ITanalyze

شرکت "گوگل" با وجود درگیری با ناشران بر سر حق تالیف، همچنان درصدد است، میلیون‌ها کتاب را به صورت الکترونیک بر روی شبکه اینترنت در دسترس خوانندگان در سراسر جهان قرار دهد.
نشریه "نیچر" این حرکت را مساوی با مرگ صنعت چاپ می‌داند.
در همین حال گروهی از افراد آینده‌اندیش در نقاط مختلف طرحی را برای گردآوری همه کتابهای قدیمی و از چاپ خارج شده اجرا کرده‌اند.
هدف این افراد آن است که این کتابهای نایاب را به صورت دیجیتالی بر روی شبکه اینترنت در دسترس همگان قرار دهند.
یکی از این علاقه‌مندان، محققی هندی به نام ویشواز شاوان ‪Vishwas Chavan‬ است که تاکنون هفت هزار کتاب قدیمی از سراسر جهان جمع‌آوری کرده است که بیش از ‪ ۲‬هزارو ‪ ۵۰۰‬مجلد آنها در نیمه اول قرن نوزدهم تحریر شده‌اند.
شاوان برای دستیابی به این کتابها سالها به کتابخانه‌های گوناگون سرزده و با زحمت زیاد آنها را از گوشه و کنار جهان جمع کرده است.
افرادی همچون او رویای زمانی را در سر می‌پرورانند که در آن محققان با فشار دادن دکمه یک موشواره کامپیوتری به منابع مورد نظر خود دست یابند و اطلاعات تخصصی را با کمترین صرف وقت مورد استفاده قرار دهند.
چند سال پیش این رویا، صرفا نوعی خیال خام به نظر می‌رسید اما از زمانی که گوگل اعلام کرده که میلیونها کتاب را از پنج کتابخانه بزرگ در دانشگاههای آکسفورد، هاروارد، استنفورد، میشیگان و نیز کتابخانه عمومی نیویورک به صورت دیجیتالی در اختیار عموم قرار خواهد داد، سایر موسسه‌ها و نهادها نیز در اروپا و آمریکا به تکاپو افتاده‌اند و در نظر دارند طرحهای مشابه خود را برای ارایه دیجیتالی میلیونها کتاب اجرا کنند.
به نظر می‌رسد این حرکت فراگیر به سمت دیجیتالی کردن کتابها تاثیر انکارناپذیری بر صنعت نشر و نیز بر شیوه فعالیت پژوهشگران، نحوه عمل کتابداران، و شیوه کتابخوانی باقی خواهد گذارد.
کتابداران و متخصصان سیستمهای اطلاع رسانی باید ابزار جدیدی برای تهیه فهرست‌ها و نیز هدایت افراد از میان هزار توی اطلاعات آماده سازند. ناشران و نویسندگان نیز باید بزودی اندیشیدن در قالبهای دیجیتالی را آغاز کنند، درست همانگونه که هم‌اکنون طراحان صفحات وب و نویسندگان وبلاگها چنین می‌کنند.
اما انقلابها بندرت بدون خونریزی هستند و انقلاب اخیر در عرصه ارائه اطلاعات به صورت الکترونیک نیز بزودی شکل رادیکار بخود گرفت و سیمای زشتی پیدا خواهد کرد. در آمریکا نویسندگان و ناشران در حال اماده شدن برای نبرد حقوقی با شرکت گوگل هستند.
دیدگاهها در این‌باره که آیا باید طرحهای دیجیتالی کردن کتابها به موسسه‌های خصوصی نظیر گوگل و "آمازون" واگذار شود یا نه؟ متفاوت است.
با توجه به آنکه چند پروژه دیجیتالی کردن کتابها به صورت همزمان اعلام شده، روشن نیست که چه شمار از این کتابها به صورت رایگان در دسترس عموم قرار خواهند داشت و یا اینکه نحوه هماهنگ‌سازی میان این طرحها و یا شیوه دسترسی پیدا کردن به کتاب‌ها چگونه خواهد بود؟

اندیشه دیجیتالی کردن کتابها از دهه ‪ ۱۹۷۰‬و همان اوان شکل‌گیری اینترنت مطرح بوده‌است. در چهارم ژوئیه سال ‪ ۱۹۷۴‬یک نسخه از اعلامیه استقلال آمریکا به صورت دیجیتالی برای همه آمریکایی‌ها ارسال شد و پروژه موسوم به "گوتنبرگ" برای تولید نخستین کتاب دیجیتالی شکل گرفت.
از آن زمان تاکنون ‪ ۲۰‬هزار داوطلب همکار در این پروژه بیش از ‪ ۵۰‬هزار کتاب را که دوره حق تالیفشان به پایان رسیده است اسکن کرده و به صورت دیجیتالی آماده ساخته‌اند.
همه همکاران این پروژه به صورت رایگان کار می‌کنند. این قبیل طرح‌ها به واسطه نوعی تمایل ایده‌آلیستی برای در اختیار همگان قرار دادن معرفت شکل می گیرد.
در عین حال این قبیل پروژه‌ها کار جستجوی آن لاین از کتابها را بسیار تسهیل می‌کنند.
همین جنبه اخیر بنیاد ملی علوم در آمریکا را وادار ساخت تا در طرحی موسوم به "پروژه یک میلیون کتاب" که یک طرح بین‌المللی برای در اختیار عامه قرار دادن کتابها به صورت دیجیتالی است، مشارک ورزد.
