لزوم بازنگری در ترکیب اعضای شورای عالی فضای مجازی
جلسه شورای عالی فضای مجازی پس از وقفه‌ای چهارماهه روز دوشنبه، برگزار شد؛ وقفه‌ای که دولت، شیوع کرونا را علت آن دانسته بود. در آستانه هشتمین سالگرد تاسیس این شورا به نظر می‌رسد میزان اثرگذاری و عملکرد این شورا مورد سوال بسیاری از کارشناسان است.
با گسترش اینترنت در کشور و ضرورت سیاستگذاری کلان درباره فضای مجازی، رهبر انقلاب در ۱۷ اسفندماه سال ۹۰ به تشکیل شورای عالی فضای مجازی حکم کردند. مطابق این حکم، شورای عالی فضای مجازی به‌عنوان نقطه‌ی کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور تشکیل شده است.
ضرورت تشکیل این شورای اینچنین بیان شده است: «گسترش فزاینده فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی بویژه شبکه‌ی جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه جانبه کشور و ارائه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن»
و در ادامه به وظیفه اصلی این شورا اشاره شده است: «این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملّی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوّبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد. نکات اساسی در مورد وظایف شورای عالی و مرکز فضای ملّی مجازی با تأکید بر توجه جدّی به آن، در پیوست این حکم ابلاغ میگردد.»
رهبری در سال ۹۴ برای اعضای جدید این شورا حکم صادر کردند که در آن ۱۰ مورد از ماموریتهای این شورا را فهرست کردند. تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه در فضای مجازی، ترویج هنجارها، ارزش‌ها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی از جمله مهمترین ماموریتهای این شورا بود.
در ۸ سالی که از تاسیس این شورا و چهار سال و ده‌ماهی که از صدور حکم دوره جدید می‌گذرد حرف و حدیث‌های فراوانی درباره عملکرد این شورا بیان شده است. برخی معتقدند این شورا به وظایف خویش به درستی عمل نکرده است.
سردار غلامرضا جلالی،رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، آذرماه ۹۸ در برنامه‌ای تلویزیونی در پاسخ به این سوال که عملکرد شورای عالی فضای مجازی را چگونه ارزیابی می کنید؟ تصریح کرد: ارزیابی من مثبت نیست.
سردار جلالی با بیان اینکه یعنی وقتی یک جمعی می خواهد در مورد یک موضوع تصمیم گیری کنند اولین نکته شناخت واحد از پدیده است گفت: وقتی راجع به یک پدیده ۱۰ نظر وجود داشته باشد نمی توان برای آن تصمیم گرفت.
وی تصریح کرد: در حالی‌که انتظار این بود که شورای عالی فضای مجازی، بتواند ضوابط و مقررات فضای مجازی کشور را تنظیم و فضا را منضبط و امن کند، نقش‌های اساسی و جدیدی در آن شکل بگیرد و دنبال شود و وظایف دستگاه‌های مختلف و کارکردهای آنها مشخص شود. براساس اطلاعات ما، عملکرد شورا خیلی مثبت ارزیابی نمی‌شود.
عزت‌الله ضرغامی، رئیس اسبق صدا و سیما نیز که خود عضو حقیقی این شوراست در گفت‌وگویی در سال ۹۷ عملکرد این شورا را موفق ارزیابی نکرد و علت آن را هم به فاصله زمانی زیاد مابین جلسات دانست. ضرغامی گفت: من در حضور رئیس جمهور هم این مسئله را بیان و با جناب روحانی چالش کردم. جلسات این شورا باید حتما هفته ای یکبار برگزار شود؛ ولی هم اینک میانگین زمان تشکیل جلسات بالای ۵۰ روز است.
ضرغامی ادامه داد : در ایامی که بحث پیام رسان های داخلی مطرح بود حتی جلسات تا دو ماه عقب افتاد. بنده در یکی از جلسات به عنوان نطق قبل از دستور انتقاد شدید کردم و به آقای رئیس جمهور گفتم بزرگ ترین گله از شما این است که باید هفته ای دو بار جلسه داشته باشید تا موضوعات مهم را حل کنیم. بگذریم که ایشان از جاهایی دیگر دلخور بودند و انتقاد شدیدی به برخی موضوعات کردند. سایرین نیز وارد بحث شدند و اصلا موضوع بحث عوض شد.
رسول جلیلی، دیگر عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در یادداشتی که حدود یک ماه پیش در یکی از رسانه‌ها منتشر کرد، در توصیف این شورا نوشت: «بی اولویتی و لختی شورای عالی فضای مجازی در تشکیل جلسه، تصویب، و اجرای مصوبات مبرهن است.»
فراتر از همه این افراد رهبر انقلاب در سال ۹۵ و در دیدار با فرهنگیان زبان به گلایه از شورای عالی فضای مجازی گشودند. رهبری با تاکید بر اهمیت فضای مجازی گفتند: «جوانان هم سروکار دارند با فضای مجازی، با انواع‌واقسام چیزها و کارها، با برنامه‌های علمی‌اش، با اینترنتش، با شبکه‌های اجتماعی‌اش، با مبادلات و امثال اینها سروکار دارند؛ خب، اینجا لغزشگاه است. هیچ‌کس نمیگوید آقا جادّه نکش. اگر شما در یک منطقه‌ای جادّه‌ای لازم دارید، خیلی خب، جادّه بکش، جادّه‌ی اتوبان هم بکش امّا مواظب باش! آنجایی که ریزش کوه محتمل است، آنجا محاسبه‌ی لازم را بکنید. ما به دستگاه‌های ارتباطی خودمان، به مجموعه‌ی وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی -که بنده از آن هم گله دارم- سفارشمان این است. ما نمیگوییم این راه را ببندید؛ نه، اینکه بی‌عقلی است. یک کسانی نشسته‌اند، فکر کرده‌اند، یک راهی باز کرده‌اند به‌عنوان این فضای مجازی و به قول خودشان سایبری؛ خیلی خب، از این استفاده کنید منتها استفاده‌ی درست بکنید؛ دیگران دارند استفاده‌ی درست میکنند؛ بعضی از کشورها طبق فرهنگ خودشان این دستگاه‌ها را قبضه کرده‌اند. ما چرا نمیکنیم؟ چرا حواسمان نیست؟»
به نظر می رسد عملکرد شورای عالی فضای مجازی در سیاستگذاری کلان و پیگیری اجرای مصوبات با علامت سوال‌های جدی روبه‌روست. یکی از انتقادات به عدم برگزاری منظم جلسات و تنظیم دستور جلسات برمی‌گردد که این مسئله به دبیرخانه این شورا و دفتر رئیس‌جمهور مرتبط است. انتقاد دیگربه عدم پیگیری برای اجرای مصوبات برمی‌گردد.
در سال‌های اخیر و با گسترش روزافزون نفوذ اینترنت، مفاسد و تخلفات جدیدی در این فضا شکل گرفته که آنها هم نیاز به سیاستگذاری کلان دارد و آن را هم باید به ماموریتهای پیشین این شورا اضافه کرد.
در شرایطی که حدود ده ماه از اتمام حکم اعضای حقیقی می‌گذرد شاید بتوان با ورود افرادی جدید به این شورا روح تازه‌ای بر فعالیت‌های آن دمید. افرادی که انگیزه بیشتری داشته باشند و در عین حال مشغله زیادی نداشته باشند تا بتوانند به امورات این شورا بهتر رسیدگی کنند. (منبع: الف)
- ۹۹/۰۴/۱۱