سونامی گلدکوئست این بار در فضای سایبری
خیلی ساده‌لوحانه است که فکر کنیم با چند کلیک روی صفحه لپ‌تاپ و یا موبایلمان به یکباره بتوان درآمد میلیونی کسب کرد، اما این وعده‌ای که سال‌ها است سایت‌های "پرداخت در ازای کلیک" آن را مطرح می‌کنند.
این روزها بازار این شبه تجارت‌ها طبق معمول در سایه تعلل مسوولان در حال داغ شدن است و اپ‌ها، سایتها و روبات‌های مختلفی بر بستر فضای مجازی شکل گرفته‌اند که کاربران را تشویق به کار در این سبک فعالیت‌ها می‌کنند. جالب آنکه این روزها نسخه‌های فارسی و ایرانی شده این سبک کلاهبرداری نیز راه افتاده است و با تشویق کاربران ایرانی به "بیگاری سایبری" نه تنها منفعتی به کاربران نمی‌رسد بلکه در بسیاری از موارد جیب آنها را هم خالی می‌کنند.
در این میان انبوه نهادهای ذیمدخل در این قضیه طبق معمول آنچه در مورد سایت‌های شرط‌بندی رخ داد، مساله را به یکدیگر حواله می‌دهند و این خطر وجود دارد تا سرنوشت سایت‌های قمار در کشور تکرار شود. در مورد سایتها و اپلیکیشن‌های قمار نیز مشابه این چرخه تکرار شد و آنقدر تعلل شد تا کار به تبلیغات گسترده و علنی در شبکه‌های اجتماعی (سلبریتی‌ها و اینفولوئنسرها) رسید و برخی سایتها نیز تبلیغات رسمی شروع کردند و بعد از انبوهی از تبلیغات طبق معمول کار پیشگیری به برخورد کشید و پای پلیس و مراجع قضایی و بانک‌ها و پرداخت الکترونیکی به میان کشیده شد.
حالا اما برخی گزارش‌ها گواه آن است که برخی سایت‌های شرط‌بندی پس از جذب میزان مطمئن و قابل توجهی از جوانان، وارد فاز زیرزمینی شده و در آنجا با پرداخت‌های کارت به کارت عده‌ای در حال شرط‌بندی و کلاهبرداری‌های کلان هستند.
در مورد سایت‌های موسوم به شبکه‌ای و گلدکوئستی نیز حالا شاهد نوعی تکرار این رویه هستیم. برای مثال مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وظیفه خود را صرفا اعطای نماد می‌داند و خود را مسسول رسیدگی به این شبه کسب و کارهایی که وقت، پول و انرژی مردم را هدر می‌دهند نمی‌داند. اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی هم با این توجیه که سایتها و اپ‌هایی از این دست کسب‌وکار اینترنتی محسوب نمی‌شوند، می‌گوید که نمی‌تواند کاری در این خصوص انجام دهد. پلیس هم با اشاره به خلاءهای قانونی موجود به درستی این موضوع را پیش می‌کشد که قوانین موجود اجازه برخورد موثر و کارا را از پلیس سلب کرده است.
این در حالیست که برای مثال اگر متکدیان برای جلوگیری از برخورد پلیس دستمال دست گرفته و شیشه پاک می‌کنند، یا دستما کاغذی می‌فروشند تا به جرم تکدی‌گری دستگیر نشوند؛ سایتها، روبات‌ها و اپ‌های کلیکی نیز با بهانه کردن مواردی مثل بازاریابی محصولات رنگ و وارنگ یا خدمات مختلف به نوعی قانون را دور می‌زنند.
از سوی دیگر باتوجه به هزینه‌های بالای اینترنت درواقع کاربرانی که جذب این اپ‌های کلیکی و شبهه هرمی می‌شوند، حتی اگر درآمد ناچیزی هم داشته باشند این درآمد صرف هزینه اینترنت مصرفی و استهلاک گوشی‌هایشان می‌شود.
باتوجه به سیر افزایشی اپ‌ها، سایتها و روبات‌هایی که به ویژه به واسطه مشکلات اقتصادی در ماه‌های اخیر کاربران را در سیستم‌های هرمی تشویق به دیدن تبلیغ و یا بازاریابی محصول می‌کنند، اگر دیر بجنبیم و برخورد مناسب با آنها نداشته باشیم این بار شاهد شکل‌گیری گلدکوئستی بزرگ‌تر در فضای مجازی خواهیم بود.
