ITanalyze

این روزها موضوع اختلاف‌نظر میان مسوولان کشور در خصوص شبکه‌های اجتماعی و فعالیت برخی از آنها در این شبکه‌ها و اظهار موافقت و مخالفت ایشان با پیام‌رسان‌ها و این شبکه‌ها به سوژه‌ای سرگیجه‌آور میان کاربران اینترنت و مردم تبدیل شده است.

فارغ از موضوع بسته یا باز بودن و شبکه‌های اجتماعی که در نوبت فیلترینگ قرار دارند و آثار مثبت و منفی تصمیماتی که اتخاذ شده یا در شرف اتخاذ است، در این گزارش به بررسی تفاوت‌های کاملا متناقض برخی مسوولان کشور پرداختیم.

موضوع تفاوت رویکردها حتی دیگر به شکل سابق و کلاسیک اختلاف‌نظر میان قوه قضاییه یا دولت و مجلس نیست، اکنون از درون شورای نگهبان گرفته تا درون کمیسیون‌های مجلس نیز از فردی به فرد دیگر دیدگاه‌ها متفاوت شده و معلوم نیست خروجی این اختلاف‌نظرها به کجا کشیده خواهد شد.

اختلاف‌نظرهایی که دیگر حتی خود مسوولان مربوطه به آن اذعان می‌کنند و تلاش دارند دلیلی برای آن بیابند. مانند آنچه غلامرضا جلالی، رییس سازمان پدافند غیرعامل به‌تازگی گفته و با اشاره به اختلاف‌نظرهایی که در این مورد بین دستگاه‌ها وجود دارد، تاکید کرده: وجود اختلاف‌نظر درباره مسایل مربوط به حوزه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به دلیل این است که این موارد در پروسه بلوغ هستند.

آنچه از این شکاف و اختلاف‌نظرها مشهود است، بلاتکلیفی مردم و کاربران اینترنت است که به‌درستی نمی‌دانند حضور در این شبکه‌ها جرم است یا آزاد. این بلاتکلیفی البته در دو بعد تقویت می‌شود؛ اول اینکه در شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده، بسیاری از مسوولان فعالیت دارند و حتی مسیر اصلی اطلاع‌رسانی آنها همین شبکه‌ها همانند توییتر است و بعد دیگر اظهار‌نظرهایی است که حتی در دو بخش متفاوت یک نهاد و دستگاه و یا حتی دو فرد متفاوت در یک بخش واحد هم از نبود رویه واحد حکایت دارد.

رییس کمیسیون فرهنگی مخالف فیلترینگ

نمونه این اختلاف دیدگاه‌ها را در میان اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس می‌بینیم؛ افرادی که حداقل هفته‌ای دو سه بار دور یک میز می‌نشینند و درباره مسایل مختلف تصمیم‌گیری می‌کنند. درباره فیلترینگ توییتر، احمد مازنی، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس با تاکید بر اینکه توییتر باید رفع فیلتر شود، معتقد است: فیلتر راه‌حل و راهکار حل مشکلات فضای مجازی نیست بلکه به‌عنوان ابزار کنترلی موقت می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

این نماینده مجلس می‌گوید: برخی مقامات برای استفاده از اینترنت، فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای مجوزهایی دارند اما برای مردم این موضوع قابل قبول نیست، در واقع اگر فضای مجازی بد است باید برای همه باشد، اگر خوب است باید برای همه باشد. البته می‌توان برای استفاده شرط سنی گذاشت اما اینکه برای تمامی مردم ممنوعیت ایجاد کرد و مقامات از این ظرفیت استفاده کنند، قابل قبول نیست.

 عضو کمیسیون فرهنگی موافق فیلترینگ

اما در سوی دیگر یک عضو کمسیون فرهنگی مجلس با دفاع از فیلترینگ تلگرام، معتقد است اینستاگرام هم باید فیلتر شود؛ همچنان که دستور آن صادر شده است. احمد سالک می‌گوید: ما نمی‌توانیم با وجود فسادهایی که در تلگرام و پیام‌رسان‌های مشابه است تا آخر منتظر باشیم که «تلگرام باشد و ما هم باشیم» و باید روزی فعالیت تلگرام و اینستاگرام به اتمام برسد.

