کجاست سند 2030 ایران؟
عباس پورخصالیان - در حالی که عربستان سعودی (مانند اغلب کشورهای جهان)، دستور کار ملی 2030 خود را دارد و در اجرایش می‌کوشد، ایران نه تنها فاقد سند دستور کار ملی 2030 خویش است بلکه برخی از هموطنان، از سند 2030 سازمان ملل، حربه‌ای برای خودزنی ساخته‌اند.
(در مورد سند 2030 عربستان سعودی رجوع شود به: http://bit.ly/2rCGwXM)
پیشینه‌شناسی سند اهداف توسعه پایدار 2030
در سال‌های منتهی به سال دوهزار میلادی، صدونودوسه کشور عضو سازمان ملل (منجمله نمایندگان دولت هشتم به علاوه چند سازمان غیر حکومتی ایران)، در تدوین هشت هدف توسعه هزاره (Millennium Development Goals (MDGs)) به‌جد کوشیدند و در سپتامبر 2000، سند 2015 را تصویب کردند و متعهد شدند که تا سال 2015 در کوشی هماهنگ به آن هشت هدف برسند. این اهداف عبارت بودند از سرفصل‌های زیر:
1- زدودن فقر و گرسنگی مفرط،
2- تحقق آموزش ابتدایی جهانشمول،
3- ترویج برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان،
4- کاهش مرگ‌ومیر کودکان،
5- بهسازی سلامت مادران،
6- مبارزه با ایدز، مالاریا و سایر بیماری‌ها،
7- تأمین پایداری محیطی، و
8- ایجاد مشارکت جهانی برای توسعه.
در این سند، اگرچه ذکر خیری از ICT و مخابرات نشده اما، محمل مشارکت جهانی برای تحقق هریک از اهداف، بدرستی: «فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)» بر محور توسعه جامعه اطلاعات مردم‌محور فراگیر بود.
سند 2030ی اکنون مورد بحث در رسانه‌های کشور، ریشه در اهداف توسعه هزاره (MDGs) دارد زیرا ادامه آن است: در سال 2015 معلوم شد که در اجرای جهانی سند اهداف توسعه هزاره، ناهماهنگی رُخ داده و بسیاری از کشورها هنوز نتوانسته‌اند، به اهداف آن نایل شوند. پس طی اجلاسی جهانی در سپتامبر 2015، نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل، دوباره پانزده سال بعد یعنی سال 2030 را هدف‌گیری کردند و این‌بار بر هشت هدف قبلیِ «اهداف توسعه هزاره (MDGs)» آمدند 9 هدف جدید را افزودند و نام این مجموعه جدید را SDGs یا Sustainable Development Goals گذاشتند (در مورد 17 هدف SDGs موسوم به "سند 2030" یا "دستور کار 2030" نگاه کنید به جدول).
مأخذ جدول اهداف سند 2030: https://www.itu.int
اسناد سازمان ملل دارای ویژگی‌های مشابهی هستند: آنها عموماً، اسنادی حداقلی‌اند و وحی مُنزل هم نیستند؛ به این معنی که نمایندگان هر کشور به هنگام امضای سند می‌توانند ذیل آن ذکر کنند که کدام قسمت‌های سند را می‌پذیرند، چه بخش‌های را مشروط قبول می‌کنند و کدام موارد را مردود می‌شمارند. سپس هر کشور بجای کشمکش‌‌ها و بگومگوهای سیاسی در اجرا یا عدم اجرای اسناد سازمان ملل، می‌آید از سند سازمان ملل، تقلید کرده، سند مناسب حال خود را تدوین و در اجرایش سعی می‌کند. پس ایرانیان هم باید "سند ملی 2030" خود را مطابق با اهداف و ارزش‌های مورد نظر مردم تدوین و اجرا کنند. از همین روست که رییس جمهوری در این مورد، تصریح می‌کند که «به رهبر و ملت ایران اعتماد می‌دهیم که این سند را در چهارچوب قوانین و فرهنگ ایران اجرا می‌کنیم».