این در حالیست که در شرایط فعلی برای خیلی‌ها این شبهه وجود دارد که اگر فعالیت‌های این چنینی ممنوع است چرا با سایتها و اپ‌های متخلف فعال در فضای مجازی برخورد نمی‌شود. در زمانی که گلدکوئست نیز در ایران ریشه می‌دوانید خیلی‌ها با این تفکر که برخورد نکردن با گلدکوئستی‌ها به معنی قانونی بودن فعالیت آنها است جذب این شرکت هرمی شدند، اتفاقی که حالا در خصوص سایتها و اپ‌های کلیکی در فضای مجازی در حال شکل گرفتن است.
روش کار سایت‌های کلیکی
در حال حاضر هزاران سایت، اپلیکیشن و روبات در زمینه «پرداخت در ازای کلیک» فعالیت می‌کنند که نمونه‌های داخلی آنها نیز کم نیستند. نحوه کار با آنها هم بسیار ساده بوده و همین موجب توجه طیف گسترده‌ای از کاربران به آنان شده است. با عضو شدن در این سایتها، اپ‌ها یا روبات‌ها روزانه تعدادی لینک در اختیار فرد گذاشته می‌شود که کاربر با باز کردن لینک‌های موجود به سایت تبلیغاتی مربوطه متصل می‌شود و پس از گذشت چند ثانیه (معمولا بین 5 تا 120 ثانیه) مبلغی برای کاربر منظور می‌شود و پس از آنکه موجودی وی به حد نصاب تعیین‌شده توسط سایت رسید، کاربر امکان می‌یابد که درخواست واریز وجه به حساب الکترونیکی خود را بدهد.
در خصوص بسیاری از این سایتها درست در همین نقطه است که با واریز نشدن وجه درخواستی، کاربر متوجه کلاهبردار بودن آنها می‌شود. البته تعداد بسیار محدودی از این سایتها وجه را برای کاربر واریز می‌کنند، اما باتوجه به نرخ بسیار پایین تعیین‌شده برای تبلیغ در عمل اگر کاربر هر روز پنج یا شش ساعت هم برای دیدن تبلیغات وقت بگذارد، آخر ماه هزینه برق و اینترنتش را هم تامین نمی‌کند؛ علاوه بر این برای برداشت همین مبلغ ناچیز نیز باید صبر کند تا پولش به حد نصاب تعیین‌شده برسد.
جالب آنکه در بسیاری از این کسب‌وکارهای کلاهبرداری، کاربران برای ورود و شروع بکار حتی باید پولی نیز پرداخت کنند و در نهایت وقتی متوجه سرکاری بودن این کاسبی جدید شدند و اگر خوش‌شانس بودند، می‌توانند تنها پولی را که برای ورود داده‌اند زنده کنند.
برخی از این سبک شبه تجارت‌ها البته مدعی هستند که به‌ازای هر مشتری جدیدی که کاربر به سایت یا اپلیکیشن معرفی کند نیز کمیسیونی برای وی در نظر می‌گیرند و میزان این کمیسیون به تعداد کسانی بستگی دارد که معرفی می‌کند. این سایتها بعضا مدعی‌اند تا 10 زیر مجموعه کاربر را بین 1 تا 50 درصد کمیسیون می‌دهند.
اگرچه توجه به این سبک ادعاها می‌تواند برای برخی بسیار جالب توجه و وسوسه‌انگیز باشد، اما واقعیت این است که یک حساب سرانگشتی ساده نشان می‌دهد که در صورت صحت این ادعا به محض آنکه زیرمجموعه‌های کاربر به 10 برسد، هزینه‌ای که سایت باید به کاربر و زیر مجموعه‌هایش پرداخت کند، آنقدر زیاد خواهد بود که عملا باعث ورشکستگی آن می‌شود؛ لذا شکی در نادرستی این سبک ادعاها وجود ندارد.
