همه مردم باید به اینترنت دسترسی داشته باشند
سید میثم لطفی - بزرگراه فناوری - پیتر ریتنر(Peter Rittner) مدیر مرکز اطلاعات دانشگاه نیویورک مدت 25 سال است که در زمینه فناوری ارتباطات و اطلاعات فعالیت می‌کند و تاکنون توانسته ابزارها و نرم‌افزارهای مناسبی را برای افراد و مراکز عمومی طراحی کند و سطح اطلاعاتی بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان را تا اندازه زیادی بالا برد. وی که فناوری ارتباطات و اطلاعات را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای زندگی در هزاره سوم می‌داند و معتقد است که بدون آن زندگی برای مردم محال می‌شود، گفت‌وگویی را با پایگاه اینترنتی Reporter انجام داده تا لزوم نفوذ هرچه بیشتر فناوری‌های نوین در زندگی روزمره مردم را نمایان کند.
آیا میتوانید نحوه دسترسی مردم به اینترنت و پایگاه‌های اینترنتی را از ابتدا برای ما بازگو کنید؟
در تاریخ 30 سپتامبر سال 1999، دفتر فناوری ایالت نیویورک آمریکا قانون 3-99 را تصویب کرد که به‌موجب آن امکان دسترسی تمام دانشگاه‌های نیویورک به اینترنت فراهم می‌شد که البته نه‌تنها دانشگاه‌ها، بلکه عموم مردم می‌توانستند وارد دنیای مجازی شوند و به اینترنت دسترسی پیدا کنند. این قانون همچنین تصریح می‌کرد که نه‌تنها افراد سالم، بلکه معلولان نیز باید از حقوق مشابه و مساوی برخوردار باشند تا به یک اندازه بتوانند از اینترنت بهره برند. مرکز فناوری ایالت نیویورک در کنار این قانون استانداردی را نیز به‌صورت جداگانه در آن زمان به تصویب رسانده بود. این استاندارد که W3C نام گرفته بود، دستور‌العملی را برای عموم مردم اعلام می‌کرد که طبق آن هر کس متوجه می‌شد که بهترین راه استفاده از اینترنت چیست و چگونه می‌تواند بدون بروز هرگونه مشکلی در فضای مجازی به فعالیت خود ادامه دهد. W3C یکی از سه هدف بزرگی بود که دولتمردان آمریکایی آن را به‌عنوان راهی برای توزیع عادلانه اینترنت می‌دانستند و سرمایه‌گذاری‌های فراوانی را بر روی آن انجام دادند. در آن زمان قرار بود که این هدف با توجه به فرهنگ، سطح تحصیلات، توانایی‌ها، منابع و محدودیت‌های فیزیکی به مرحله اجرا گذاشته شود و پس از گذشت مدت کوتاهی در تمامی قاره‌های جهان تحقق یابد. ما در این طرح از همان ابتدا تصمیم گرفته بودیم که اهداف خود را به‌صورت جهانی و بین‌المللی تعریف کنیم و آن را به‌صورت محلی به اجرا برسانیم.
این استانداردها و دستورالعمل‌های تعریف شده برای مردم چگونه توانست در این زمینه تاثیر بگذارد؟
مرکز مدیریت سیستم SUNY به تازگی اقداماتی را انجام داده که دست‌کم بتواند به‌واسطه آن‌ها یکی از اهداف سیاست 3-99 را محقق کند و بتواند حس رقابت شرکت‌ها در این زمینه را برای همه افراد فراهم آورد. من برای آنکه سیستم SUNY به‌صورت مقتدر عمل کند، افرادی را در راس کار قرار دادم که احساس مسؤولیت زیادی داشته باشند و بتوانند در تمامی مراحل اجرای قوانین تعیین شده در این زمینه را پی‌گیری کنند. برنامه‌ای که درحال حاضر ما برای خود در نظر گرفته‌ایم، طراحی روش‌هایی است که به‌واسطه آن‌ها بتوانیم امکانات بیشتری را برای استفاده از جامعه مجازی برای مردم فراهم آوریم و در کنار آن، حس رقابت بین شرکت‌های عرضه‌کننده خدمات اینترنتی را بیشتر کنیم. برای آنکه این ذهنیت‌ها عینی شوند، "زیرگروه تخصصی دسترسی به اینترنت" را راه‌اندازی کردیم که مدیریت آن را من قبول کرده‌ام و تمام فعالیت‌های آن به‌صورت کاملا آکادمیک زیر نظر اساتید و کارشناسان دانشگاهی اداره می‌شود و از این‌رو می‌توان گفت که مرکز ما یکی از معدود مراکز جهانی است که به‌صورت کاملا علمی در زمینه اینترنت کار می‌کند. این زیرگروه سه گروه کاری مجزا و جداگانه برای خود تعریف کرده که شامل گروه اطلاعات و آموزش و پرورش، گروه استانداردسازی فنی و گروه مشاوره‌ای می‌شود. بیشتر افرادی که در این سه گروه کاری فعالیت می‌کنند تنها در فعالیت‌های تخصصی خود مشغول نیستند و می‌کوشند که با متخصصان دیگر گروه‌ها نیز به‌صورت مستقیم و بدون واسطه در ارتباط باشند. به‌طور کلی، ما هم‌اکنون بیش از 30 کارشناس و متخصص داریم که می‌توانند در بیشتر زمینه‌ها برای ما نظریه‌پردازی کنند و به این وسیله بهترین و به‌‌صرفه‌ترین روش‌های دسترسی مردم به اینترنت را به ما نشان دهند.