این عضو کمیته فضای مجازی کمیسیون فرهنگی مجلس می‌گوید: اگر بسته شدن تلگرام در دی‌ماه سال گذشته مداومت داشت، امروز دچار مشکلات پیش‌آمده نبودیم، اما طی مصوبه‌هایی که صادر شده باید فیلترینگ با قوت انجام شود و امید است این مهاجرت به سمت پیام‌رسان‌های داخلی انجام شود.

سخنگوی شورای نگهبان مخالف فیلترینگ

یکی دیگر از مظاهر بروز این اختلاف دیدگاه درباره فیلترینگ، اظهارات سخنگو و دیگر اعضای شورای نگهبان است. عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان در تابستان امسال زمانی که به توییتر پیوست، در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود فیلتر بودن این سایت تصمیم گرفته عضو آن شود، گفت: به هر حال مسوولان مختلف در این شبکه حضور دارند و ما هم تصمیم گرفتیم مانند مسوولان به این شبکه ورود پیدا کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از سایت فیلتر شده غیرقانونی نیست، هم تاکید کرد: یک تفسیری که در این مورد وجود داشت این بود که فیلتر یک سایت محدودیت است، اما استفاده از آن غیرقانونی نیست. اگر تفسیر جدیدی وجود داشته باشد و بگوید که استفاده از سایت فیلتر شده جرم است، ما نیز حتما از آن تبعیت می‌کنیم.

اما در این مورد کدخدایی حتی با خود هم اختلاف‌نظر دارد! او در بهمن‌ماه سال 95 در گفت‌وگو با نشریه صدا درباره علت عدم حضورش در توییتر گفته بود: درباره توییتر و فیس‌بوک سوال کردم، چون مراجع رسمی اعلام کردند غیرقانونی است، بنابراین من وارد نشدم. درباره تلگرام هم سوال کردم که گفتند ممنوع نیست، به همین دلیل وارد شدم. تلاش ما این است که خلاف قانون کاری انجام نشود.

عضو شورای نگهبان موافق فیلترینگ

اما اکنون فراتر از این بلاتکلیفی شخصی، اعضای دیگر شورای نگهبان، شبیه تفکر فعلی سخنگو را ندارند. محسن اسماعیلی، یک عضو حقوقدان شورای نگهبان می‌گوید: معنایی ندارد که وقتی استفاده از فلان شبکه ممنوع است در آن فعالیت کنیم، آن زمان چطور از مردم انتظار دارید به مصوبات و قوانین عمل کنند، اما تا شب نشده خودمان آن را نقض می‌کنیم.

دبیر شورای‌عالی فضای مجازی موافق فیلترینگ

شورای‌عالی فضای مجازی که به هر حال وظیفه سیاست‌گذاری درباره مسایل این حوزه از جمله شبکه‌های اجتماعی را دارد هم از دیگر مواردی است که طیفی از مخالفان و موافقان فیلترینگ را در خود جای داده است. ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی در گفت‌وگویی درباره توییتر و عضویت مقامات ارشد نظام در این شبکه اجتماعی فیلتر شده، گفته است: ما مشکل قانونی داریم که باید آن را حل کنیم. من از کسانی که در توییتر هستند دفاع نمی‌کنم، اما اینکه بگوییم مطلقا توییتر خوب یا بد است شاید درست نباشد.

رییس مرکز ملی فضای مجازی درباره نامه شش وزیر و دو نماینده مجلس برای رفع فیلتر توییتر می‌گوید: من موافق وزرایی که نامه امضا کرده‌اند تا توییتر باز شود نیستم، چون من توییتر را سکوی لرزانی می‌دانم، ولی مخالف نیستم که برای خارجی‌هایی که در آن فضا هستند از آن استفاده شود. به‌هرحال به‌طور عام ما طرفدار این هستیم که این سکو ایرانی باشد.

اما تمام اعضای شورا هم این نظر را ندارند؛ از شش وزیری که در اردیبهشت‌ماه برای رفع فیلتر توییتر نامه زدند، حداقل سه وزیر عضو این شورا بودند. روایتی از این بلاتکلیفی را می‌شود در اظهارات اخیر عباس آسوشه، معاون فناوری مرکز ملی فضای مجازی دید که می‌گوید ما پنج سال مردم را وادار به استفاده از تلگرام کردیم و حالا که مردم کاربران حرفه‌ای این شبکه شده‌اند می‌خواهیم آنها را به سمت هفت پیام‌رسان دیگر سوق دهیم.

