سقوط صنعت دیجیتال مارکتینگ در ایران
وضعیت صنعت دیجیتال مارکتینگ در ایران قرمز است. درواقع، موجودی است که همه شریان‌های حیاتی اش را قطع کرده‌اند و از آن انتظار نفس کشیدن دارند. شرایط اینترنت در ایران، فیلترینگ داخلی و تحریم‌هایی که دسترسی به ابزارها و بسترهای جهانی بازاریابی آنلاین را قطع کرده‌اند، موجب شده‌اند این حوزه در ایران به کما برود و فعلا امیدی به احیای آن نیست. درحالی که بازار جهانی این صنعت به حدی رشد خواهد کرد که اندازه‌اش تا سال 2030 به 1.5 تریلیون دلار می‌رسد.
به گزارش تجارت‌نیوز، دیجیتال مارکتینگ زیر تیغ فیلترینگ و قطعی اینترنت در ایران، مرد و زنده شد؛ آن هم با تنفس مصنوعی و با ترس و لرز از قطعی‌های دوباره و چندباره.
کارشناسان این حوزه مستأصل از این وضعیت هنوز هم نمی‌توانند با اطمینان از زنده بودن این حوزه حرف بزنند. از نیمه دوم سال گذشته تاکنون، برندهای کوچک و بزرگ فعال در حوزه دیجیتال مارکتینگ آسیب‌های کمرشکنی را متحمل شده‌اند که جبران‌شان سال‌ها طول می‌کشد. حالا با شرایط کنونی، سوال بزرگ این است: دیجیتال مارکتینگ در ایران آینده‌ای دارد؟
رضا شیرازی، مدیرعامل و موسس یک سایت مارکتینگ دیجیتال صنعت دیجیتال مارکتینگ در ایران را ناقص می‌داند و معتقد است تا زمانی که محدودیت‌ها رفع نشود، وضعیت آینده صنعت دیجیتال مارکتینگ در ایران یک وضعیت منفی است. در ادامه گفتگوی کامل با او را بخوانید.
- _ از دیجیتال مارکتینگ در سطح جهان با عنوان صنعت یاد می‌کنند و بازار روبه رشدی دارد؛ وضعیت آن در ایران چگونه است؟
«فعالیت دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی آنلاین نیازمند زیرساخت‌هایی اساسی از جمله اینترنت پرسرعت است. اما این مورد نه تنها بهبود پیدا نکرده، بلکه اختلالات آن از سال گذشته تاکنون، روبه افزایش بوده است.
مورد بعدی ابزارهای بین‌المللی هستند که به علت تحریم‌های خارجی، بازاریابان آنلاین به این ابزارهای مورد نیاز دیجیتال مارکتینگ دسترسی ندارند. فعالیت در بسترهای جهانی دیجیتال مارکتینگ هم مهم‌ترین زیرساخت برای این صنعت است؛ اما در ایران این بسترها، با فیلترینگ داخلی مواجه شده‌اند.
همچنین، بسیاری از کانال‌های بازاریابی دیجیتال مانند فیسبوک که کانال اول بازاریابی در جهان است، در ایران فیلتر شده‌اند، اینستاگرام هم که یکی از بسترهای اصلی برای این نوع فعالیت است، از دسترس کاربران ایران خارج شده است.
در داخل کشور، به اندازه کافی موانع برای جلوگیری از رشد دیجیتال مارکتینگ وجود دارد؛ تحریم‌ها و اختلالات اینترنت هم باعث می‌َشوند که دیجیتال مارکتینگ در ایران، یک فعالیت ناقص باشد.
در نتیجه اگر فردی بخواهد در این حوزه کار کند به بسیاری از رسانه‌ها و ابزارهایی بین‌المللی نیاز دارد که در دنیا مرسوم هستند؛ اما در ایران یا تحریم هستند یا فیلتر شده‌اند.
پس می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که وضعیت فعلی دیجیتال مارکتینگ در ایران بسیار منفی است. طی دو سال اخیر هم به‌دلیل فیلترینگهای داخلی، افت شدیدی را تجربه کرده است.»