آیا دانشگاه شما خود را با ضرب‌العجل‌های تعریف شده از جانب مقامات قانونی آمریکا برای عرضه خدمات اینترنتی و تطابق آن با زندگی مردمی هماهنگ می‌کند؟
سیاست 3-99 به تمامی آژانس‌های فعال در کشور آمریکا امکان می‌دهد که بتوانند از راهنماهای تعریف شده W3C به‌طور کامل استفاده کنند و تاثیرات مستقیم و قابل توجهی را برروی اینترنت و وب‌سایت‌ها برجای بگذارند. اگر این امر امکان یابد، ما می‌توانیم تا ضرب‌العجل 30 سپتامبر به تمام اهداف تعریف شده خود برسیم که براساس پیش‌بینی‌های انجام شده کارشناسان معتقدند که این اتفاق چندان هم امکان‌پذیر نیست. ما هم‌اکنون بیش از 150 هزار کاتالوگ راهنما بر روی سایت اینترنتی خود قرار داده‌ایم که پیش‌بینی می‌شود 300 هزار صفحه اینترنتی دیگر نیز به این بخش افزوده شود تا عموم مردم دریابند که بهترین، امن‌ترین و ارزان‌ترین راه رسیدن به اینترنت چیست. ما درحال حاضر هنوز مطالعه خاصی انجام نداده‌ایم که دریابیم این کاتالوگ‌های آنلاین و اینترنتی تا چه اندازه می‌تواند در فرهنگ‌سازی بین مردم مفید واقع شود. این یکی از آن مسایلی است که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته و بررسی قابل ملاحظه‌ای در این زمینه صورت نگرفته است. باید توجه داشت بزرگ‌ترین دشواری‌های فنی در اینترنت برای آینده مربوط به پیچیدگی روزافزون سیستم و مسایل مربوط به مقیاس‌پذیری آن می‌شود. به‌عبارت دیگر، سامانه‌هایی که در آن‌ها اجزای متعددی در مقیاس‌ها و اندازه‌های متفاوت به همکاری می‌پردازند و هیچ‌یک از آن‌ها کم‌اهمیت‌تر از دیگری نیستند جزء سامانه‌های پیچیده محسوب می‌شوند که اینترنت و نحوه دسترسی به آن نیز می‌تواند در این تقسیم‌بندی قرار گیرد. خدمات اینترنتی به‌منظور مدیریت موثرتر پیچیدگی و بهبود مقیاس‌پذیری اضافه به اینترنت اضافه شده تا هر کس به‌راحتی بتواند در جامعه مجازی حضور یابد و به‌همین خاطر امروزه مسؤولان آن را یکی از ابزارهای توانمند برای افزایش توانمندی مردم در استفاده از اینترنت می‌دانند.
بزرگ‌ترین تحول لازم برای گذر از اینترنت کنونی به نوع آینده را می‌شود پدیده بسیار بااهمیت وب "معنی‌گرا" دانست. شاید بتوان این فضای جدید را که بشر هنوز در نقطه آغازین برپایی آن است، فضایی جهانی از جنس محاسبات هوشمند ماشینی دانست که در آن تمامی دانش بشر از آغاز تا هر نقطه زمانی دیگر به‌منظور همکاری و رقابت در دسترس ماشین و انسان قرار خواهد داشت.
