کالبدشکافی کلونی‌های رانت و فساد
علی شمیرانی - در تعریف بیولوژیکی، "کلونی (Colony) جمعی متشکل از دو یا چند گونه است که در ارتباط نزدیک و یا متصل به یکدیگر هستند. این ارتباط معمولا برای منافع متقابل مانند دفاع قوی‌تر یا توانایی حمله به شکار بزرگ‌تر است."
اما تشکیل کلونی‌ها در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره هم کاربرد دارد. طبعا حوزه ICT نیز از چنین قاعده‌ای مستثنا نبوده و اگرچه کلونی‌های کوچک و محدود از گذشته همواره وجود داشته، اما در سال‌های اخیر کلونی‌های بزرگ‌تر و علنی‌تر در این حوزه شکل گرفته‌اند.
شاید نخستین پرسش این باشد که ایجاد کلونی با چه هدفی انجام می‌شود و اگر گروهی برای رسیدن به اهداف مشترک اقدام به همکاری، هم‌افزایی و هماهنگی با هم کنند، چه اشکالی دارد؟
در پاسخ باید گفت این شکل از کلونی‌ها، قطعا مورد تایید هستند، اما اگر هدف از تشکیل کلونی‌ها رسیدن به اهداف نادرستی همچون حذف رقبا، ایجاد فضای رقابت ناعادلانه، همدستی، گاوبندی، باج‌گیری و اقداماتی مافیاگونه از سوی باندهای مشخص باشد، کار اشکال داشته و شاهد مشکلات متعدد خواهیم بود.
برای مثال در حوزه فاوا آثاری از کلونی‌هایی مشاهده می‌شود که متشکل از چند شرکت همکار است که کارشان حضور هماهنگ در مناقصات دولتی و غیردولتی برای بردن قطعی مناقصات است. به این ترتیب این شرکت‌ها از قبل قیمت‌ها را با هم هماهنگ کرده و برنده (کمترین قیمت) را از قبل مشخص می‌کنند تا ظاهر قانونی مناقصه درست باشد. در نهایت نیز هر کدام حق‌السهمی دریافت کرده و پروژه به شرکت مورد نظر عضو کلونی می‌رسد.
پس این قبیل کلونی‌ها نه به منظور نیل به اهداف صنفی یا رفع موانع و مشکلات توسعه بازار که با هدف فساد و رانت ایجاد می‌شود.
این روزها اما در ابعاد بزرگ‌تری از برنده شدن در یک مناقصه، شاهد رشد و نمو کلونی‌ها در حوزه فاوا هستیم. این کلونی‌ها به دو روش اقدام به تامین مالی تشکیلات خود می‌کنند. نخست اشتراک و کاهش هزینه اعضای کلونی و دوم تکیه به بودجه‌های عمومی از طریق مدیران عضو یا همسو با کلونی.
این مدیران دولتی و غیردولتی اما یا سابقا دارای شرکت خصوصی بوده یا در یک شرکت عضو کلونی مشغول به کار بوده‌اند و با لابی و فشار کلونی راهی پست‌های خود شده‌اند. یا آنکه مدیران ضعیفی هستند که جذب کلونی‌ها شده و اقدام به ارایه خدمات به آنها می‌کنند، تا هم بتوانند موقعیت و جایگاه سست فعلی خود را حفظ کنند و هم در دوران بازنشستگی و رجوع به کلونی جایگاه آنها یا فرزندانشان محفوظ بماند.
در نتیجه چنین ساختاری، این کلونی‌ها اقدام به ایجاد بازوهای اقتصادی و رسانه‌ای برای خود کرده‌اند. بازوهایی که روز به روز تنومندتر شده و همچون ساختار نظام سرمایه‌داری در خدمت منافع بخشی محدود و کوچک است.
بازی این کلونی‌ها و اعضایشان اما چندان پیچیده نیست و به راحتی می‌توان آنها را شناسایی کرد.
برای این منظور با نگاهی اجمالی به تاریخچه، تبلیغات، نشانه‌گذاری‌ها و تحلیل محتوای رسانههای وابسته به کلونی از یکسو و از سوی دیگر با بررسی نحوه تخصیص تسهیلات دولتی و شرکت‌های دریافت‌کننده این تسهیلات، رفت‌وآمد مدیران دولتی و خصوصی در شرکت‌ها و میهمانی‌های ایشان، اعتراضات هماهنگ به برخی مدیران دولتی و سکوت هماهنگ در قبال برخی مدیران دولتی، مرور برندگان مناقصه‌های بزرگ و متوسط دولتی و غیردولتی، نحوه انتصاب مدیران دولتی، خصوصی و غیره، کلونی‌ها و اعضایشان قابل شناسایی هستند.
اما هدف نهایی این کلونی‌ها چیست؟ واقعیت آن است که این کلونی‌ها به دنبال یکدست کردن و قبضه همه امکانات و منابع و تسهیلات و رانت‌های موجود به بهای ورشکستگی، حذف و نارضایتی اکثریت مطلق و افزایش قدرت و ثروت یک اقلیت مطلق هستند.
این تنها بهای تشکیل و گسترش سریع کلونی‌ها و تقسیم بازار ICT میان آنها نیست. چه بسا برخی حتی مدعی شوند که مشغول کار اقتصادی، به دست آوردن رزق حلال و اشتغال‌زایی هستند و از این بابت باید دست ایشان را نیز بوسید!
اما واقعیت آن است که حذف رقبا و یا وادارکردن برخی از آنها به تمکین، سکوت، جیره‌خواری و اجرای پروژه‌هایی که اعضای کلونی برنده شده‌اند، تنها یک روی سکه در کوتاه‌مدت است. روی دیگر این سکه که در بلندمدت و با حذف و تضعیف شرکت‌های رقیب و رسانههای مستقل رخ می‌دهد، شکل‌گیری فضایی یکدست از رانت‌ها و فسادهای عظیم است.
از همان تیپ فسادهایی که علنی است و حتی مردم عادی نیز آن را می‌بینند، اما برخوردی با آن نمی‌شود، چون کلونی ایجاد شده تا منافع اعضا را تامین کند، نه آنکه یقه و مچ یکدیگر را بگیرند.
در نهایت اینکه هدف از طرح این مسایل این نیست که اتفاق خاصی بیفتد، چون اصولا برای افتادن اتفاق، کمی دیر شده، لذا اصولا هدف آن است که این مسایل به همین شکل سربسته در گوشه‌ای از تاریخ ثبت شود تا آیندگان بدانند که جامعه در جهل و نادانی مطلق نبود! (منبع:عصرارتباط)
- ۹۷/۰۳/۱۳