 درصد مربوط است.
آغاز بدقولی‌ها و تمدیدها
اما درست در آخرین روزهایی که به پایان مهلت پیمانکاران عمومی (خرداد 85) زمانی باقی نمانده بود و از طرفی شرکت ارتباطات سیار نیز اقدام به ثبت‌نام هشت میلیونی کرده بود، ناگهان اعلام شد که این پیمانکاران از برنامه زمان‌بندی خود بسیار عقب هستند.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از قرارداد GCها، پیمانکاران شرکت ارتباطات سیار متعهد شده بودند تا خردادماه سال جاری، چهار هزار و 681 آنتن را در سطح کشور نصب کنند. از این تعداد سهم شرکت بهین‌ارتباط مهر هزار و 843 آنتن، پارس‌ایراتل، هزار و 938 آنتن و سیستم و خدمات اریکسون نیز 900 آنتن بود که طبق آمار منتشر شده در خردادماه 85 این سه شرکت به ترتیب موفق به نصب تنها 176 ، 265 و 129 آنتن شدند که در مجموع و از میان 570 آنتن نصب شده در تست QA شرکت ارتباطات سیار تنها به 64 آنتن تاییدیه داده شد.
توسعه بسیار کند قرارداد پیمانکاران خشم سلیمانی و همکاران وی در وزارت ارتباطات را برانگیخت تا جایی که او در گفت‌وگویی با ابراز تاسف از عملکرد این پیمانکاران عنوان داشت: اگر پیمانکاران ارتباطات سیار به تعهدات خود عمل می‌کردند، تاکنون واگذاری همه سیم‌کارت‌ها به پایان رسیده بود.
در عین حال با توجه به گلایه آقای وزیر و مدیران زیرمجموعه‌هایش و با توجه به اینکه از نظر بسیاری از کارشناسان، انعقاد قرارداد با پیمانکاران برای برون‌سپاری فعالیت‌هایی از این دست در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اتفاقی تازه و جدید محسوب می‌شد، وزیر ارتباطات پایان شهریورماه 85 را آخرین فرصت برای اجرای تمامی تعهدات پیمانکاران ارتباطات سیار تعیین کرد.
سکوت پاسخ GCها
پس از اعلام رسمی در تاخیر فعالیت‌های پیمانکارن شرکت ارتباطات سیار و به‌دنبال آن ادامه روند واگذاری‌سیم‌کارت‌های ثبت‌نامی از سوی شرکت ارتباطات سیار که بعضا منجر به کاهش سطح کیفی مکالمات تلفن‌همراه شد، انگشت اتهام از سوی بسیاری از مقامات وزارتخانه به‌سوی پیمانکاران بدقول نشانه رفت.
مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار که پیش از این و به بهانه توسعه شبکه خود به‌وسیله GCها بر خلاف تمام توصیه‌های کارشناسان و فعالان اقدام به ثبت‌نام هشت میلیونی سیم‌کارت در بهمن‌ماه سال 84 کرده بود، بارها و در مصاحبه‌های مختلف عملکرد ضعیف پیمانکاران خود را نقد کرده و از برنامه‌ریزی برای توسعه موازی با GCها توسط پیمانکاران استان‌ها خبر می‌داد. این در حالی است که پیش از این و قبل از انعقاد قرارداد مهم‌ترین دلیل در انتخاب این سه پیمانکار، ضعف و عدم وجود پیمانکاران متخصص و قوی در داخل کشور همواره مورد تاکید قرار گرفته بود.
محمد سلیمانی که به تصور خود با دادن مهلت تا پایان شهریورماه امیدوار بود بهره‌برداری از چهار هزار و 600 سایت BTS را با تاخیری چهارماهه به‌عنوان افتخاری در کارنامه خود به‌ثبت برساند، این‌بار و در موضعی سخت‌تر از قبل، قرارداد وزارت ارتباطات با پیمانکاران عمومی را بدترین قرارداد تاریخ وزارت متبوعش اعلام کرد و از GCها خواست برای رسیدن به برنامه زمان‌بندی خود تمام تلاش خود را انجام دهند.
اما در این بین تماس خبرنگاران رسانه‌های گروهی با پیمانکاران ارتباط سیار همواره بی‌نتیجه می‌ماند و مدیران ارشد برج ونک نیز فقط به ارایه یک آمار کلی و عقب بودن از برنامه این پیمانکاران اشاره می‌کردند.