توافق و هماهنگی بین قانون‌های تصویب شده در این زمینه چه فایده‌ای می‌تواند به‌دنبال داشته باشد؟
فعالیت‌های دانشگاهی که در این زمینه صورت گرفته بسیار قابل ملاحظه بوده و طبق آن افراد معلول و ناتوان تاکنون توانسته‌اند بیش از پیش به اینترنت و امکانات آنلاین دسترسی پیدا کنند. برای مثال، ممکن است یک دانشگاه با امکانات و نیروهای انسانی متبحری که در اختیار دارد شرایطی را فراهم آورد که به‌موجب آن یک فرد کور، کر و لال که به زبانی غیر از زبان مادری خود تسلط ندارد بتواند از بودن در اینترنت لذت ببرد. نه‌تنها کاربران، بلکه عرضه‌کنندگان خدمات اینترنتی نیز می‌توانند از این سامانه بهره برند و تسهیلات لازم برای توزیع عادلانه اینترنت را فراهم آورند.
اینترنت را می‌شود وبی عظیم متشکل از میلیون‌ها کامپیوتر مختلف دانست که از شبکه‌های متفاوت، با کاربران گوناگون و دارای علایق و اهداف محاسباتی متعدد به‌وجود آمده باشد، ولی در نهایت باید این نکته را از ذهن دور نکرد که این شبکه با تمامی گستردگی خود با محدودیت‌های فراوانی مواجه است که یکی از آن‌ها عدم دسترسی همه به آن محسوب می‌شود و به‌همین خاطر است که امروزه بیشتر مراکز علمی- پژوهشی دنیا می‌کوشند این مشکل را از میان بردارند. تاکنون، طراحی و ایجاد اینترنت براساس معماری‌های گوناگونی انجام گرفته است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها معماری دوردیفه، معماری سه‌ردیفه و چندردیفه است که هر کدام از آن‌ها مشخص می‌کند اقشار مختلف یک جامعه تا چه اندازه می‌توانند از اینترنت استفاده کنند و دولت تا چه مقدار امکان استفاده از اینترنت را برای آن‌ها فراهم کرده است.
یکی از استفاده‌های اینترنت شرکت در گروه‌های مختلف اینترنتی است که از آن جمله می‌توان به مجموعه گروه‌های اینترنتی یاهو(Yahoo!) اشاره کرد. کسانی که می‌خواهند عضو این نوع گروه‌ها شوند باید یک ID در یاهو داشته باشند تا هویت مجازی پیدا کنند و شخصیت‌شان را آن‌گونه که دوست دارند به عموم مردم اطلاع دهند.
آموزش از سطوح ابتدایی به کودکان در مورد استفاده از اینترنت و نحوه برخورد با آن از جمله موارد حساس و مهمی است که در بخش توزیع و به‌کارگیری اینترنت باید توجه بیشتری به آن کرد. به‌جز این مورد مقوله‌ای به‌نام اقتصاد وجود دارد که معمولا مورد توجه همه قرار می‌گیرد و طی آن بیشتر افراد سعی می‌کنند اینترنت را به‌عنوان عاملی برای افزایش سود خود در نظر بگیرند. امروزه اطلاعات کالایی گرانبهاست که سود کلانی را در جیب تاجران اطلاعات سرازیر کرده و به‌طور نسبی ابزاری به‌حساب می‌آید که باارزش و بادوام است و با کمبود منابع مواجه نیست. فناوری اطلاعات در جامعه اطلاعاتی ابزاری برای ایجاد یک منطق سازمان‌دهنده جدید است که این منطق، روابط بین فرد و جامعه و فقیر و غنی را تعیین می‌کند. اقتصاد اطلاعاتی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مباحث در گفتمان دولت الکترونیکی و جامعه اطلاعاتی است که زیر‌ساخت‌های اقتصاد اطلاعاتی نیز بر استفاده موثر و بهینه از اطلاعات و پیوست آن، شبکه است که می‌تواند تعاملی آسان و دوطرفه هم برای دولت‌ها و هم برای شهروندان به‌همراه آورد. در این عرصه اگر پایگاه‌های اینترنتی تاثیرگذار شوند دسترسی مردم نیز به فضای سایبر بیشتر خواهد شد.