چند نمونه داخلی با تبلیغات گسترده ماهواره‌ای
همانطور که ذکر شد در همین چند ماهه به یکباره چندین سایت و اپلیکیشن داخلی برای کسب درآمد اینترنتی با تبلیغات گسترده ماهواره‌ای معرفی و ارایه شده است که نگاهی گذرا به شیوه عمل آنها روشن می‌کند حتی اگر این اپ‌ها و سایتها به تعهدات خود عمل کنند، با توجه به نحوه عمل آنها درآمد بسیار ناچیزی برای کاربران خواهند داشت.
در بیشتر نمونه‌های داخلی شیوه کار به اینگونه است که کاربران می‌توانند از طریق فروش محصولات و کالا‌ها و خدمات، دیدن تبلیغات و به‌اشتراک‌گذاری اپلیکیشن‌ها (App Sharing) کسب درآمد کنند. اگرچه در ظاهر این موضوع وسوسه‌کننده به‌نظر می‌آید، اما واقعیت این است که با توجه به شرایط قرار داده‌شده، در عمل رسیدن به یک درآمد ماهانه ثابت و قابل توجه رویایی بیش نیست.
برای مثال، در یکی از این اپ‌های داخلی برای فروش کالا پورسانت به فرد تعلق می‌گیرد، اما قیمت کالا چندبرابر ارزش واقعی آن تعیین شده است.
در خصوص شیوه کسب درآمد از دیدن تبلیغات نیز اگرچه گفته‌شده درآمد حاصل از مشاهده و بازکردن تبلیغات به‌صورت ماهیانه به کیف پول فرد واریز می‌شود، اما تعداد تبلیغات نمایش داده‌شده در هر روز از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رود که با احتساب رقم حدود 50 تومانی برای دیدن هر تبلیغ، فرد نهایتا تا پایان روز فقط 500 تومان درآمد به دست آورده است و حتی اگر هر روز این کار را انجام دهد، ماهانه نهایتا 15 هزار تومان درآمد خواهد داشت.
از سوی دیگر، درآمد حاصل از به‌اشتراک‌گذاری اپلیکیشن (App Sharing) تنها بعد از نصب و فعال‌سازی اپلیکیشن توسط فرد دعوت‌شده به اعتبار کیف پول افزوده می‌شود و صرف دیده‌شدن تبلیغ هیچ امتیازی نخواهد داشت. جالب آنکه حتی اگر فرد اپ را نصب کند، چیزی بین 80 تومان تا 500 تومان (بسته به اپ مورد استفاده) به کاربر اختصاص می‌یابد که چون مجاب کردن فرد به نصب یک اپ کار زمانبری است، عملا هیچ فایده‌ای ندارد.
در یکی از این اپ‌های کسب درآمد داخلی، هر یک از اعضا می‌توانند آشنایان خود را برای فعالیت و کسب درآمد به این برنامه دعوت کنند و هر دو طرف این دعوت (در صورت عضویت کامل فرد دعوت‌شده)، به‌ازای هر دعوت مبلغ 2 هزار تومان دریافت کنند. البته از آنجا که هر فرد برای ثبت‌نام باید چیزی حدود 40 هزار تومان به توسعه‌دهنده اپلیکیشن واریز کند، در حقیقت تازه بعد از معرفی 20 نفر هزینه ثبت‌نام خود را در می‌آورد. از سوی دیگر این شیوه چیزی شبیه فعالیت سایت‌های هرمی نیز هست که علاوه بر غیرقانونی بودن می‌تواند باعث بروز مشکلات اقتصادی در کشور نیز بشود.
نکته نگران‌کننده‌تر آنکه برخی اپ‌هایی که بازاریابان فریب‌خورده باید دیگران را مجاب به نصب و استفاده از آنها کنند، به هیچ وجه امن نبوده و در واقع حکم بدافزار و جاسوس‌افزارهایی را دارند که کاربران را آلوده کرده و اطلاعات حساس و مهم آنها را به سرقت می‌برند.
پاسکاری نهادهای مربوطه برای برخورد
اگرچه فعالیت اپ‌های کلیکی در این مدت با هشدارهایی از سوی پلیس و سایر نهادهای مسوول به کاربران همراه بوده است، اما در عمل نهادهای مربوطه، هر یک به دلیلی حاضر به برخورد جدی و مستقیم با آنها نشده‌اند.
