ناکارآمدی مجازات کلاهبرداران سایبری در ایران
قاضی جرائم رایانه‌ای گفت: قانون جرائم رایانه‌ای در حوزه تعیین مجازات به خوبی عمل کرده و با اقتباس از قوانین کشورهای دیگر و اساتید حقوق نسبت به این قضیه تصمیم و مجازات‌ها را در نظر گرفته است وقتی حوزه جرائم کلاهبرداری مالی است باید برای مجرم مجازات‌های مالی بیشتر در نظر گرفت تا بازدارندگی بیشتری داشته باشد.
به گزارش آنا، محمد صمدی شهیدلو، قاضی جرائم رایانه‌ای در مورد جرائم مربوط به کلاهبرداری در فضای مجازی گفتگوی انجام شده است که در ادامه آن را بخوانید.
آیا راهکارهای حقوقی و قضایی می‌توانند عامل بازدارنده کلاهبرداری‌ها در فضای مجازی باشند؟
صمدی: قطعاً یکی از عوامل بازدارنده کاهش جرائم حوزه کلاهبرداری مجازات‌هایی است که برای آن حوزه قرار داده می‌شود اما تنها عامل بازدارنده نیست، اگر اقتصاد پویا داشته باشیم و اشتغال برای جوانان ایجاد شده باشد قاعدتاً اشخاص به فکر رفتن به سمت کلاهبرداری رایانه‌ای نخواهند رفت. باید علاوه بر اینکه در این حوزه آگاهی مردم را نسبت به رفتار‌های جدید بیشتر کنیم؛ مجازات‌ها به نحوی تعیین شوند تا بازدارندگی آنها بیشتر باشد. قانون جرائم رایانه‌ای در این حوزه به خوبی عمل کرده و با اقتباس از قوانین کشورهای دیگر و اساتید حقوق نسبت به این قضیه تصمیم و مجازات‌ها را در نظر گرفته. وقتی حوزه جرائم کلاهبرداری مالی است باید برای مجرم مجازات‌های مالی بیشتر در نظر گرفت تا بازدارندگی بیشتری داشته باشد.
به نظر شما شدت یا مدت مجازات، تأثیر بیشتری در بازدارندگی از جرائم دارد؟
صمدی: این موضوع از نظر هر جامعه‌شناس و حقوقدان می‌تواند متفاوت باشد به نظر بنده در این موضوع مدت بیشتر در اجرای مجازات تأثیر بیشتری در مجرم دارد؛ متأسفانه دیده می‌شود مجرم بعد از خروج از زندان با سرعت زیاد مجدد اقدام به فعالیت‌های مجرمانه خود می‌کنند. مجازات‌ها وقتی برای کلاهبردار تأثیرگذارتر است که مالی باشد و بعد از اینکه حبسی در نظر گرفته می‌شود مدتی او را در لوای قانون نگه داشت. رها کردن او در جامعه با وجود اینکه بخواهد برای خود شغلی ایجاد کند قطعاً مخاطراتی خواهد داشت و باید به فکر آیین‌نامه‌های اجرایی مجازات باشیم.
آیا برای مجرمینی که حتی در حبس هم به جرائم خود ادامه می‌دهند، مجازات بیشتری در نظر گرفته می‌شود؟
صمدی: مجازات بیشتر در نظر گرفته می‌شود ولی مجازاتش همان حبس است و برای او فرقی نمی‌کند در زندان یا بیرون باشد و مرتکب رفتار خود می‌شود.
آیا جریمه مالی در حوزه جرائم رایانه‌ای تأثیرگذار بوده؟
صمدی: جریمه مالی تأثیرگذار است اما نه صد در صد، مجازات در ماده ۷۴۱ جرائم رایانه‌ای بیشتر از ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک است و در ماده ۷۴۱ حبس را از یک تا پنج سال تعیین کرده، ضبط اموال در ماده ۶۷ اموال ناشی از جرم است مگر اینکه شکات دادخواست مطالبه خسارت ناشی از ارتکاب جرم را کنند در این صورت در دادگاه‌ها بنا بر شاخص بانک مرکزی خسارت تعیین می‌شود. حبسی که برای محکومین تعیین می‌شود طبق قانون جدید و کاهش مجازات‌های تعزیری مجرمین را جری‌تر کرده است.
آیا شدت عمل قانون می‌تواند راهکار قانونی و حقوقی برای کاهش جرائم فضای مجازی باشد؟
صمدی: مجازات‌های مقرر در قانون چند دسته است؛ مجازات‌های سالب حیات که برای جرائم سنگین است و مجازات‌های سالب آزادی که در جرم کلاهبرداری؛ قانونگذار حبس بیش از یک تا پنج سال را در نظر گرفته، این مجازات می‌تواند تأثیرگذار باشد اما کافی نیست و مجازات‌های مالی هم برای او در نظر گرفته می‌شود و رد مال به روز محاسبه می‌شود.
آیا می‌توان بستری را برای خریدوفروش‌های اینترنتی فراهم کرد تا کلاهبرداری‌ها به حداقل برسد؟
صمدی: مسئولینی که در قوه قضائیه، مجلس یا دیوان عالی کشور هستند؛ می‌توانند نسبت به این قضیه تصمیم‌گیری کنند.
آیا راهکاری وجود دارد تا مردم قربانی کلاهبرداران فضای مجازی نشوند؟
صمدی: در حوزه جرائم رایانه‌ای در کل دنیا نتوانستند راهکاری برای پیشگیری از وقوع این جرائم به دست بیاورند و چاره‌ای جز آگاهی بیشتر مردم نداریم؛ یعنی باید مداوم مردم را از جرائم رایانه‌ای آگاه کنیم تا آنها در دام این فریبکاران نیفتند، راه دیگر این است که افراد راجع به هر موضوعی که اقدام می‌کنند با کسی که در آن حوزه صلاحیت و آگاهی دارد مشورت کنند.
چقدر جرائم رایانه‌ای و قوانین مربوط به آن، ضمانت اجرایی دارند؟
صمدی: برای تک تک جرائم رایانه‌ای مجازات در نظر گرفته شده اما کفایت امر را نمی‌کند، علاوه بر ضمانت اجرایی که در مواد قانون رایانه‌ای آمده باید راهکارهای جدیدی پیدا کرد تا بازدارنده باشد. در کل جرائم مالی رایانه‌ای آن‌چنان ضمانت اجرایی قوی ندارد. به نظر بنده باید اصلاح در قانون مجازات جرائم رایانه‌ای، موارد کلاهبرداری و کلیه جرائم مالی صورت بگیرد و مجازات مالی را دو یا سه برابر مبلغ برده شده تعیین کنند تا بازدارندگی آن بیشتر باشد.
در زمینه کلاهبرداری‌های رایانه‌ای مردم چگونه هوشیار باشند و پیشگیری کنند؟
صمدی: برای کسانی که در دیوار و اینستاگرام خرید انجام می‌دهند پیشنهاد می‌کنم از سایت‌ها یا اشخاص معتبر خرید کنند. جنس را تا تحویل نگرفته و امتحان نکردند، هزینه پرداخت نکنند. اگر از اینترنت خرید می‌کنند خیلی مراقب درگاه پرداخت باشند پیامکی که ارسال می‌شود اگر لینکی داشت روی آن نزنند و باید بررسی کنند. هنگام خرید با کارت، خودشان کارت بکشند و رمز را بزنند و اگر مجبور شدن رمز را بدهند سریع آن را عوض کنند.