نظام جهانى راهبرى اینترنت، چرا و چگونه
علیرضا کاشیان - 9 ماه از شکل‌گیرى کارگروه راهبرى اینترنت در سازمان ملل مى‌گذرد و در طول این مدت 4 جلسه عمومى با فواصل 60 یا 70 روزه در ژنو برگزار شده است. در طول این مدت همیشه احساس مى‌کردم که این کارگروه که اختصاراً آن را WGIG مى‌نامیم، به نتایج مهمى باید دست یابد.
در طول این مدت شخصا در 2 جلسه عمومى WGIG به همراه سایر دوستان از وزارت امور خارجه شرکت کردم. سعى کردم عمده مذاکرات را پیگیرى کنم. بسیارى از صحبتها، پیشینه تاریخى داشت. خیلى از حرفها تکرارى بود. خیلى از نقطه نظرات، مشابه و تعدادى نیز ضدیت داشت. براى ما که تازه چند ماهى بود پا به میدان پرهیاهوى راهبرى اینترنت گذاشته بودیم، خیلى از حرفها شنیدنى و تازه بود. خیلى سعى کردیم خودمان را با بحثهاى روز تطبیق کنیم.
بشنویم و دنبال کنیم. احساس ما این است که مى‌توانیم در این مذاکرات حقوق هموطنانمان را پیگیرى کنیم. اگر فکر مى‌کردیم که جایى از ماشین بزرگ راهبرى اینترنت در جهان معیوب است، خود را در تعمیر آن سهیم مى‌دانستیم. به هر حال بحثهاى پراکنده، نشستها، کارگاههاى آموزشى و مقالات متعددى را پشت سر گذاشتیم و بالاخره چند روز پیش، یعنى 14 ژوئن، چهارمین و آخرین جلسه عمومى راهبرى اینترنت در ژنو برگزار شد.
پس از مطالعه و شنیدن نقطه نظر کشورهاى مختلف و حتى نمایندگان بخش خصوصى و جامعه مدنى، تصمیم گرفتم بخشهایى از این گفتگوها را که احساس مى‌کردم مى‌تواند تامل برانگیز یا انقلابى باشد، انتخاب و به زبان فارسى بنویسم. امیدوارم مطالعه این گفتگوها که در سطح نمایندگان کشورها و در بالاترین نشست مشورتى سازمان ملل در زمینه راهبرى اینترنت، انجام شده است، براى شما سودمند باشد. امروز ما نیاز به محققین و پژوهشگرانى داریم تا ما را در این مسیر یارى دهند.
این بار صحبتهاى نماینده برزیل در بعد از ظهر 14 ژوئن را انتخاب کرده‌ام. امیدوارم با همکارى علاقه‌مندان، فرصت دست دهد و بتوانیم سایر گفتگوها را نیز روى کاغذ بیاوریم. در پایان این متن، توضیحاتى بعنوان پیش زمینه براى خوانندگان آورده‌ام.
نماینده برزیل:
متشکرم جناب رئیس.
من در اینجا 2 صفحه از نقطه نظرات برزیل را بطور خلاصه و مکتوب به همراه دارم.
اما قبل از هر چیز فکر مى‌کنم باید تکلیف خودمان را یکبار و براى همیشه با این جمله مشخص کنیم: اگر شکسته نیست، آنرا تعمیر نکنید. (If it is not broken, Don\'t fix it)
بگذارید مثالى را بیان کنم. من مى‌دانم همه شما با تاریخ آشنا هستید و بخوبى تاریخ هندوستان را مى‌دانید. حتما بخاطر مى‌آورید که دولت انگلستان بر هندوستان به عنوان مستعمره خود حکومت مى‌کرد و این حکومت بسیار موثر، پایدار و قابل اعتماد بود تا جایى که قوانین و اساسنامه بسیار خوبى نیز براى آن نوشته شده بود. حتما با حرفهاى من موافق هستید. با اینحال مردم هندوستان در آن زمان با شرایط موجود موافق نبودند و به همین دلیل آنها براى استقلال جنگ کردند.