شرکت پارس‌ایراتل که یکی از نمایندگان رسمی نوکیا در تهران است، همواره از دادن هر گونه اطلاعات به جهت شفاف‌سازی افکار عمومی خودداری کرده و گفت‌وگو با مدیرانش را منوط به ارسال سؤالات و دستور مدیرعامل خود عنوان می‌کند. اما این شرکت که باید تا خردادماه گذشته هزار و 938 آنتن را در نقاط مورد نظر نصب می‌کرد، علی‌رغم دریافت چندین‌بار سؤالات مکتوب از سوی رسانه‌ها هیچ وقت حاضر نشد دلایل عقب بودن از برنامه زمانی خود را ذکر کند.
شرکت خدمات اریکسون ایران نیز تا به حال از ارایه هر گونه اطلاعات به روزنامه‌ها خوداری کرده اما در گامی فراتر از نوکیا تنها دو بار با برخی از خبرگزاری‌ها صحبت کرد.
مسعود پرویز یکی از مدیران شرکت خدمات اریکسون در گفت‌وگویی شرکت ارتباطات سیار را مقصر اصلی پیشرفت نکردن کار GCها اعلام کرد.
او که از عدم هماهنگی دستگاه‌های دولتی با یکدیگر و نیز عدم همکاری شهرداری با پیمانکاران از دیگر مشکلات بر سر راه توسعه پیمانکاران نام می‌برد، از در اختیار داشتن مدارک و اسنادی صحبت می‌کند که می‌تواند ارتباطات سیار را به‌عنوان مقصر اصلی این کم‌کاری‌ها متهم کند.
پرویز، معتقد است در جاهایی که موانع دولتی نبوده کار پیشرفت خوبی داشته، اما به‌دلیل سیستم کند و بوروکراسی اداری در ایران، برخی امور که باید یک روز انجام می‌گرفت، سه هفته طول کشیده است.
اما تنها پس از 11 روز از گفت‌وگوی پرویز با یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور، پیتر ون‌‌ونزبورگ، مدیرعامل این شرکت در گفت‌وگو با یک سایت وابسته به وزارت ICT با اشاره به تمام مشکلات موجود روابط شرکت اریکسون و ارتباطات سیار را بسیار عالی توصیف کرده و ابراز امیدواری کرد که تا دسامبر (آذرماه) سال جاری تمام تعهدات خود در ایران را به اتمام برساند.
در این بین دکتر شیبانی، عضو کنسرسیوم بهینه ارتباطات مهر تنها پیمانکاری بود که هرازچندگاهی در برابر سخنان مدیران دولتی موضع می‌گرفت. هرچند که او هرگز در دسترس نبود اما در گفت‌وگوهایی بوروکراسی اداری، دخالت‌های شهرداری و عدم همکاری شرکت مخابرات را مهم‌ترین عامل در تاخیر پروژه‌ها ذکر می‌کند.
مشکلات توسعه چیست؟
به باور بسیاری از کارشناسان با توجه به ساختار شهر تهران توسعه شبکه تلفن‌همراه در این شهر با مشکلات بسیار زیادی روبه‌رو است. با این تفاسیر نمی‌توان این نکته را از نظر دور داشت که به هر حال پیمانکاران شرکت ارتباطات سیار از قبل قراردادی را که امضا کردند، در جریان شکل و ساختار شهر تهران قرار داشتند.
از سویی دیگر حامیان صنعت داخلی معتقدند، شبکه تلفن‌همراه کشور ما در دست سه شرکت اریکسون، نوکیا و زیمنس است و تولیدکنندگان داخلی در این شبکه نه‌تنها نقشی نداشته بلکه شرکای خارجی به‌دنبال آن هستند که مشکلات در شبکه باقی مانده تا نیاز زیرساخت‌های ارتباطاتی همیشه به آن‌ها متوجه باشد.
زیباسازی شهری نیز از دیگر مشکلات پیش روی پیمانکاران توسعه ارتباطات سیار است. با وجودی که چندی پیش و به دستور ریس‌جمهور کلیه دستگاه‌های دولتی و اجرایی موظف به همکاری با شرکت‌ارتباطات سیار شده‌اند، اما از شهرداری‌ها همچنان به‌عنوان یکی از معضلات توسعه‌ای در این پروژه یاد می‌شود.
