علم در عصر اینترنت: مرگ واقعی صنعت چاپ ((۲
نتیجه این دعوی حقوقی به تصمیم دادگاه در این‌باره بستگی دارد که مفهوم "استفاده منصفانه" چگونه در عصر کتابهای دیجیتالی و اینترنت باید تفسیر شود.
دیگر نهادهایی که قصد اجرای پروژه‌های مربوط به اسکن کردن کتابها و عرضه دیجیتالی آنها را دارند سکوت کرده‌اند و منتظر رای دادگاه هستند و فعلا فعالیت خود را به کتابهایی محدود ساخته‌اند که دوره معتبر بودن حق تالیف آنها سپری شده‌است یا آنکه حق تالیف مربوط به کتاب را پیش از اسکن کردن کسب می‌کنند.
اقدام گوگل موجب شده‌است که جهان کتاب دیجیتالی به اشکال گوناگون دستخوش تغییر شود.
بسیاری از ناظران بر این باورند که امکانات عظیمی که در اختیار گوگل قرار دارد نتیجه را به نفع این موسسه سوق می‌دهد.
به این ترتیب ظهور مجموعه‌های بسیار بزرگ حاوی کتابهای دیجیتالی امری است که تحقق آن کاملا قابل انتظار است.
گوگل در عین حال رقبای خود، خواه در بخش خصوصی و خواه در بخش دولتی را وادار ساخته تا تلاشهای خود را دو چندان افزایش دهند و از همه مهمتر آنکه آینده کتابخانه‌ها و کتابداران را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
اما "مایکل گورمان" رییس انجمن کتابداران در آمریکا نگران از بین رفتن شغل کتابداری و تعطیل شدن کتابخانه‌ها نیست.
او معتقد است که کتابخانه‌ها علاوه بر آنکه مکانی برای دستیابی به کتابها باقی خواهند ماند کارکرد خود به عنوان مکانهایی برای آنکه افراد به مطالعه بپردازند و با یکدیگر دیدار کنند را، حفظ خواهند کرد و کتابداران نیز وظیفه مدیریت اطلاع رسانی را به انجام خواهند رساند.
اما گورمان نگران آن است که تکیه بیش از حد بر منابع دیجیتالی موجب بروز تغییر کلی در شیوه خواندن شود و او این تاثیر را مثبت تلقی نمی‌کند.
به اعتقاد گورمان "اتمی کردن" معرفت، یعنی عرضه بخشهایی از کتابها به صورت دیجیتالی می‌تواند موجب شود که مردم مطالعه خود را به همان صفحات و قسمت‌هایی که به صورت دیجیتالی و رایگان در اختیارشان قرار دارد محدود سازند و به این ترتیب اندک توانایی خواندن و فهم عبارات عمیق‌تر و سنگین‌تر ادبی یا فلسفی را از دست بدهند.
شواهد نشان می‌دهد که خوانندگان، کتابهای الکترونیک را همانگونه قرائت می‌کنند که صفحات وب را می‌خوانند، یعنی خواندنی که با سرعت ، سرسری ، و به صورت گزینشی است.
به اعتقاد کارشناسان برای رفع این مشکل و مقابله با خطر کم سواد شدن جمعیت، تلفیقی از کتابهای دیجیتالی و کتابهای مکتوب بهترین راه حل است .
این ترکیب در عین حال مشکل کمبود جا در کتابخانه‌ها را نیز تا حد زیادی مرتفع خواهد ساخت.
در آینده باید ترتیبی اتخاذ شود که شماری از کتابخانه‌ها نسخ مکتوب کتابها را در اختیار داشته باشند تا در صورت لزوم خوانندگانی که به قرائت متون چاپی علاقه‌مندند بتوانند از طریق سیستمهای امانت‌گیری بین کتابخانه‌ها به این نسخ دسترسی داشته باشند و برای بقیه نیز امکانات دیجیتالی فراهم باشد تا بتوانند نسخ کتابها را به صورت دیجیتالی قرائت کنند.
برخی از کتابخانه‌ها از هم اکنون کار رها ساختن خود از قید نسخ چاپی را آغاز کرده‌اند. به عنوان مثال دانشگاه تگزاس در آوستین دارای ۱۰هزار جلد کتاب دارای حق تالیف و ۳۰هزار کتاب با حق تالیف سپری شده است که اکنون صرفا به صورت دیجیتالی قابل دسترس است.