خلاءهای قانونی، مشخص نبودن حدود وظایف و اختیارات نهادهای مربوطه تا این لحظه مانع برخورد جدی با اپ‌های کلیکی بوده است. در اختیار داشتن درگاه‌های بانکی نیز به این اپ‌ها کمک کرده که در این مدت به راحتی اقدام به جذب کاربر بپردازند.
سخنگوی اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی در این خصوص با ذکر اینکه نظارتی بر شبکه‌های اجتماعی نیست گفته: کسب و کارهایی که مدل آنها تخفیفی است حدود پنج سال است که در ایران راه‌اندازی شده و تعداد زیادی در ابتدای ورود این مدل به این عرصه وارد شدند و عده زیادی نیز شکست خوردند.
وی با بیان اینکه در برخی از سایت‌هایی که مجوز و یا نماد ندارند و نیز از طریق شبکه‌های اجتماعی نیز اینگونه تخفیفات ارایه می‌شود، اظهار داشته: متاسفانه نظارتی بر فعالیت این فروشندگان نیست.
وی البته در صحبت‌های خود اشاره‌ای به عزم این اتحادیه جهت برخورد با کسب و کارهای تخفیفی و کلیکی نکرده و صرفا توپ را در زمین کاربران انداخته و گفته اگر تخلفی صورت گیرد آنطور که سایت‌های دارای مجوز و نماد قابل پیگیری هستند در این دسته این اتفاق به درستی رخ نمی‌دهد.
آخرین فرصت برای برخورد جدی با اپ‌های کلیکی
علت شکل‌گیری بستر مناسب برای فعالیت سایتها و اپ‌های کلیکی تعلل در برخورد جدی و قانونی با آنها و پاسکاری مسوولیت بین نهادهای ذی‌ربط است.
طبق معمول آمار دقیقی از کسانی که درگیر این سیستم می‌شوند وجود ندارد، اما می‌توان برآورد کرد که حدود 90 درصد کسانی که جذب این سبک فعالیت‌ها می‌شوند بعد از مدت کوتاهی می‌فهمند که فعالیت این اپ‌ها به نوعی کلاهبرداری است و برای جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر در وقت و هزینه، فعالیت خود را متوقف می‌کنند؛ اما در این بین این شرکت‌های متخلف هستند که به درآمدهای بالا و بعضا دلاری می‌رسند.
باید توجه داشت که سایتها و اپ‌های کلیکی و شبکه‌ای در حال حاضر در فاز اعتمادسازی هستند که مرحله خطرناکی است؛ درواقع آنها با تبلیغات گسترده ماهواره‌ای و مجازی بذرافشانی خود را انجام داده‌اند و با بیان این نکته که اگر غیرقانونی بودند با آنها برخورد می‌شد دنبال جذب کاربر هستند. طبیعی است که اگر این مرحله سپری شود برخورد با آنها به مراتب سخت و سخت‌تر می‌شود و باری دیگر گلدکوئستی دیگر شکل می‌گیرد که این بار جمع کردن آن در فضای مجازی به مراتب دشوارتر است.
در مرحله بعد و پس از جذب کاربران بالا حتی اگر این اپ‌ها و سایت‌های کلیکی فعالیت خود را زیرزمینی کنند، به حدی مشترک و کاربر خواهند داشت که بتوانند به حیاتشان ادامه دهند.
همانطور که ذکر شد فراموش نکنیم که سایت‌های شرط‌بندی نیز همین مسیر را رفتند و ابتدا با کمک تبلیغ در فضای مجازی و گرفتن درگاه بانکی خود را معرفی کردند و سپس به فعالیت زیرزمینی پرداخته و حتی توانستند 10ها هزار کاربر جذب کرده و به شکل زیرزمینی به فعالیت بپردازند. لذا اگر عزمی جدی برای برخورد با این سبک کلاهبرداری‌ها وجود دارد همین حالا بهترین زمان برای برخورد با سایتها و اپ‌های کلیکی داخلی است و در غیر این صورت جمع کردن آن در آینده مشکل شده و حتی شاید تبدیل به امری غیرممکن شود. (منبع:عصرارتباط)
- ۹۷/۰۷/۰۶