طرح «بزن و برو» یا «بگیر بخواب»؟
اردیبهشت 96 و همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب رسانه‌ها به نقل از ، ناصر حکیمی مدیر کل وقت فناوری اطلاعات بانک مرکزی تیتر زدند، «گوشیهای موبایل جایگزین کارت بانکی در ایران شدند»؛
طرحی نوآورانه و منطبق با آخرین پیشرفت‌های صنعت پرداخت الکترونیکی در دنیا که قرار بود در آن گوشیهای موبایل و ساعت‌های هوشمند و هر ابزار هوشمندی نقش کارت‌های بانکی را ایفا کنند و با این ابزار امکان خرید وجود داشته باشد.
گفته شده بود، در این شیوه با نزدیک کردن گوشی هوشمند به پایانه‌های فروشی که به فناوری NFC مجهز باشند اطلاعات به شکل نشان‌گذاری شده از طریق نرم‌افزارهایی که در گوشی نصب شده است، به شاپرک منتقل می‌شود و پس از پردازش اطلاعات، پرداخت انجام می‌شود و کل این مراحل کمتر از 10 ثانیه طول می‌کشد.
این پرداخت‌ها با پرداخت‌های کنونی متفاوت است به‌طوری که امکان استفاده بدون رمز برای پرداخت‌های tap and go که معادل فارسی آن «بزن و برو» است، وجود دارد.
اما نکته عجیب آنکه دو سال بعد از این خبر که در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ منتشر شده، همچون بسیاری از دیگر طرح‌ها و وعده‌هایی که در حوزه بانکی شاهد آن هستیم، هیچ خبر دیگری نه از طرف رسانه‌ها و نه از سوی بانک مرکزی و دیگر بانک‌های کشور، از ارایه این خدمات در دست نیست و گویی طرح پرداخت موسوم به «بزن و برو» از همان زمان در حالت «بگیربخواب» فرو رفته است!
موبایل جایگزین کارت‌بانکی؛ شاید وقتی دیگر
«مردم دیگر می‌توانند به جای استفاده از کارت‌های بانکی، با نصب یک برنامه روی موبایل‌های خود، عملیات پرداخت را از دستگاه‌های پایانه فروش داشته باشند.»
این وعده‌ای بود که ناصر حکیمی، مدیرکل وقت فناوری اطلاعات و معاون فعلی فناوری‌های نوین بانک مرکزی دوسال پیش در یک نشست خبری مطرح کرد، دو سال از این وعده گذشته است و هیچ آمار و اطلاعاتی از استفاده مردم از موبایل به جای کارت بانکی منتشر نشده است. البته نیازی به آمار و ارقام هم نیست؛ کافی است نگاهی به جامعه آماری اطراف خود بیندازید و ببینید پس از این مدت که از وعده استفاده از موبایل به جای کارت بانکی گذشته است میزان فراگیری آن چه میزان بوده است؟
اما اصلا چرا راه دور برویم کلیدواژه بزن و برو را در گوگل سرچ کنید. به جز همین خبر که همزمان با نمایشگاه کتاب در اردیبهشت سال 96 به تیتر رسانه‌ها تبدیل شد دیگر له یا علیه این موضوع هیچ خبری پیدا نخواهید کرد! و ظاهرا موضوع مسکوت و در حالت تعلیق مانده است. اما اصل خبر چه بود؟
ناصر حکیمی در یک نشست خبری در اردیبهشت 96 گفته بود: اگر زمانی کیف پول خود را به همراه نداشتیم، گوشی تلفن همراه همانند یک کیف پول تمام اطلاعات چندین کارت را در خود دارد و می‌توان عملیات پرداخت را از تمام درگاه‌های پرداخت توسط آن انجام داد. فرایند کشیدن کارت در این تکنولوژی با نزدیک کردن گوشی به درگاه پرداخت شبیه‌سازی شده است که در فاز اول، فرایند کار به این صورت است و در فاز بعدی فرایند نشان‌گذاری روی کارت‌های فیزیکی انجام می‌شود. در حال حاضر فرایند پرداخت به این صورت است که در ابتدا کارت کشیده می‌شود و در مرحله بعد رمز وارد و در نهایت فرایند پرداخت انجام می‌شود، اما با نشان‌گذاری در این فرایند پرداخت‌های "بزن و برو” بدون رمز انجام می‌شود که البته به لحاظ امنیتی مقادیر آن محدود و در حال حاضر در سطح ۲۰۰ هزار تومان است که در آخر روز کل مبلغ از حساب شخص کم و ظرف دو الی سه ماه آینده عملیاتی می‌شود. در سال‌های قبل فناوری "بزن و برو” نمی‌توانست شکل بگیرد زیرا ابزار گوشیهای هوشمند در کشور رواج چندانی نداشت که موجب تسهیل در فرایند پرداخت و ارایه سرویس‌های جدید شود.
