فرصت ها ومحدودیت های پیش روی ایران در راه پیوستن به جامعه اطلاعاتی
امیر مسعود رادی *- امروزه ، بهره گیری مناسب از ابزار و تجهیزات رایانه ای و فناوری اطلاعات و ارتباطات در سرعت بخشیدن و نظام دادن امور جاری و روزمره از جمله نیازهای ضروری جامعه پویا و کارآمد عصر جامعه اطلاعاتی به شمار می رود .
نیاز جامعه ، یک ضرورت
آنچه در موقعیت کنونی توجه همگان را به خود جلب کرده ، استفاده از ابزار فناوری اطلاعات است که روش های سنتی را نا کار آمد جلوه می دهد . بر این اساس استفاده بهینه از این ابزار ها ، نیازهای جامعه را برای دسترسی سریع ، امن و مطمئن فراهم می سازد . نیاز هایی از قبیل :
1- استفاده از دستگاه خود پرداز در بانک ها حتی در ساعات غیر اداری .
2- برقراری ارتباط on line صوتی ، تصویری و متنی با دور ترین نقاط جهان توسط یک گوشی تلفن همراه .
3- رزرو و خرید بلیط هواپیما و قطار .
4- جراحی مغز از راه دور .
5- تحصیل در دانشگاه مجازی .
6- نشریه الکترونیک .
7- حراست غیر فیزیکی و نا محسوس .
8- حضور در همایش های بین المللی غیر مجازی .
9- دبیر خانه بدون کاغذ.
10- کتابخانه الکترونیک .
11- ارائه خدمات شهری غیر حضوری .
12- تجارت الکترونیک .
13- ردیابی از راه دور و . . .
که در واقع صد ها نیاز و انتظار بشر را در زمانی کوتاه و با امنیتی بالا محقق می سازد .
اهداف چیست ؟
دسترسی آسان به منابع و خدمات الکترونیکی راه را برای تفکر ، پژوهش ، مدیریت ، برنامه ریزی ، سازمان دهی منابع مالی ، اقتصادی ، آموزشی ، فرهنگی ، هنری ، سیاسی ، اجتماعی ، شهری و به ویژه انسانی ، هموار می نماید .
تلاش برای مهار بحران
در وهله نخست ، آنچه در توسعه و بسط فرهنگ جهانی سازی اطلاعات نقش دارد برنامه ریزی و تبیین شاخص ها و راهکار هاست که تامل در این زمینه از محور های اساسی و بنیادین این مقاله به شمار می رود .
1- حمایت مالی دولت ها از رشته های مجازی دانشگاهی
با توجه به اینکه رسالت دانشگاه مجازی ، انتقال تمامی سر فصل های آموزشی از طریق ابزار فناوری شده اطلاعات بر بستر اینترنت است ، دست یابی به این ابزار و شبکه پر سرعت و با امنیت بالا ، نیاز مند سرمایه گذاری و برنامه ریزی جدی و منسجم دولت و شرکت ها و موسسات خصوصی مرتبط می باشد .
2- اختصاص حداقل 15 الی 20 واحد درسی مرتبط با فناوری اطلاعات برای تمامی رشته های دانشگاهی 3 گروه آزمایشی علوم تجربی ، علوم انسانی و هنر در تمامی مقاطع تحصیلی .
3- برنامه ریزی در خصوص ترویج فرهنگ جهانی سازی اطلاعات در سطوح ابتدایی و حتی پیش دبستانی .
4- دسترسی آسان و فراگیر زیر ساخت های مخابراتی و گسترش شبکه های پر سرعت اینترنتی برای عموم مردم .
5- توسعه IT در روستاها و آموزش به روستائیان توسط بخش خصوصی و دولتی
که البته ، برنامه ریزی در خصوص راه اندازی دو هزار دفتر ICT روستایی توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال جاری به انجام رسیده است (روز نامه اقتصاد پویا مورخ 3/5/84 ) که امید است تا سال 1388 این پروژه به پایان برسد ( روزنامه پول 30/4/84 ) .