مسؤولیت‌های واگذار شده به هر یک از مدیران و کارمندان در این عرصه تا چه حد می‌تواند روند توسعه و نفوذ اینترنت در بین مردم را بالا برد؟ آیا این روند می‌تواند بر روی صفحات اینترنتی که توسط مردم عام ساخته می‌شوند تاثیر بگذارد؟
اگرچه سایت‌های اینترنتی دانشگاهی معتبرترین مراکز آنلاین به‌حساب می‌آیند، امروز صفحات مجازی فراوانی به این سایت‌ها افزوده شده و همین امر موجب شده تا اندازه زیادی از اعتبار این سایت‌ها کاسته شود. باید توجه داشت که مراکز دانشگاهی و آکادمیک بیشترین نیروی انسانی ماهر و خبره را درون خود جای داده‌اند، به‌همین خاطر اگر مسؤولیت تولید، توزیع و خدمات اینترنتی به مراکز دانشگاه واگذار شود، این کار به بهترین شکل ممکن انجام خواهد شد که البته نه‌تنها نیروی متخصص، بلکه دیگر افراد فعال در حوزه دانشگاهی هم می‌توانند مفید واقع شوند. ما معتقدیم که راه‌اندازی و تکمیل یک وب‌سایت اینترنتی می‌تواند توسط هر شخص حقیقی و حقوقی صورت گیرد، اما اگر بخواهیم این سایت بیشترین مخاطب را به‌خود اختصاص دهد و در مقابل به‌صورت مستقیم با همه افراد رابطه برقرار کند، باید زیر نظر متخصصان دانشگاهی اداره شود.
اگرچه تاکنون استانداردهای فراوانی برای اینترنت در نظر گرفته شده و افراد بسیاری سعی کرده‌اند عدالت را در اینترنت برقرار سازند، تجربه ثابت کرده که امروزه سیاست‌های تعیین شده توسط نخبگان و اساتید دانشگاهی بیش از دیگر استانداردهای در نظر گرفته شده مفید بوده است. ما تاکنون نتوانسته‌ایم گروهی را تشکیل دهیم که متشکل از متخصصان متبحر و کارشناسان زبده شود. اگر چنین گروهی تشکیل شود می‌توان تضمین کرد که عادلانه‌ترین توزیع اینترنتی در بهترین شکل ممکن را در پیش خواهیم داشت.
اینترنت تاکنون تاثیر بسیار عمیقی بر میزان دانایی و جهان‌بینی افراد داشته است. امروزه میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا می‌توانند به‌راحتی به حجم زیادی از اطلاعات گوناگون به‌صورت آنلاین دسترسی پیدا کنند که ابزارهایی نظیر دانش‌نامه‌ها و کتابخانه‌های ملی نیز توانسته‌اند تاثیرات فراوانی را برجای بگذارند. زبان یکی از عواملی محسوب می‌شود که می‌تواند در دسترسی افراد به اینترنت تاثیر بگذارد. بیشترین زبانی که در اینترنت از آن استفاده می‌شود انگلیسی است، زیرا اصل اینترنت براساس این زبان تشکیل شده و بیشتر نرم‌افزارهای کامپیوتری نیز به این زبان تهیه می‌شوند. هم‌اکنون شبکه آن‌قدر گسترش پیدا کرده که اطلاعات و تجربیات به اندازه کافی به زبان‌های محلی در کشورهای مربوط تهیه و قابل دسترس باشند.
دانشگاه شما برای ادارات و اشخاص چه اقداماتی را انجام داده تا آن‌ها بتوانند هرچه بهتر و بیشتر از اینترنت بهرمند شوند؟
ما وب‌سایتی را به آدرس http://wings.buffalo.edu/it/webaccess راه‌اندازی کرده‌ایم که اطلاعات دقیق و کاملی را در مورد نحوه دسترسی درست و قانونمند کاربران به اینترنت اعلام می‌کند. این سایت علاوه بر دارا بودن اطلاعات قوی، حاوی ابزارها و آدرس دیگر سایت‌های اینترنتی می‌شود که هر یک از کاربران به کمک آن می‌توانند با صرف کمترین هزینه ممکن، بهترین راه برای اتصال به اینترنت را برای خود برگزینند. این وب‌سایت که شامل برنامه‌های آموزشی در این زمینه می‌شود، به‌صورت مرتب به‌روز شده و به‌همین خاطر منبعی غنی و معتبر در این زمینه به‌حساب می‌آید. مارک گرینفیلد(Mark Greenfield) از مرکز "کامپیوتر و فناوری اطلاعات" استیسی پرسن(Stacy Person) از مرکز آموزش فناوری آمریکا به تازگی پیشنهاد داده‌اند که برای فعالیت بهتر در این زمینه پنج پایگاه اینترنتی مجزا راه‌اندازی کنیم و با برگزاری کارگاه‌های آموزشی در پاییز سال جاری میلادی، مخاطبان بیشتری را به‌سمت خود جلب کنیم. ما طبق برنامه‌ریزی‌های خود همچنان می‌کوشیم که فرصت آموختن را برای مخاطبان خود به‌صورت مستمر ایجاد کنیم.