حکیمی گفته بود: تغییر بعدی که فرایند نشان‌گذاری به وجود می‌آورد در پرداخت‌های مجازی است چون بخش بزرگی از فروشگاه‌ها می‌توانند روی اپلیکیشن‌های تلفن‌های همراه بروند که در حال حاضر نمونه موفق در این بخش وجود دارد که در آینده توسعه می‌یابد.
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی همچنین گفته بود: فرایند نشان‌گذاری امکانی را در پرداخت فراهم می‌کند که این امکان پرداخت درون‌برنامه‌ای را برای توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای کاربردی و گوشیهای همراه فراهم می‌کند و تجربه پرداخت با گوشیهای هوشمند از این مسیر انجام می‌شود و بازار جدیدی را در این بخش ایجاد می‌کند.
حکیمی در تشریح فرایند نشان‌گذاری گفته بود: در فرایند نشان‌گذاری در مرحله اول یک ابزارک پرداخت را نصب و بر روی آن شماره‌های کارت‌های مختلف خود را تعریف می‌کنید و هر کارت از سوی خود بانک صادرکننده در آن ابزارک نشان‌گذاری می‌شود؛ بدین معنا که در این فرایند به جای استفاده از شماره کارت در فرایند پرداخت از یک عدد نشان‌گذاری شده استفاده می‌شود و به PSP و شاپرک فرستاده می‌شود.
زمانی که این شماره نشان‌گذاری شده به شبکه شتاب فرستاده می‌شود مشخص خواهد شد که نشان‌گذاری شده است و از روی عدد نشان مشخص می‌شود که چه کسی آن را نشان‌گذاری کرده و شماره روی آن شناسایی می‌شود. مرکز نشانه‌های الکترونیکی در این فرایند (مانا) شناخته شده است که شماره کارت را به نشانه و نشانه را به شماره کارت تبدیل می‌کند؛ بر این اساس این مرکز می‌تواند با یک یا چند بانک همکاری داشته باشد.
اصل داستان نشان‌گذاری، امنیت است زیرا در حال حاضر از کارت‌های مگنتی استفاده می‌شود و در صورتی که به رمز کارت دسترسی پیدا شود، می‌توان از آنها سوء استفاده کرد اما در فرایند نشان‌گذاری امنیت در هر پرداخت به صورت سه لایه درآمده است.
حکیمی گفته بود این فناوری در ابتدا در بانک شهر و نمایشگاه کتاب رونمایی می‌شود ولی به مرور زمان در سایر بانک‌ها قابلیت اجرا دارد که البته پس از گذشت دو سال هنوز خبری از سرنوشت این طرح که به تفصیل در مورد آن توضیح داده شد، در دست نیست.
تاریخچه پرداخت‌های غیرتماسی
پرداخت‌های غیرتماسی راهی سریع و آسان برای پرداخت بهای کالاها و خدمات، مخصوصا با مبالغ خُرد است که در آن دارنده کارت ملزم نیست شماره رمز خود را وارد کند. در کارت‌های غیرتماسی یک تراشه کامپیوتری و آنتن فرکانس رادیویی تعبیه شده است. پس‌ازآن که دارنده کارت در مرحله حساب کردن، کارت غیرتماسی خود را نزدیک ابزار پرداخت می‌کند، جزییات پرداخت به‌صورت بی‌سیم به شبکه ارسال می‌شود. همچنین اگر مشتری از طریق تلفن همراه پول را پرداخت کند، از طریق پیامک یا ایمیل، تاییدیه پرداخت را دریافت می‌کند.