اقدام گوگل در عین حال موجب نگرانی افرادی شده‌است که آرشیوهای اینترنتی از صفحات وب در شبکه اینترنت درست کرده‌اند.
هرچند گوگل هیچگاه اعلام نکرده‌است که مالکیت مواد و مطالب دیجیتالی را در اختیار دارد و یا نگفته که قصد دارد که بابت خدمات موتورهای جستجوگرش از مصرف‌کنندگان وجه دریافت کند، اما دارندگان آرشیوهای اینترنتی معتقدند که باید همه کتابهای اینترنتی و دیجیتالی را یکسره به شرکتهای خصوصی واگذار کرد.
به همین علت در ماه اکتبر سال جاری نهاد تازه‌ای به نام "اتحاد محتوای قابل دسترس" Open Content Allianceاعلام موجودیت کرد.
این نهاد در نظر دارد آرشیوی چند زبانه از کتابهای دیجیتالی و سایر اطلاعات چند- رسانه‌ای multimediaبرپا سازد که تا آنجا که ممکن باشد به صورت رایگان در اختیار افراد قرار گیرد.
این پروژه نیز نظیر پروژه "یک میلیون کتاب" در حال حاضر به اسکن کردن کتابهایی که دوره حق تالیفشان پایان یافته سرگرم است. هم‌اکنون شماری از این کتابها بر روی شبکه اینترنت قابل دسترس برای خوانندگان است.
این اتحاد امیدوار است بتواند از حیث ابعاد به رقیبی برای گوگل بدل شود. در میان شرکتهایی که در این اتحاد عضویت دارند می‌توان از مایکرو- سافت و یاهو نام برد.
برخی از کتابخانه‌هایی که به واسطه ملاحظات مربوط به امکانات عملی از پیوستن به پروژه "یک میلیون کتاب" پرهیز کرده‌اند با طیب خاطر به پروژه "اتحاد محتوای قابل دسترس" پیوسته‌اند.
به گفته "تام گرانت" معاون مدیر بخش کتابخانه‌های دیجیتالی و سیستمهای اطلاع رسانی در کتابخانه موسسه "اسمیتسونین" در واشنگتن یکی از علل اکراه در پیوستن به پروژه یک میلیون کتاب ناخشنودی از ارسال کتابها به هند و چین بوده اما این مشکل برای پروژه "اتحاد" وجود ندارد.
پروژه "اتحاد" برای متخصصان رده بندی مانند شاوان بهترین پروژه اسکن کردن کتابها تا این زمان است. هشت موزه از جمله موزه تاریخ طبیعی در لندن پروژه‌ای که را با نام پروژه" کتابخانه میراث تنوع زیستی" Project Biodiversity Heritage Libraryراه‌اندازی کرده‌اند، با پروژه اتحاد همکاری خواهند کرد و حدود یک میلیون کتاب مربوط به تنوع زیستی را که دوره حق تالیفشان سپری شده اسکن می‌کنند و در اختیار این پروژه قرار می‌دهند.
اما "ماتیاس اولمر"، ناشر المانی که طرحی را برای ارائه کتابهای الکترونیک آلمانی با همکاری ناشران و کتابفروشان این کشور به اجرا در آورده معتقد است که اسکن کردن کتابهای قدیمی اتلاف وقت است.
او می‌گوید که علم با سرعتی باور نکردنی در همه زمینه‌ها و از جمله حوزه رده‌بندی اصناف جانوران و موجودات زنده taxonomyرو به پیش است. در اوایل سال جاری اتحادیه‌ای که او تاسیس کرده‌است، اعلام کرد که تا سال ۲۰۰۶ حدود ۱۰۰هزار کتاب تازه چاپ شده به زبان آلمانی را اسکن خواهد کرد.
هر ناشری خود وظیفه دیجیتالی کردن انتشارات خویش را بر عهده خواهد گرفت و آنها را در شبکه‌ای که اتحادیه به وجود آورده جای خواهد داد.
دانشمندان و دیگران قادر خواهند بود با پرداخت وجهی به این مجموعه دسترسی پیدا کنند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد با شروع پروژه‌های دیجیتالی کردن کتابها در سال ،۲۰۰۵دیری نخواهد پایید که رویای دستیابی به اطلاعات از هر نقطه و با سرعت و سهولت واقعیت می‌یابد.
ادامه دارد....
منبع : ایرنا
- ۸۴/۰۹/۱۷