صادرات نرم افزار و شرکت های ایرانی
علی اصغر هلالی - بنگاه های اقتصادی معمولا جهت کسب درآمد به ارائه محصولات و خدمات خود در بازارهای داخلی و خارجی می پردازند.
ارائه نرم افزار در عرصه جهانی دارای ویژگی های زیر می باشد:
- افزایش حجم بازار از بازار محدود داخل کشور به کل دنیا
- امکان ارائه و فروش محصولات نرم افزاری مستقل از محدودیت های مکانی و زمانی و نادیده گرفتن مرزهای سیاسی (تجارت الکترونیکی)
- امکان ارائه ایده های نوین و محصولات خاص حتی بدون سرمایه گذاری های سنگین توسط نوآوران جهان
- سادگی دسترسی به آخرین فن آوری روز تولید نرم افزار
- ارزش افزوده بسیار بالای نرم افزار در مقایسه با کالاهای سنتی
برای بسیاری از افراد حتی فکر دست یابی به یکی از مزایای فوق، خیالی دور از دسترس می باشد، چرا؟ زیرا ابعاد مختلف مهندسی نرم افزار برای بسیاری از افراد شناخته شده نیست و ایشان تنها نرم افزار را به عنوان نرم افزارهای مالی، اداری، مالتی مدیا و یا بازی های رایانه ای می دانند.
صادرات خدمات نرم افزاری دارای جنبه های مختلفی می باشد که از آن جمله می توان به دسته بندی های زیر اشاره نمود:
کالای نرمافزاری :
1- فناوریهای نرمافزاری مشتمل بر الگوریتمها، نرمافزار، مستندات طراحی و غیره
2- نرمافزار
3- بسته نرمافزاری
4- برنامه منبع (Source Code) نرمافزار
5- حقوق مادی مرتبط با نرمافزار
خدمات نرمافزاری
1- خدمات بالاسری (Up-Stream) فرآیند پدیدآوردن نرمافزار که عمدتاً مربوط به مطالعه، تحقیقات، بررسی و نیازسنجی، امکانسنجی (از جنبه کسب و کار) و طراحی سیستمها و سازمان میشوند، نظیر مهندسی و مهندسی مجدد فرآیندها (BPE, BPR)، عارضهیابی، و طراحی ساختار و فرآیند
2- خدماتی که مستقیماً منجر به پدید آمدن نرمافزار (Software Development) میشوند، شامل انجام همه یا بخشی از تحقیقات (فنی)، امکانسنجی (فنی)، تجزیه و تحلیل، نیازسنجی، طراحی، برنامهسازی، آزمایش، و مستندسازی
3- خدمات جانبی مربوط به پروژههای نرمافزاری، شامل مشاوره، عمل به عنوان عامل چهارم، مدیریت پروژه، مدیریت کیفیت، مدیریت پیکربندی، و نظارت
4- خدماتی که امکان استفاده و کاربری از نرمافزار را فراهم میآورند، شامل نصب، راهاندازی، آموزش، راهبری، کرایه نرمافزار و غیره
5- خدماتی که مرتبط با نگهداری نرمافزارها هستند، شامل نگهداری، رفع ایرادات نرمافزار، انتقال نرمافزارها از یک محیط به محیط دیگر، بهبود و ارتقای نرمافزار
6- خدمات دادهای، شامل ورود دادهها، تغییر و تبدیل دادهها، بازیابی دادهها و غیره
7- ارائه خدمات در محیط تار جهانی (web) شامل طراحی، نگهداری، پیادهسازی، فروش سرویس ASP یا نرمافزار به صورت Online
8- خدمات کارشناسی مرتبط با موضوعات فوق
بنابراین صادرات خدمات مهندسی نرم افزار از ارائه خدمات مختلف مشاوره ای، برنامه نویسی های خاص حتی به صورت Embedded در کاربردهای صنعتی، نرم افزارهای مهندسی CAD/CAM تا حتی یک الگوریتم برنامه نویسی را در بر می گیرد.