مسترکارت پرداخت‌های غیرتماسی را به پول نقد در جیب تشبیه می‌کند که تنها با نزدیک کردن کارت، دسته‌کلید یا تلفن همراه هزینه‌ها پرداخت می‌شود. به کمک پرداخت غیرتماسی نیازی به انتظار برای پرداخت به کشیدن کارت و امضا کردن نیست. مشتریان اغلب از تراکنش‌های غیرتماسی راضی هستند زیرا برخلاف تراکنش‌های کارتی با این پرداخت‌ها هرگز دارنده کارت در زمان پرداخت به مشکل برنمی‌خورد. برای انجام این روش، هنگام پرداخت، دارنده کارت باید به دنبال علامت مربوط به پرداخت غیرتماسی باشند.
روش پرداخت الکترونیکی NFC مدت‌هاست که در بسیاری از کشورهای دنیا متداول شده است و حوزه گسترده‌ای از نقل و انتقالات پولی و خدمات بانکی را در دست دارد. با وجود این میزان گستردگی و رواج استفاده از ابزارها و روش‌های پرداخت الکترونیکی در کشور ما جای این روش پرداخت مبتنی بر موبایل خالی است.
البته زمانی که از NFC حرف می‌زنیم دیگر نمی‌توانیم آن را یک فناوری جدید در دنیا بدانیم، رواج پرداخت‌های موبایلی در دنیا سال 2014 شدت گرفت، زمانی که اپل‌پی بازار را در دست گرفت. تا مدتی اپل‌پی تنها بازیگر عرصه کیف پول موبایلی بود؛ اما طی چند سال اخیر کیف پول‌های موبایلی جدیدی با خدمات تازه وارد بازار شده‌اند.
ایرانی‌ها همچنان اندرخم یک کوچه
در ایران علی‌رغم وعده‌های داده شده و با وجود این که تلفن‌های همراه هوشمند ضریب نفوذ زیادی در جامعه پیدا کرده‌اند و تعداد دستگاه‌های کارتخوان نصب شده در فروشگاه‌ها و مراکز خرید هم رو به افزایش است، اما همچنان فناوری NFC یا عملیاتی نشده است و یا به صورت محدود و بسیار پراکنده انجام می‌شود.
برخی کارشناسان معتقدند که بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت الکترونیکی زیرساخت‌های لازم و به‌روز برای راه‌اندازی این فناوری را در اختیار ندارند و یا اساسا راه‌اندازی این سرویس منفعت اقتصادی قابل توجهی برای آنها به دنبال ندارد. شاید از همین روست که شاهد تبلیغات خاصی در این زمینه از سوی بانک‌ها و ترغیب مردم به استفاده از این فناوری نیستیم.
برخی دیگر معتقدند به دلیل این که در حوزه بانکی، امنیت مساله بسیار مهم و حیاتی به شمار می‌رود به بهانه امنیت سرمایه‌گذاری، روند مدرن شدن کنار گذاشته می‌شود که البته این توجیه قابل قبول نیست و می‌توان تدابیری اتخاذ کرد تا مانند بسیاری از فناوری‌های دیگر که در ابتدا با اما و اگر مواجه بودند بهره‌برداری از فناوری‌های جدید را با امنیت بالا و کمترین خطر اجرایی کرد. به نظر می‌رسد استفاده ازNFC می‌تواند تا اندازه زیادی حرکت به سمت استانداردهای جهانی، پیاده‌سازی و رعایت آنها در حوزه پرداخت و همچنین افزایش امنیت را ارتقا و توسعه دهد.
مخلص کلام اینکه در حالی‌که عمر فناوری‌ها و سرعت انتقال آنها بسیار کوتاه‌تر از قبل شده اما با وجود گذشت بیش از یک دهه از رونمایی این فناوری، به‌کارگیری آن در کشور ما به حالت اغما فرو رفته و از پرداخت‌های بزن و برو خبری نیست و حتی آماری مبنی بر استقبال بانک‌ها و متعاقب آن مشتریان و تعداد تراکنش‌های انجام شده بر بستر این سرویس منتشر نشده است و اینطور که به نظر می‌رسد انتشار خبر جایگزینی موبایل با کارت بانکی بیشتر شبیه یک ژست خبری بوده است تا اقدامی عملی و کاربردی. (منبع:عصرارتباط)