- _با شرایط فعلی، آینده دیجیتال مارکتینگ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا چشم‌انداز مثبتی برای این صنعت وجود دارد؟
«به عقیده من، صنعت دیجیتال مارکتینگ ایران آینده روشنی ندارد، چون تغییر مثبتی نمی‌بینیم. آن اثری که دیجیتال مارکتینگ می‌تواند روی رشد یک کسب‌وکار بگذارد و باعث توسعه آن بشود، در دنیا ترند روبه رو رشدی است و بودجه‌هایی که شرکت‌های بین‌المللی به آن اختصاص می‌دهند، هرساله افزایش می‌یابد. اما در ایران عملا فضایی برای رشد وجود ندارد. زیرا فضا، فضای کوچک‌کننده است تا فضای رشد و بزرگ شدن.
تحریم‌های خارجی هم موجب شده تا کسب‌وکارهای ایرانی نتوانند تبلیغات محلی روی پلتفرم‌های مانند اینستاگرام و گوگل ادز داشته باشند.
هر زمانی که برای توسعه و ایجاد بسترهای مناسب برنامه‌ریزی شد، این صنعت رشد کرده است. در ایران نیز از آنجایی که دولت بیشتر در بسترسازی دخیل است باید در این زمینه اقدامات موثری انجام دهد. اما دیدگاه مثبتی در دولت‌ها به رشد دیجیتال مارکتینگ و به‌طور کلی فضای آنلاین وجود ندارد. به‌عنوان مثال، در دولت دهم وزیر ارتباطات وقت معقد بود که سرعت اینترنت بالای 128 کیلوبایت نیاز نیست و با وجود این دیدگاه در دولت، بازاریابی دیجیتال در ایران عملا معنی ندارد.
البته رواج موبایل‌های هوشمند در سال‌های اخیر باعث شد که قشری که در این فضا فعالیت می‌کنند، گسترش پیدا کند و استفاده از فضای آنلاین محدود به رده سنی جوان نباشد. این موضوع موجب شد که دیجیتال مارکتینگ در دولت دوازدهم کمی رونق بگیرد.
در سال‌های فعالیت آن دولت، همچنین کمی حجم فیلترینگ کاهش یافته بود و بسترسازی صورت گرفت که در نهایت به رشد نسبی این صنعت در ایران منجر شد. اما باز هم سرعت رشد آن با سرعت رشد دیجیتال مارکتینگ در جهان قابل مقایسه نبود. اما در دولت سیزدهم شاهد سقوط این صنعت آنلاین هستیم.
اگر شرایط فعلی ثابت بماند، وضعیت دیجیتال مارکتینگ به مرور وخیم‌تر خواهد شد. در حال حاضر نیز با توجه به شرایط کنونی، فعالیت دیجیتال مارکتینگ در ایران نصف‌‌ونیمه و ناقص است.»
- حالا با این شرایط، اندازه بازار دیجیتال مارکتینگ در ایران چقدر است؟ آماری در این باره وجود دارد؟
«آمار دقیقی درباره حجم بازار دیجیتال مارکتینگ و میزان ضرر کلی که کسب‌وکارهای این حوزه متحمل شدند، وجود ندارد، چراکه حجم این بازار احتمالا بسیار کوچک است. شرکت‌های فعال دیجیتال مارکتینگ نسبت به حجم بازار خود برخی برآوردها را انجام دادند، اما تاکنون آماری منتشر نشده است.»
اینکه فعالان بازار دیجیتال مارکتینگ در ایران آمار حوزه کاری خود را ندارند می‌تواند نشانه‌ای از نوسانات شدید این بازار باشد. تغییرات مداوم و نبود ثبات موجب شده که اندازه گیری حجم بازار مشکل شود.
این مسئله در حالی است که طبق برآوردها، اندازه بازار جهانی دیجیتال مارکتینگ تا 2030 به 1.5 تریلیون دلار می‌رسد و بسیاری از کشورهای درحال توسعه مانند هند و کشورهای اقیانوسیه در رشد آن سهیم هستند. اما معلوم نیست که ایران از بازار آینده این صنعت بزرگ، سهمی داشته باشد.