جناب رئیس، آنچه من در تلاش هستم تا بیان کنم این است که در سیستم فعلى، حقانیت بطور کامل وجود ندارد با اینکه سیستم بطور کارآمد، پایدار و قابل اتکا کار مى‌کند با اینحال به نظر ما قانونى و بر حق نیست زیرا مردم در این سیستم مدنظر قرار نگرفته‌اند تا بتوانند نظرات خود را بیان کنند. آنها نمى‌توانند راى دهند. آنها مالیات مى‌پردازند ولى حق حضور در این سیستم را ندارند.
نقطه نظر ما به مثال دیگرى که خواهم گفت بسیار نزدیک است. مثال مربوط به مستعمره دیگر دولت انگلستان یعنى ایالات متحده آمریکاست (در زمان قدیم). وقتى که انگلستان سعى کرد تا براى آمریکا مالیات وضع کند و آمریکایى‌ها گفتند که هیچ مالیاتى را بدون حضور در حکومت نمى‌پذیرند ما را به همین ایده نزدیک مى‌کند. به نظر من همین مثالها کافى است تا به بحث در مورد آن خاتمه دهیم زیرا معناى خاصى در مذاکرات فعلى ندارد و فکر مى‌کنم از این به بعد مى‌توانیم از تکرار و استفاده از این جمله پرهیز کنیم.
همانطور که قبلا اشاره کردم، اجازه دهید تا بیانیه و مطالب دولت برزیل را قرائت کنم.
با وجود اینکه سیستم فعلى در دسترسى قابل اطمینان به شبکه و عملکرد فوق العاده آن، بسیار موفق بوده است، با اینحال ساختار فعلى جهت راهبرى جهانى اینترنت داراى محدودیتهایى است که همانطور که قبلا به آن اشاره کردم میتوان به نبود حقانیت در سیستم فعلى اشاره کرد.
موضوع راهبرى، شامل چالشهایى است که از حوزه اختیارات ICANN خارج است. موضوعات اصلى گوناگونى را مى‌توان اشاره کرد که توسط ICANN قابل پیگیرى نیست و حتى در بسیارى از ارگانها و مجموعه‌هاى دیگر نیز به آنها پرداخته نشده است. به عنوان مثال، هزینه اتصال به اینترنت، هرزنامه‌ها (SPAM) و جرایم دنیاى سایبر.
این مسئله، نیاز به یک نظام بین‌المللى براى راهبرى جهانى اینترنت را آشکار مى‌کند که در این نظام، دولتها، بخش خصوصى و جامعه مدنى و حتى جامعه آکادمیک بخوبى مد نظر قرار گرفته‌اند و حق شرکت در آن را دارند. نظام هماهنگى و راهبرى اینترنت در جهان باید ایجاد شود.
این نظام باید مستقل، خودمختار و پایه‌ریزى شده بر یک پیمان بین‌المللى باشد تا حقانیت آن را تضمین کند و همچنین باید در شکل‌گیرى آن به چند جانبه بودن، دموکراسى، شفافیت و حضور همه ذینفعان دقت نمود. نظرات بنیادى براى شکل‌گیرى این نظام وجود دارد که اجازه دهید چند عدد از آنها را نام ببرم.
الف- موسسات و سازمانهاى فعلى که در پروسه راهبرى اینترنت نقشى دارند، باید خود را موظف بدانند تا به اصول توافق شده در اجلاس جهانى جامعه اطلاعاتى (WSIS) احترام بگذارند. این اصول چند جانبه‌گرایى، دموکراسى، شفافیت و چند ذینفعى است.
ب- اهداف و برنامه‌ریزى جهت ساختار این نظام باید بگونه‌اى باشد که تمام جنبه‌هاى مرتبط با راهبرى اینترنت را در خود جاى دهد.
ج- این ساختار باید بطور اختصاصى، فضایى را جهت تصمیم‌گیرى دولتها در اختیار قراردهد تا موضوعات مربوط به حق حاکمیت ملتها در آن مطرح شود.
د- این نظام باید بگونه‌اى شکل گیرد که پایدارى و توسعه اینترنت را بطور متدوام تضمین کند.