نمودار گذار از اهداف توسعه هزاره (MDGs) به اهداف توسعه پایدار(SDGs)
سهم فاوا در سند 2030 سازمان ملل
در حالی که هیچ‌یک از سرفصل‌های 17گانه سند 2030 به وضوح مربوط به فاوا نیست، اما در متن مربوط به هر سرفصل، مواردی مرتبط با فاوا آمده است:
• در بند 1.4 سند 2030: تأمین دسترسی زنان و مردان به ویژه مستمندان و اقشار آسیب‌پذیر به فناوری‌های نوظهور مناسب،
• در بند 4.3 سند 2030: تعیین هزینه‌های دسترسی برای همه زنان و مردان به قیمتی استطاعت‌پذیر
• بند 4.4 سند 2030: افزایش شمار جوانان و سالمندان دارای مهارت در استفاده از فناوری و ایجاد شغل و زمینه‌های کارآفرینی
• بند 4.ب سند 2030: برنامه‌ریزی ملی برای توسعه فاوا،
• بند 5.ب سند 2030: ارتقاء استفاده از فناوری‌های توانمندساز، به ویژه فاوا،
• بند 9.1 سند 2030: ایجاد زیرساخت‌های باکیفیت، اعتماد‌پذیر، ماندگار و تاب‌آور (resilient) بعلاوه زیرساخت‌های فرامرزی (transborder) با رعایت برقراری عدالت و برابری برای همگان،
• بند 9.5 سند 2030: پایش و ارتقاء پژوهش‌های علمی با به‌روزرسانی توانایی‌های فنی و افزایش شمار پژوهشگران در بخش خصوصی در هر یک میلیون نفر از جمعیت،
• بند 9.ثیِ سند 2030: افزایش قابل ملاحظه دسترسی به فاوا و در نهایت تا سال 2020 کوشش برای فراهم‌سازی خدمات عام (USO) در مورد اینترنت،
• بند 16.10 سند 2030: تضمین آزادی بیان مطابق با قوانین ملی و توافق‌نامه‌های بین‌المللی،
• بند 17.6 سند 2030: همکاری متقابل برای دسترسی به علم، فناوری و نوآوری به علاوه تسهیم دانش،
• بند 17.7 سند 2030: ترویج توسعه، انتقال و جذب فناوری‌ها،
• بند 17.8 سند 2030: ارتقاء استفاده از فناوری‌های توانمندساز به ویژه فاوا،
• بند 17.16 سند 2030: افزایش مشارکت جهانی جهت توسعه پایدار به کمک مشارکت چندسهم‌دارانه (multi-stakeholder)،
• بند 17.17 سند 2030: استفاده از مدل‌های مشارکتی خصوصی-عمومی و جامعه مدنی در توسعه کشور و کوشش جمعی برای تحقق اهداف SDGs.
جمع‌بندی
پس از اجلاس سال 2015 در باره سند 2030 و تصویب دستور کار جهانی اهداف توسعه پایدار (SDGs)، اغلب کشورها با استقبال از روح توسعه‌خواهانه آن، به تدوین سند ملی خود پرداختند ولی ما نه تنها فاقد چنین برنامه‌ای هستیم بلکه از برخی نارسایی‌های سند 2030 سازمان ملل استفاده کرده و به جدال درونیِ تضعیف‌کننده علیه رقبای سیاسی خود روی آورد‌ایم.
اما عقل سلیم حکم می‌کند که بیاییم بجای کشمکش بر سر برخی از مواد فرضی یا واقعی سند 2030 سازمان ملل، به نکات زیر التفات کنیم:
• به طور مرتب در مجامع جهانی، بین‌المللی و منطقه‌ایِ کار روی سند 2030 سازمان ملل چه در سطح اتحادیه بین‌المللی مخابرات یا در سطح یونسکو، حضور فعال پیدا کنیم.
• از ظرفیت‌های ملی برای مشارکت در فرایند تدوین اسناد بین‌المللی استفاده کنیم.
• فرصت‌های جهانی برای توسعه ملی را غنیمت بشماریم.
• از خودزنی بپرهیزیم و هر ایراد اسناد بین‌المللی را در فضایی باز به نقد و بررسی عمومی بگذاریم و بدان اکتفا نکنیم بلکه نتایج بررسی باز را به مجامع بین‌المللی منتقل کنیم.
• از بگومگو نفاق‌افکنانه درگذریم و به اصل و پیشینه سند 2030 و روح اخلاقی و ترقی‌جویانه حاکم بر آن، نظر داشته باشیم.
• اسناد ملی توسعه پایدار 2030 در سایر کشورها را مطالعه کنیم و هرچه زودتر:
• به تولید سند ملی 2030ی خود براساس ارزش‌های ملیِ مان بپردازیم.
• و شرایط مناسب لازم برای تحقق سند ملی 2030ی خود فراهم آوریم.
• از افتادن درون دام نفاق بپرهیزیم و با تولید سند ملی 2030 ایران سعی کنیم، به اجماع و وحدت در کلام و عمل برسیم. (منبع: عصرارتباط)
- ۹۶/۰۳/۲۲