6- حمایت دولت از پروژه های تحقیقاتی و دانشگاهی با موضوع IT و برنامه ریزی و سرمایه گذاری در این خصوص توسط مراکزتحقیقاتی و دانشگاه ها .
گفتنی است ، تاکنون حدود 200پایان نامه دانشجویی با موضوع «ارتباطات و فناوری اطلاعات » به دبیر خانه شورای اطلاع رسانی رسیده که همگی مورد تایید قرار گرفته است ( روزنامه ابرار اقتصادی مورخ 3/5/84 ) .
7- ایجاد مدیریت IT در دستگاه ها وسازمان های دولتی و نظارت مستمر بر آن .
8- ایجاد تشکل های صنفی فناوری اطلاعات و ارتباطات و سازمان دهی اصولی ومناسب اعضا IT در بین مجامع و سازمان های معتبر داخلی و خارجی و در نتیجه هدایت و جهت گیری دقیق و مناسب دست اندرکاران این حوزه با آخرین رویکردهای جهانی جامعه اطلاعاتی .
گفتی است ، در حال حاضر حدود یک هزار و 400 شرکت در حوزه فناوری اطلاعات مشغول به کار هستند که از این تعداد 50 شرکت در زمینه پژوهش ، 500شرکت در حوزه نرم افزار ، 730 شرکت در حوزه سخت افزار و 120 شرکت در حوزه تجهیزات مخابراتی فعالیت دارند( روزنامه جهان صنعت 18/5/84) .
9- ایجاد کمیته های تخصصی در سازمان ها و برنامه ریزی در خصوص رفع مشکلات و اصلاح روش ها در حوزه IT .
10- تشویق و ارتقای کارشناسان و کارکنانی که در این حوزه فعالیت دارند و امور محوله را با ساختار IT به انجام می رسانند .
11- ایجاد فضای مناسب کاری برای جذب سرمایه گذارخارجی با تجربه وتوانمند درحوزه IT .
به دلیل توسعه بیش از85 درصدی این علم درجهان ، این در حالی است که متاسفانه تاکنون نتوانسته ایم چارچوب مشخص و مسیرمعینی برای توسعهIT درکشورداشته باشیم (روزنامه هدف و اقتصاد مورخ 9/5/84 ) .
12- تعدیل تعرفه های برقراری ارتباط مخابراتی و هزینه های دسترسی به شبکه اینترنت ، همزمان با توسعه IT در کشور .
13- برگزاری همایش های تخصصی مجازی با موضوعاتی نظیر« نقش IT در خانواده » با هدف بررسی ابعاد مختلف تاثیرات فناوری اطلاعات در بنیان خانواده .
گفتنی است خوشبختانه اولین همایش نقش IT در خانواده به همت شرکت مخابرات ایران در مرداد ماه سال جاری برگزار شد (روزنامه ابرار اقتصادی مورخ 5/5/84 ).
14- پرداخت وام و کمک بلا عوض به دانشکده ها برای تاسیس دانشکده های جدید ICT .
خوشبختانه در این خصوص نیز برنامه ریزی هایی با همکاری وزارت اتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت علو م و تحقیقات صورت گرفته است که قرار است برای تاسیس این دانشکده هااز سوی دولت کمک بلا عوض 2 میلیارد ریالی شود (هفته نامه عصر ارتباط مورخ 1/5/84 ) .
15- با توجه به وجود پتانسیل مناسب کاری ، علمی و پژوهشی و همچنین موقعیت جغرافیایی و ژئو پلتیکی کشور و همچنین نیاز منطقه ، برنامه ریزی در خصوص توسعه IT ، ایران را می تواند به قطب IT منطقه تبدیل سازد .
در همین راستا براساس برنامه ریزی های صورت گرفته ، توسط وزارتICT ، سالانه 40 میلیارد تومان تسهیلات ارزان در اختیار شرکت های فعال ICT قرار می گیرد (خبرگزاری فارس مورخ 27/4/84) .