ه- مدل راهبرى که با شکل‌گیرى و تاسیس رسمى کمیته ویژه اینترنت در برزیل در حال اجراست، مى‌تواند به عنوان نمونه‌اى براى ساختن ابعاد نظام جدید مد نظر قرار گیرد. (برزیل مایل است در صورت تمایل اطلاعات بیشترى را در اختیار قرار دهد.)
و- مدل راهبرى که در برزیل استفاده مى‌شود مى‌تواند به عنوان یک پایه براى تبادل تجربیات و همکارى در جهت تنظیم ساختار راهبرى در سایر ملتها مد نظر قرار گیرد تا بتوان راههایى را جهت تسهیل مشارکت همه کشورها و جوامع در یک نظام جهانى جستجو کرد.
اجازه دهید چند مورد از الزامات یک چنین نظامى را نیز قید کنم.
الف- باید بتواند در جهت موضوعات راهبرى که رنج وسیعى را شامل مى‌شود، هماهنگى ایجاد کند.
ب- باید همه ذینفعان در آن دخیل باشند.
ج- باید شامل یک مکانیسم بین الدولى باشد تا دولتها بتوانند مسوولیتهاى خود را از طریق تعداد مشخصى از سیاستهاى عمومى تدوین شده، اجرا کنند.
د- نباید تحت قلمرو قدرت کشور خاصى باشد.
ه- باید در جهت منافع عمومى در سطح جهان کار کند.
و- باید به معیارهاى شفافیت، دموکراسى و چند جانبه گرایى متعهد باشد.
ز- هر کدام از نمایندگان چهار دسته ذینفع زیر باید بطور واضح و آشکار در برابر حق راى خود، پاسخگو و مسوولیت پذیر باشد. این چهار دسته شامل دولتها، بخش خصوصى، سازمانهاى غیر انتفاعى جامعه مدنى و جوامعى فنى و علمى است.
ح- بجاى تعویض یا جابجایى در سازمانهاى فعلى، باید هماهنگى بین این سازمانها ایجاد کند.
ط- باید بطور عملى و موثر در جهت تصمیم‌گیرى اقدام کند.
ى- باید در راستاى دگرگونى و توسعه اینترنت، انعطاف پذیر باشد و خود را با آن تطبیق دهد.
ک- باید قدرت کافى در جهت تصحیح موضوعات مرتبط با گروههاى ذینفع دارا باشد و بتواند آن را در بین سازمانهاى مختلف منتشر کند.
ل- باید بتواند درگیریها و اختلاف نظرها را حل و فصل کند و بین سازمانهاى مختلف هماهنگى ایجاد کند.
م- باید بر روى پاى خود بایستد و وابسته نباشد.
جناب رئیس از شما بسیار متشکرم.
پیش زمینه:
واژه راهبرى اینترنت در برابر Internet Governance انتخاب شده است. این انتخاب با پیشنهاد اساتید محترم و با در نظر گرفتن مفهوم Governance در سطح بین الملل انجام شده است.
همواره موافقین و مخالفین نظام فعلى در نشستها و کنفرانسهاى مختلف در طول یکسال گذشته به بیان نظرات خود پرداخته‌اند. در این بین، دولت برزیل را مى‌توان جزو مخالفین نظام فعلى در نظر گرفت. ICANN که از سال 1998 عمده مسوولیت هماهنگى Domianها، IPها و شماره پورتها در جهان را بر عهده دارد، در عمده این مذاکرات زیر ذره بین قرار دارد و همواره تلاش کرده است تا با بیان اینکه سیستم فعلى اینترنت بخوبى کار مى کند، دولتها و جوامع را قانع کند که تغییرات وسیعى در وضعیت راهبرى اینترنت ایجاد نکنند. به همین دلیل طرفداران ICANN مدام از جمله If it is not borken, Don\'t fix it! استفاده مى‌کنند که نماینده برزیل در ابتدا سخنرانى خود به آن اشاره مى‌کند. قابل ذکر اینکه ICANN به عنوان یک شرکت خصوصى در آمریکا ثبت شده است.
* دبیر کارگروه راهبرى اینترنت، شوراى عالى اطلاع رسانى
- ۸۴/۰۳/۳۰