کمک‌های دولتی
علی‌رغم تمدید مهلت قرارداد پیمانکاران تا شهریورماه گذشته از سویی و تعیین جریمه برای دیرکرد در اتمام پروژه از طرف برخی از مدیران دولتی از سویی دیگر، به‌نظر می‌رسد بحث لغو قرارداد با GCها که چندی پیش از سوی مدیران وزارت ICT مطرح شده بود تا حدودی منتفی است.
وفا غفاریان که بر خلاف همکاران خود موضع منفی شدیدی نسبت به پیمانکاران ارتباطات سیار نداشته و همواره سعی بر برطرف کردن مشکلات آن‌ها داشته است، به تملیک 50 درصد از سایت‌های BTS توسط GCها اشاره کرده و معتقد است: از چهار هزار و 600 سایت مورد تعهد این پیمانکاران، حدود دو هزار و 300 سایت تملیک و بیش از هزار دکل و فونداسیون نصب و تجهیزات بسیاری وارد کشور شده است، بنابراین کم‌کاری پیمانکاران تعبیر درستی نیست.
از سویی دیگر برخی از منابع آگاه از ورود و نصب تجهیزات غیراورجینال توسط پیمانکاران خبر می‌دهند که این مطلب نیز به خودی خود از سوی هیچ کدام از طرفین درگیر در این پروژه چه خصوصی و چه دولتی تکذیب نشد.
اما بر اساس آخرین آماری که از سوی مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار ارایه شده است، پس از مهلت یک‌ماهه‌ای که بعد از شهریورماه به پیمانکاران داده شده است تا پایان مهرماه، از مجموع چهار هزار و 730 سایت تعهد شده سه هزار و 600 سایت اجاره شده و برق هزار و 800 سایت تامین و کار عمرانی دو هزار و 400 سایت تمام و در نهایت 723 سایت آماده شده که البته هیچ یک از آن‌ها به‌دلیل داشتن اشکالات، موفق به دریافت تایید فنی شرکت ارتباطات سیار نشده‌اند.
در نتیجه به گفته صدوقی قرار است 50 درصد قرارداد با GCها خلع شود و در خصوص دو هزار و 400 سایتی که کارهای عمرانی آن تمام شده نیز مقرر شد تا GCها برنامه اجرایی‌شان را در این خصوص ارایه و در صورت تایید دو ماه دیگر یعنی آبان و آذر به‌منظور انجام اقدامات لازم در این مورد به آن‌ها فرصت داده شود.
و اما
ظاهرا داستان اجرای ناتمام طرح‌های کلان در کشور را پایانی نیست. این نخستین باری نیست که مدیران دولتی با پایان ضرب‌العجل اتمام پروژه‌ای تازه به فکر آن پروژه می‌افتند و بی‌آنکه در حین توسعه به کنترل میزان پیشرفت زیرساخت‌ها باشند، به یکباره انگشت اتهام خود را به سمت این و آن می‌گیرند. حال آنکه بسیاری از فعالان و کارشناسان معتقدند که مدیران وزارت ارتباطات و شرکت ارتباطات سیار باید انگشت اتهامات و کم‌کاری‌ها را به سمت خود بگیرند که چرا مرحله به مرحله اقدام به کنترل پروژه مذکور نکرده و در واقع علاج واقعه را قبل از وقوع نکردند.
در این میان این پرسش نیز مطرح است که آیا وزارت ارتباطات با اشراف بر عدم توسعه و پیشرفت پیمانکاران اقدام به ثبت‌نام‌های جدید و واگذاری‌های بیشتر کرده است؟ به‌راستی آیا می‌توان پذیرفت که وزارت ارتباطات در جریان کم‌کاری پیمانکاران خود قرار نداشته است؟ پاسخ به این پرسش چه مثبت باشد و چه منفی، مقصر اصلی باز هم وزارت ارتباطات است، چراکه در هر دو صورت ایشان می‌توانستند از قبل تدابیر لازم را اتخاذ کنند.
با این حال باز باید منتظر ماند و دید که آیا پیمانکاران تا پایان مهلت دوماهه جدید می‌توانند همان 50 درصد تعهدات خود را به انجام رسانند یا ...
- ۸۵/۰۸/۲۱