۱۵ فناوری ممنوع در کشورهای مختلف
نگار قیصری - فناوری‌ها، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما هستند، اما همه نوآوری‌ها، همیشه با استقبال جهانی روبه‌رو نمی‌شوند. دولت‌ها، اغلب فناوری‌هایی را که تهدیدی برای امنیت ملی، ایمنی عمومی، ارزش‌های فرهنگی یا ثبات اقتصادی تلقی می‌کنند، ممنوع یا محدود می‌سازند.
این تصمیمات، معمولاً مباحثی داغ درباره آزادی، حریم خصوصی و نقش فناوری در جامعه به‌دنبال دارند.
در همین رابطه سایت Go2tutors در گزارشی نوشت، از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی گرفته تا ابزارهای ارتباطی، فناوری‌های مختلفی در کشورهای متعدد، هدف ممنوعیت یا محدودیت قرار گرفته‌اند که هرکدام، دلایل و پیامدهای پیچیده‌ای دارند. در ادامه، با ۱۵ فناوری آشنا می‌شویم که در چندین کشور دنیا ممنوع شده‌اند:
- تیک‌تاک
هند، در ژوئن ۲۰۲۰ استفاده از تیک‌تاک را همراه با ۵۸ اپلیکیشن دیگر، در سراسر کشور ممنوع کرد و به بزرگ‌ترین کشوری تبدیل شد که ممنوعیت کامل این اپ را اعمال کرده است. ایران نیز در مه ۲۰۱۸، به‌طور کامل تیک‌تاک را مسدود کرد.
همچنین اردن در دسامبر ۲۰۲۲، همزمان با بروز اعتراضات گسترده، ممنوعیت کامل بر این پلتفرم اعمال کرد. سایر کشورها مانند افغانستان، بنگلادش و چند کشور دیگر نیز یا به‌طور کامل این پلتفرم را ممنوع کرده‌اند یا استفاده از آن را در دستگاه‌های دولتی به علت نگرانی‌های مربوط به حفظ حریم خصوصی داده‌ها و تهدیدهای بالقوه امنیت ملی محدود ساخته‌اند.
- چت‌جی‌پی‌تی و ربات‌های گفت‌وگومحور
کشورهایی مانند چین، روسیه، کره‌شمالی، ایران و بخش‌هایی از اروپا، دسترسی به چت‌بات OpenAI یا سایر ابزارهای مشابه را محدود یا به‌طور کامل مسدود کرده‌اند. ایتالیا در سال ۲۰۲۳، به‌طور موقت چت‌جی‌پی‌تی را به علت نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی ممنوع کرد، اما این محدودیت، پس از انجام تغییراتی توسط شرکت OpenAI، برداشته شد. دلایل این ممنوعیت‌ها، اغلب شامل دغدغه‌هایی درباره جمع‌آوری داده‌ها، انتشار اطلاعات نادرست و تأثیر احتمالی این فناوری‌ها بر نظام آموزشی و بازار کار داخلی است.
- اسکایپ
بیش از ۳۰ کشور، استفاده از اسکایپ را محدود یا مسدود کرده‌اند که یکی از شناخته‌شده‌ترین نمونه‌ها، امارات متحده عربی است. عربستان سعودی نیز طیف وسیعی از رسانه‌ها، از جمله محتوای اینترنتی را سانسور می‌کند. این کشور، قبلاً نیز اسکایپ و سایر سرویس‌های VoIP را مسدود کرده بود. چنین محدودیت‌هایی معمولاً ریشه در تمایل دولت‌ها برای کنترل ابزارهای ارتباطی، به‌ویژه برای محافظت از شرکت‌های مخابراتی دولتی در برابر رقابت آزاد دارند.