به عقیده نویسنده، ایران در حال حاضر به علت عدم وجود تیم های کاری ورزیده که اغلب درگیر پروژه های داخل کشور هستند، به ویژه پس از اجرای طرح تکفا و افزایش ناگهانی حجم بازار نرم افزار داخل کشور، و در نتیجه کمبود نیروی متخصص، مشکلات سیاسی و به ویژه تحریم از سوی ایالات متحده آمریکا به عنوان بزرگترین بازار نرم افزار جهان و مشکلات جدی در زبان انگلیسی به عنوان زبان بین المللی در مقایسه با سایر کشورهای رقیب که اکثرا دارای هیچ کدام از مشکلات فوق نبوده و بعضی از ایشان مانند کشور ایرلند دارای نزدیکی های نژادی به بازارهای عمده هدف می باشند در بحث ارائه خدمات و انجام پروژه های برون سپاری دارای مزیت رقابتی نمی باشد.
تربیت نیروی متخصص داخلی و همچنین ارتباط با ایرانیان دارای تخصص و سرمایه در خارج کشور به عنوان دروازه های ورود به بازار جهانی از کلیدهای موفقیت در این بخش و در حال حاضر محسوب می گردند.
در حوزه محصولات نیز اغلب محصولات ایرانی نظیر نرم افزارهای مالی، اداری و بسته های حامل محتوی فرهنگی، آموزشی نیز به علت کیفیت پایین، بومی بودن و مشکلات کپی رایت قادر به حضور در بازارهای جهانی نیستند.
در این میان تنها نقطه قوت ایرانیان به صورت بالفعل استفاده از هوش و تخصص بالای نخبه های ایرانی درتولید ایده و یا محصولات پیچیده و با کاربردهای خاص نظیر نرمافزارهای مهندسی و یا شبیه سازی و هوشمند می باشد که پشتوانه تولید آن تسلط به علوم مهندسی، ریاضیات و فیزیک کاربردی، علوم نرم افزاری و هوش مصنوعی می باشد.
در این زمینه ها بر خلاف نرم افزارهای ویژه بازارهای افقی (Vertical Market) که اساس کاردر تولید پایگاه های اطلاعاتی ساده یا پیچیده، تحلیل پروژه و ارتباط با کارفرما و در نتیجه نیاز به سیستم برنامه سازی پر تعداد و مجرب با تجربه فراوان می باشد، هوش و درک بالا از تحلیل های عمودی و عمیق مسائل توسط تعداد معدودی نخبه به ایجاد محصول با ارزش افزوده بالا منتهی خواهد شد.
ایران همیشه دارای ستارگان و نخبه های ورزیده در تمامی رشته ها می باشد که در رشته های تخصصی خود سرآمد می باشند ولیکن همانگونه که ذکر گردید در رشته های عمومی تولید نرمافزار شرکت های ایرانی از وضعیت مناسبی در بازار جهانی برخوردار نمی باشند.
این امر به آن معناست که در تولید نرم افزار جهت اهداف صادراتی شرکت ها و افرادی که توانایی تولید یا ارائه خدمت در زمینه های بسیار تخصصی و حضور در بازارهای عمودی را دارند از اولویت بالاتری از شرکت های دارای محصول و خدمات در بازارهای افقی برخوردارند و باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند.
در بازار داخل شرایط کاملا برعکس می باشد و به علت نیاز بالا و بازار بزرگ ایران و عدم اشباع آن، تولید نرم افزارهای افقی و پایگاه های اطلاعاتی باید مورد توجه بیشتر قرار گیرند زیرا در صورت عدم تحقق این امر این بازار نیز در اختیار شرکت های خارجی قرار خواهد گرفت.
البته امیدواریم با توجه ویژه به این صنعت به زودی ایران در کلیه شاخه های مهندسی نرم افزار دارای مزیت رقابتی در بازارهای جهانی گردد.
* مدیرعامل شرکت آرشام کوشا
نخستین صادرکننده نمونه کشور در زمینه صدور خدمات فنی مهندسی نرم افزار
- ۸۴/۰۹/۱۹