در این طرح نهادهای گوناگونی از جمله دانشگاه "کارنگی ملون" در پیتسبورگ نیز مشارکت دارند.
از سال ‪ ۲۰۰۲‬که این پروژه شروع شده تا کنون بیش از ‪ ۶۰۰‬هزار کتاب که دوره حق تالیف آنها به پایان رسیده اسکن شده‌اند و در حال حاضر نیمی از آنها به صورت دیجیتالی بر روی شبکه اینترنت در دسترس هستند و کار اسکن کردن این کتابها در هندوستان و چین به انجام می‌رسد.
کتابهای مورد نظر از کتابخانه‌های مختلف دنیا به صورت امانت به این کشورها ارسال می‌شوند.
قابلیت جستجو در عین حال یکی از محرکهای اصلی شرکتهای خصوصی است که وارد عرصه دیجیتالی کردن کتابها شده اند. این امر حتی شامل آن دسته از کتابهایی می‌شود که هنوز دوره حق تالیفشان به پایان نرسیده است.
به عنوان مثال هم‌اکنون برخی از شرکتهایی که کتابها را به صورت آن لاین به خریداران عرضه می‌کنند و فروشنده اینترنتی کتاب به شمار می‌آیند، به خریداران اجازه می‌دهند شماری از صفحات کتابها را به صورت آن لاین مطالعه کنند و در صورت تمایل نسخه آن را برای خود سفارش دهند.
در آمریکا شرکت آمازون با اجازه ناشر اطلاعات دیجیتالی قابل جستجو را در اختیار خوانندگان و خریداران قرار می‌دهد. این شرکت می‌گوید هم‌اکنون چند صد هزار کتاب به صورت آن لاین قابل جستجو هستند.
این شرکت هم‌اکنون به خریداران گزینه خرید نسخه الکترونیک کتابها را نیز عرضه می‌کند.
این قبیل کتابها یا اسناد الکترونیک را، می‌توان بر روی یک دستگاه الکترونیک قابل حمل و نقل جای داد. این شرکت انتظار دارد این قبیل خدمات الکترونیکی دیگر بخشهای این تجارت را نیز تقویت کند.
به عنوان نمونه توانایی بر مطالعه قسمتهای از کتاب و نگاه به فهرست آن به صورت دیجیتالی موجب شده‌است که فروش کتابها تا هشت درصد افزایش یابد.
اما شرکت گوگل در اعلام طرح مربوط به دیجیتالی کردن میلیونها نسخه از کتابهایی که حق تالیف آنها هنوز به پایان نرسیده هیچ سخنی از دریافت وجه به میان نیاورده است.
سخنگوی گوگل می‌گوید که هدف پروژه جستجوی کتاب گوگل آن است که کتابهایی را که در حال حاضر به صورت چاپی در دسترس قرار دارند به صورت آن لاین در دسترس همگان قرار دهد اما این احتمال که گوگل از این اقدام خود می‌تواند سود سرشار اقتصادی به دست آورد موجب عصبانیت نویسندگان و ناشران شده است.
در پائیز سال جاری صنف نویسندگان و اتحادیه ناشران در آمریکا شکایتی را علیه گوگل و زیرپاگذاشته حق تالیف به وسیله این شرکت، تسلیم دادگاه کرد.
شکایت‌کنندگان اظهار داشته‌اند شرکت گوگل از آنان برای کپی کردن کتابها اجازه نگرفته است.
گوگل از ناشران اجازه گرفته که در پروژه خود برخی از کتابهایی را که حق تالیف آنها هنوز به پایان نرسیده نیز بگنجاند اما نه اینکه کل پروژه مشتمل بر این نوع کتابها باشد.
گوگل استدلال می‌کند که نیازی ندارد برای هر کتاب اجازه کسب کند، زیرا در نظر دارد این کتابها را بر مبنای قانون "استفاده منصفانه" که در آمریکا اجرا می‌شود در دسترس خوانندگان بگذارد.
این شیوه اجازه می‌دهد افراد برای مقاصدی مانند تدریس یا تحقیق بتوانند از این قبیل کتابهای آن لاین استفاده کنند.
به عنوان مثال گوگل همه متن را در اختیار خوانندگان نمی‌گذارد بلکه قسمت‌هایی از آنها را به شکل گزینشی ارائه می‌کند. این امر در مورد کتابهایی است که دوره حق تالیف آنها هنوز به پایان نرسیده‌است اجرا می‌شود.
گوگل می‌گوید خریداران اگر بتوانند به قسمتهایی از محتوای کتاب دسترس داشته باشند، برای خرید کتاب علاقه بیشتری نشان می‌دهند. در عین حال گوگل مدعی است که عرضه بخشهایی از محتوای کتاب به صورت دیجیتالی مشابه عمل فهرست کردن کتابهاست که در کتابخانه‌ها صورت می‌گیرد.
اما نماینده صنف نویسندگان آمریکایی تاکید دارد که هر نوع کپی کردن بخشهای کتاب معادل زیر پا گذاردن قانون مربوط به حق تالیف است و این مساله ربطی به نحو استفاده از بخش کپی گرفته شده ندارد.
ادامه دارد...
منبع : ایرنا