وزارت ارشاد: رسانه ملی ایران، تلگرام است

نه‌تنها وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهان رفع فیلتر توییتر است، بلکه مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید: دوره‌ای که ما رسانه اجتماعی را نادیده بگیریم تمام شده و امروز وارد رسانه فردی شده‌ایم، یعنی یک فرد می‌تواند یک زلزله ۸ ریشتری رسانه‌ای ایجاد کند.

حمید ضیایی‌پرور می‌گوید: چیزی حدود ۵۵ میلیون نفر که از این تعداد، بین ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر از تلگرام استفاده می‌کنند و در واقع رسانه ملی ایران تلگرام است. به همین دلیل فیلتر کردند و سیاست انقباضی تشکیل دادند اما مردم ترکش نکردند. به اعتقاد او اینستاگرام رسانه دوم مجازی ایران است و توییتر رسانه سوم کشور است با ۱۰ میلیون نفر. اکثرا افراد فعال در حوزه سیاسی در توییتر حضور دارند، توییتر رسانه گروه نخبگانی است که گروه مرجع هم هستند.

نظر وزیر ارتباطات هم البته از همه بیشتر به چشم می‌آید. تا آنجا که نصرالله پژمان‌فر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس به کنایه می‌گوید: آرمان وزیر ارتباطات پیوستن افراد به توییتر است و برای ورود هر فرد به توییتر جشن می‌گیرد. اما وزیر ارتباطات درباره دلیل حضورش در شبکه توییتر به‌‌رغم فیلتر بودن آن می‌گوید: قانونی نداریم که فعالیت یک ایرانی در توییتر را محدود کند، اما اجازه فعالیت این شبکه در ایران به واسطه تصمیم کارگروه فیلترینگ داده نشده است.

آذری‌جهرمی با بیان اینکه دولت قبلا هم درخواست رفع فیلتر این شبکه را به کارگروه مذکور داده است، گفته بود: مقام قضایی هم نسبت به رفع فیلتر این شبکه اجتماعی در کشور موضع دارد و گفته است که اگر با تصمیم کارگروه مذکور رفع فیلتر شود، با دستور قضایی بار دیگر آن را فیلتر خواهد کرد.

نظر میانه معاون قوه قضاییه

حتی در قوه قضاییه هم به نظر می‌رسد اختلاف‌نظر‌هایی وجود دارد و آن‌طور که وزیر می‌گوید، همه چنان موضع صریحی ندارند. هادی صادقی، معاون فرهنگی قوه قضاییه معتقد است: تمام کارهایی که در فضای مجازی مانند تلگرام صورت می‌گیرد، مجرمانه نیست؛ هم کارهای خوب و هم کارهای مجرمانه در آن انجام می‌شود. باید سواد رسانه‌ای مردم را بالا برد، فضای مجازی نیاز مردم است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

این حجم از اختلاف‌نظر درباره پدیده‌ای که حجم انبوهی از مردم با آن سر و کار دارند، بالطبع حجم بالایی از سردرگمی را ایجاد می‌کند و حکایت از نوعی بلاتکلیفی با پدیده‌ای دارد که مردم به زندگی با آن عادت کرده‌اند. می‌شود این جمله کلیشه‌ای را نوشت که دیگر زمان آن رسیده که اختلاف‌ها را کنار بگذارند و حرف‌ها یکی شود، اما واقعا حتی اگر زمان این کار هم فرا رسیده یا برسد، بعید به نظر می‌رسد این حجم و شکل از اختلاف که حتی بین افرادی که باید با هم تصمیم واحد بگیرند در حال بروز و ظهور است، بتواند در جایی حل بشود. دیگر چندان نیازی نیست نگاهی به آرشیو اخبار بیندازیم، ممکن است در یک روز چند مورد از این اختلاف دیدگاه‌ها از سوی مسوولان مربوطه اظهار شود و بر سردرگمی مردم دامن بزند و شاید از همین نقطه یعنی بیرون آوردن کاربران از بلاتکلیفی مسوولان مربوطه و غیرمربوطه بتوانند رسیدن به اشتراک نظر را کلید بزنند.