... و
اینک اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی
جامعه اطلاعاتی و بحث در خصوص آن این روز ها محور گفت و گو های محافل تخصصی ، انجمن ها ، همایش ها و حتی میزگرد های خصوصی دانشجویی شده است . علیرغم غیر قابل تصور بودن موضوع برای برخی از افراد و گروه ها ، عبارت جامعه اطلاعاتی خیلی روشن و بسیار شفاف و قابل دسترس برای همگان می باشد . بررسی موضوعاتی نظیر : تعداد رایانه های شخصی ، تعداد کاربران و ضریب نفوذ اینترنت ، تعداد شناسه های ) Domain) اینترنتی ثبت شده ، تعداد تلفن های ثابت و همراه به عنوان پل ارتباطی مشترک و ضریب نفوذ آنها ، تعرفه مکالمات تلفنی ، تعداد شرکت هاو موسسات ارائه دهنده خدمات اینترنتی درکشور های جهان و غیره میتواند از مهم ترین مباحث مطرح شده در نخستین اجلاس جامعه اطلاعاتی که در 19 تا 21 آذر 1382 در سوئیس برگزار شد و همچنین می تواند محور مقالاتی باشد که قرار است از 25 تا 27 آبان ماه سال جاری در تونس ارائه شود .
در واقع قصد از برگزاری چنین اجلاسی ، گردآوردن سران حکومت ها ، روسای موسسات سازمان ملل متحد ، رهبران صنایع ، سازمان های غیر دولتی ، نمایندگان رسانه ها و جامعه مدنی ، در یک رویداد واحد جهانی است تا از این طریق طرف های دارای اهداف مشترک به درکی واحد از نقش خود برسند . نقشی که متضمن استقرارعملی جامعه اطلاعاتی یکپارچه در سراسر جهان باشد .این در حالی است که براساس شاخص های یاد شده ، کشور های جهان به سه گروه زیر تقسیم می شوند ( روزنامه عصر اقتصاد مورخ 12/6/84) :
1- کشور های در پی توسعه ( مانند ایران ، پرو ، سوریه )
2- کشور های در حال توسعه ( مانند امارات متحده عربی )
3- کشور های توسعه یافته ( مانند نروژ ، آمریکا ، ایسلند )
در همین راستا ، تحلیل صاحب نظران جامعه اطلاعاتی و دستاوردهای آن با موضوعاتی نظیر عناوین زیر همراه است :
• جوانان ، پیشگامان جامعه اطلاعاتی هستند (محمود حاجیلی ، دبیر کارگروه جوانان کمیسیون ملل WSIS ) .
• تولید محتوا بزرگ ترین دستاورد اجلاس WSIS ( محمود حاجیلی ، دبیر کارگروه جوانان کمیسیون ملی WSIS ) .
• جامعه اطلاعاتی موجب شده صدای بخش خصوصی بلند تر از قبل شود ( دکتر شکر خواه ، عضو فعال انجمن ایرانی جامعه اطلاعاتی) .
• اجلاس (WSIS) تاثیر مثبت ICT در اقتصاد ایران را ثابت کرد ( چارز گیگر ، رئیس دبیرخانه اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی) .
• جهانی شدن را پذیرفته ایم ( دکتر جلالی ، دبیر سابق همایش هم اندیشی اجلاسWSIS ) .
راهکارها چیست ؟
برای رسیدن به یک جامعه اطلاعاتی واقعی ، علاوه بر برنامه ریزی دقیق توسط مسوولان که رئوس آن در بالا به آن اشاره شد ، به نکات زیر نیز باید توجه داشت :
• استفاده مناسب از تجربیات کشورهای پیشرفته .
• تجهیز زیرساخت های مخابراتی متناسب با فناوری روز .
• آموزش کاربردی در راستای ارتقای سطح فنی ، علمی و تخصصی منابع انسانی سازمان ها .
• آموزش همگانی در راستای اعتلای فرهنگ جامعه .
• تدریس دروس مرتبط با موضوع« جامعه اطلاعاتی » در سطوح مختلف مدرسه و دانشگاه .
• تشکیل کمیته های تخصصی کاری مرتبط با موضوع در سازمان ها و نهاد های دولتی .
* کارشناس و مسوول ارتباط با رسانه های گروهی شرکت مخابرات ایران
- ۸۴/۰۸/۲۱