- فیس‌بوک
در کشورهای مختلف، فیس‌بوک به دلایل گوناگون به‌صورت موقت یا دائمی، مسدود شده است. ایران، سال‌هاست این شبکه اجتماعی را مسدود کرده است. در کشورهایی مانند میانمار، بنگلادش و پاپوآ گینه‌نو نیز در دوران ناآرامی‌های مدنی یا به دلایل مربوط به مدیریت محتوای آنلاین، ممنوعیت‌هایی موقت علیه فیس‌بوک اعمال شده است. کره‌شمالی و چین نیز در چارچوب سیاست‌های کلی سانسور اینترنتی، دسترسی به فیس‌بوک را به‌طور کامل مسدود کرده‌اند.
- فناوری 5G هواوی
ایالات متحده، بریتانیا و چندین کشور غربی دیگر، هواوی را از مشارکت در زیرساخت شبکه‌های 5G، ممنوع یا محدود کرده‌اند. استرالیا نیز اقدامات سختگیرانه‌ای برای جلوگیری از حضور هواوی در شبکه‌های مخابراتی اعمال کرده است. علت اصلی این ممنوعیت‌ها، نگرانی‌های امنیت ملی، به‌ویژه ترس از جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات توسط چین از طریق تجهیزات هواوی است.
- واتس‌اپ
ایران، پلتفرم‌های بزرگ شبکه‌های اجتماعی از جمله واتس‌اپ، یوتیوب، اینستاگرام و فیس‌بوک را مسدود کرده است. در چین نیز واتس‌اپ، در قالب دیوار آتش بزرگ چین فیلتر شده است. برخی کشورها در دوران ناآرامی‌های سیاسی، موقتاً استفاده از واتس‌اپ را ممنوع می‌کنند، زیرا پیام‌رسان‌های رمزنگاری‌شده را تهدیدی برای نظم عمومی و کنترل حکومتی تلقی می‌کنند.
- گوگل‌استریت
کشورهایی مانند چین، اتریش، یونان و کره‌جنوبی، استفاده از سرویس نمای خیابانی گوگل (Google Street) را به‌دلیل نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و جمع‌آوری داده‌های شخصی ممنوع کرده‌اند. آلمان، در ابتدا در برابر اجرای Street View مقاومت کرد و به شهروندان اجازه داد از نمایش تصاویر خانه‌های‌شان انصراف دهند. این محدودیت‌ها، تنش دیرینه میان نوآوری‌های فناورانه و حقوق مربوط به حریم خصوصی را به‌خوبی نمایان می‌کنند.
- پیام‌رسان بلک‌بری
امارات متحده عربی اعلام کرد خدمات پیام‌رسان بلک‌بری (BlackBerry Messenger) را در کشور ممنوع خواهد کرد. هند و عربستان سعودی نیز محدودیت‌های مشابهی اعمال کردند. دلیل اصلی این ممنوعیت‌ها، عدم دسترسی دولت‌ها به پیام‌های رمزنگاری‌شده برای نظارت امنیتی بود. این محدودیت‌ها به شکل قابل‌توجهی، سهم بازار بلک‌بری را در این کشورها کاهش داد و در نهایت، به افول جایگاه جهانی این برند انجامید.
- بیت‌کوین و رمزارزها
وضعیت قانونی رمزارزها، از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد؛ به‌گونه‌ای که برخی دولت‌ها، استفاده و معامله آن را مجاز و برخی دیگر، آن را ممنوع یا محدود کرده‌اند. چین، ممنوعیت‌های جامع بر فعالیت‌های استخراج و معامله رمزارزها اعمال کرده است.
کشورهایی مانند بنگلادش، مصر و مراکش نیز به دلایل مرتبط با ثبات مالی، استفاده از رمزارزها را ممنوع اعلام کرده‌اند.
- تلگرام
روسیه، تلاش‌های مکرر برای ممنوعیت تلگرام داشته، اما اجرای کامل آن، دشوار بوده است. ایران و برخی کشورهای دیگر نیز در دوره‌هایی از ناآرامی‌های اجتماعی، این اپلیکیشن را مسدود کرده‌اند، زیرا آن را ابزار هماهنگی بین معترضان می‌دانند. در هند نیز برخی کانال‌های تلگرام، که اطلاعات نادرست را منتشر می‌کردند، به‌طور موقت، مسدود شدند، اگرچه خود اپلیکیشن، همچنان در دسترس کاربران باقی ماند.