در آمارهایی رسمی که به تازگی منتشر شده آمده است، هم‌اکنون ازبکستان ۴۲۹ هزار کاربر دارد و در این میان نرخ رشد دسترسی به اینترنت در کشور ژاپن هم از تمامى کشورهاى خاورمیانه کمتر بوده است. آمارها نشان می‌دهند، در کشور ژاپن ۶۸ میلیون کاربر وجود دارد که تعداد آن‌ها نسبت به سال۲۰۰۰ میلادى ۴۳/۸ درصد افزایش یافته است. در کشورهای عضو اتحادیه اروپا اینترنت بین ۴۶/۹ درصد از جمعیت این منطقه نفوذ داشته که ۲۴/۳ درصد از کل کاربران جهان را تشکیل مى‌دادند. علاوه بر این، در سال ۲۰۰۵ میلادى ۲۱۵ میلیون و ۷۶۵ هزار کاربر در اتحادیه اروپا حضور داشته‌اند که این رقم نسبت به سال۲۰۰۰ افزایش ۱۳۱/۶درصدی داشته است. ۲۵ کشور عضو اتحادیه اروپا۷۱۱ درصد از کل جمعیت جهان را در خود جاى داده‌اند که مابقى کشورهاى اروپایى با داشتن ۴/۳ درصد از کل جمعیت جهان حدود ۴۴ میلیون کاربر دارند و ۴/۹ درصد از کل کاربران جهان را تشکیل مى‌دهند. بقیه کشورهاى اروپایى رشدى ۳۴۱/۹ درصدى را در شمار کاربران خود تجربه کردند. در میان کشورهاى اروپایى، کشور بوسنى بیشترین نرخ رشد شمار کاربران را داشته که در فاصله پنج سال گذشته نرخ رشد کاربران در این کشور ۱۳۲۸ درصد بوده است.
اخبارهایی که به تازگی منتشر شده نشان می‌دهد، دولت ویتنام تلاش‌های فراوانی را برای کنترل دسترسی به اینترنت آغاز کرده که براساس آن ارایه‌کنندگان خدمات اینترنتی موظفند دسترسی کاربران به سایت‌های غیراخلاقی و ضددولتی را متوقف کنند. بنا به گزارش‌های خبرگزاری‌های این کشور، چنانچه کافی‌نت‌های ویتنام به کاربران امکان دسترسی به سایت‌های ممنوع را دهند، اتصال آنان به اینترنت قطع خواهد شد. علاوه بر این، به صاحبان کافی‌نت‌های ویتنام دستور داده شده که مشتریان را در هنگام بروز هر گونه سرپیچی از قوانین رایج در کشور مانند انتشار ویروس و استفاده از سایت‌های غیراخلاقی و دیگر کارهای تهدیدکنندۀ امنیت زیر نظر داشته باشند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد عموما مردان به نسبت زنان دسترسی بیشتری به اینترنت دارند و زمان بیشتری را صرف آن می‌کنند. اگر بخواهیم این وضعیت را دقیق‌تر بررسی کنیم باید خاطرنشان سازیم، دختران سنین 12 تا 15 اندکی بیش از پسران هم‌سن‌وسال خود احتمال دسترسی به اینترنت را دارا هستند. در این میان گفته می‌شود که در سنین نوجوانی و جوانی احتمال دسترسی پسران به اینترنت به مقدار بسیار کمی بیش از دختران است. برتری مردان در این زمینه تا سنین45 تا 55 ادامه دارد و در سن 45 تا 55 سالگی زنان احتمال بیشتری برای دسترسی به اینترنت دارند. در سنین بالاتر نیز باز هم مردان با احتمال بیشتری به اینترنت دسترسی دارند. محققان ما همچنین دریافته‌اند حضور فرزندان در خانواده با دسترسی بیشتر زنان به اینترنت مرتبط است که البته به میزان دسترسی مردان به اینترنت ارتباطی ندارد. زنان در خانواده‌هایی که دارای فرزند هستند به‌نسبت دیگر بانوان بیشتر از اینترنت استفاده می‌کنند و آمارها نیز نشان داده 2/70 درصد از زنان در خانواده‌های دارای فرزند به اینترنت دسترسی دارند، درحالی که تنها 6/56 درصد از زنان در خانواده‌های بدون فرزند امکان دسترسی به اینترنت را دارا هستند.
- ۸۵/۰۷/۱۰