فرصتی برای گسترش جامعه اطلاعاتی
شی شی تارور*- نیویورک: یک بار دیگر یک کنفرانس سازمان ملل متحد نگرانی هایی را درباره آزادی مطبوعات برانگیخته است. این بار این کنفرانس، اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی است که طی روزهای آینده در ژنو تشکیل می شود. بسیاری از ناظران رسانه ای بیم دارند بعضی کشورها از «اجلاس سران سایبر» (نامی که روی آن گذاشته شده) برای تحمیل محدودیت هایی بر اینترنت و سایر فن آوری های اطلاعاتی استفاده خواهند کرد. سایرین نگران تکرار و تجدید بحث های ایدئولوژیک دهه های 1970 و 1980 درباره نظم اطلاعاتی جهانی جدید هستند.
اجلاس سران، که به وسیله اتحادیه بین المللی ارتباطات راه دور،از کارگزاری های سازمان ملل متحد، برگزار می شود،
دستور کاری بلند پروازانه دارد: رسیدگی به تغییرات عمیق ناشی از انقلاب اطلاعاتی و تأثیر آن بر همه جنبه های فعالیت انسان. اجلاس به بررسی راه های قرار دادن این انقلاب، و فن آوری ای که آن را به وجود آورد، در خدمت کشورهای فقیر خواهد پرداخت.
این همچنین نخستین بار است که مسائلی مانند تأثیر ارتباطات در کمک به توسعه، و چالش های امنیت سایبر،ای میل های ارسالی ناخواسته، اداره اینترنت و آزادی بیان در عصر اطلاعات، برای بحث و اقدام جهانی در عالیترین سطوح دولتی، با مشارکت همه کسانی که سهمی در حاصل آن دارند، مطرح خواهد شد.
آزادی مطبوعات، از جمله کاربرد آن در فن آوری های جدید، در کانون توجه اجلاس خواهد بود. کوفی عنان، دبیر کل سازمان ملل متحد، شک ندارد که اجلاس سران بار دیگر جهان شمولی آزادی همه رسانه ها را، چنان که در ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر در نظر گرفته شده، تایید خواهد کرد.
اما بعضی دولت ها می پرسند آیا آزادی مطبوعات به آنها اختیار تام می دهد تا هر اندیشه، دستاورد یا هدف و آرمانی را تولید و ترویح کنند؟ در همه دموکراسی ها، قانون به منظور حمایت از حق حریم خصوصی و جلوگیری از سوء استفاده از وب به وسیله گروه های تروریستی و جنایت سازمان یافته، محدودیت هایی وضع کرده است. آیا طبیعی نیست که این محدودیت ها، که در حال حاضر در مورد رسانه های سنتی اعمال می شود، به اینترنت نیز تعمیم داده شود؟
بعضی از دولت ها برای بستن سایت های اینترنت که به سو استفاده جنسی از کودکان رو آورده اند یا در زمینه های ضدیت با سامی گری، اسلام هراسی، و نفرت نژادی تبلیغ می کنند، اقدام کرده اند. این اقدامات، تحت قوانین کیفری ملی انجام می شوند و تهدیدی برای آزادی بیان به شمار نمی آیند.
در عین حال تایید بسط چنین محدودیت های خالی از خطر نیست. زیرا حفظ امنیت ملی یا کنترل جنایات می تواند به سهولت به عنوان بهانه ای برای مهار آزادی مطبوعات مورد استفاده دولت های سرکوبگر قرار گیرد.
اما بدیهی است که جریان آزاد اطلاعات به سود همه کشورها است. محدود کردن جریان اطلاعات، مستقیماً رفاه اقتصادی را تضعیف می کند. وابستگی متقابل جهانی به این معنی است که کسانی که آزادانه اطلاعات را دریافت و منتشر می کنند به کسانی که چنین نمی کنند. برتری دارند. توانایی مبادله اطلاعات از طریق شبکه های الکترونیکی، برای سلامت اقتصادها و جوامع مدنی، امری حیاتی شده است.
شکی نیست که اطلاعات و آزادی پا به پای هم پیش می روند. انقلاب اطلاعاتی بدون دموکراسی سیاسی غیر قابل تصور است. تاکنون، گسترش اطلاعات تاثیری مستقیم بر میزان پاسخگویی، مسئولیت پذیری و شفاف سازی فعالیت های دولت ها در سراسر جهان - و در نتیجه برکارآیی آنها – داشته است.
پس، کشورها به گشودن درهای خود به روی جهان خارج، آزاد کردن رسانه های جمعی، و مقاومت در برابر کنترل و سانسور اطلاعات به وسیله دولت ها نیاز دارند. کشورهای موفق و مترقی با پشتیبانی از دسترسی بیشتر،آزادانه تر ، و عادلانه تر کشورهای در حال توسعه به اطلاعات، کمک به آنها برای بهبود ساختارهای زیر بنایی خود، و شریک کردن آنها در فن آوری های پیشرفته می توانند نقش حمایتی بیشتری در این زمینه ایفا کنند.
اگر چه بعضی ها در جریان تدارک اجلاس سران، زنگ های خطر را به صدا در آورده اند اما نشانه های مثبتی نیز وجود داشته است. در حالی که دولت ها عوامل اصلی اجلاس خواهند بود، جامعه مدنی، بخش خصوصی و رسانه های خبری نیز در مرحله تدارک اجلاس بشدت مشارکت کرده و اطلاعات ارائه داده اند. گزارش های مربوط به مهمترین موضوعات مورد بحث، به طرز مناسبی در وب سایت اجلاس سران قرار داده شده، تا ضمن افزایش شفافیت مذاکرات، مطالب لازم برای بحث به وسیله سازمان های غیر دولتی نیز فراهم شود.
سازمان های رسانه ای خبری بین المللی و اتحادیه های روزنامه نگاری، اجلاس سران را به دقت زیر نظر گرفته، و خواهان اشاره جدی به ضرورت رعایت آزادی مطبوعات در مصوبات نهایی کنفرانس هستند. بدیهی است که برای مشارکت رسانه های خبری و سازمان های آنها در اجلاس سران، تلاش های بیشتری لازم است.
یک راه برای مشارکت رسانه ها، تشکیل رویدادی موازی و مشابه است که به وسیله سازمان ملل متحد، اتحادیه پخش رادیو تلویزیونی اروپا و سوئیس برگزار شود. مجمع جهانی رسانه های الکترونیکی، مدیران رسانه های کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را با سیاستگذاران گردهم خواهد آورد تا درباره نقش رسانه های الکترونیکی در جامعه اطلاعاتی گفت و گو کنند. این رویداد مجمع و محلی دیگر برای مدافعان آزادی مطبوعات فراهم خواهد کرد تا حرف های خود را به صورت رسا و آشکار مطرح کنند.
جهان به صورتی اجتناب ناپذیر به سوی جامعه اطلاعاتی در حرکت است، و همه دولت ها باید کاری کنند که ملت هایشان حرف های خود را نه به صورت شعارهای پنهانی بر روی دیوارها، بلکه بر صفحات آکنده از زندگی روزنامه ها و رایانه ها منعکس کنند. اجلاس جهانی سران فرصتی مهم برای تضمین این امر فراهم خواهد ساخت که «انقلاب اطلاعاتی» هیچ یک از شهروندان جهان را در حاشیه قرار ندهد، پشت سر نگذارد و محروم نکند.
*معاون دبیر کل سازمان ملل متحد در امور ارتباطات و اطلاعات همگانی
- ۸۴/۰۵/۱۵