- یوتیوب
چین، یوتیوب را در چارچوب نظام گسترده سانسور اینترنتی خود مسدود و ایران نیز سال‌هاست که این پلتفرم را فیلتر کرده است. همچنین چند کشور دیگر در دوران حساس سیاسی، به‌طور موقت محدودیت‌هایی برای دسترسی به آن اعمال کرده‌اند. پاکستان نیز به دلایل مذهبی، چندین بار یوتیوب را فیلتر کرده؛ به‌ویژه زمانی که محتوای منتشرشده با ارزش‌های دینی در تضاد بوده است.
- زوم
در دوران همه‌گیری کرونا، چند کشور به دلیل نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی، پلتفرم زوم را ممنوع یا محدود کردند. سنگاپور، استفاده معلمان از زوم برای آموزش از راه دور را ممنوع کرد و تایوان نیز ممنوعیت استفاده از این نرم‌افزار در نهادهای دولتی را اعمال کرد. علت اصلی این محدودیت‌ها، نگرانی درباره مسیر انتقال داده‌ها از طریق سرورهای چینی و خطرات احتمالی شنود و نظارت بود.
- توییتر/ ایکس
ایران، چین و کره‌شمالی، از مدت‌ها پیش توییتر را مسدود کرده‌اند. نیجریه در سال ۲۰۲۱ پس از اختلافات بر سر مدیریت محتوا، به‌طور موقت توییتر را ممنوع کرد. روسیه نیز چندین بار در واکنش به تحریم‌های بین‌المللی و تنش‌های سیاسی، به‌ویژه در ارتباط با اوکراین، دسترسی به توییتر را محدود کرده است.
- سرویس‌های VPN
چین، به‌طور فعال، بسیاری از سرویس‌های VPN را به‌عنوان بخشی از نظام سانسور اینترنتی خود مسدود می‌کند. روسیه نیز بسیاری از ارائه‌دهندگان VPN را ممنوع و برخی دیگر را مجبور به تبعیت از قوانین محتوایی دولت کرده است. ایران، امارات متحده عربی و چند کشور دیگر نیز به درجات مختلف، محدودیت‌هایی بر VPNها اعمال کرده‌اند تا کنترل بیشتری بر دسترسی به اینترنت داشته باشند.
- دیسکورد
در برخی کشورها، پلتفرم دیسکورد (Discord)، در زمان ناآرامی‌های مدنی، به‌طور کامل یا موقت مسدود شده است. روسیه چند بار این پلتفرم را فیلتر کرده است. برخی کشورهای خاورمیانه نیز به‌دلیل نگرانی از محتوای کنترل‌نشده و خطرات امنیتی، دسترسی به دیسکورد را محدود کرده‌اند.
- مرزهای دیجیتال در دنیای متصل
ممنوعیت فناوری‌ها، نشان‌دهنده تنش بنیادین بین اتصال جهانی و حاکمیت ملی در عصر دیجیتال است. کشورهایی که در حال حاضر، محدودیت‌های جزئی وضع کرده‌اند، ممکن است در آینده، تحت‌تأثیر سیاست‌های قدرت‌های بزرگ‌تر، مانند ایالات متحده، به سوی ممنوعیت‌های کامل حرکت کنند.
علل پشت‌پرده این ممنوعیت‌ها، اغلب فراتر از مسائل فنی بوده و ریشه در دغدغه‌هایی مانند حفظ فرهنگ بومی، محافظت از اقتصاد داخلی و کنترل سیاسی دارند.
با سرعت روزافزون پیشرفت فناوری، دولت‌ها در سراسر جهان ناچارند میان نوآوری و امنیت، حریم خصوصی و شفافیت و نیز اتصال جهانی و کنترل محلی، توازن برقرار کنند.
و در نهایت اینکه فهرست فناوری‌های ممنوع‌شده، یادآور این واقعیت است که جهان دیجیتالِ به‌ظاهر بی‌مرز، همچنان در محدوده مرزهای سیاسی و واقعیات حاکمیت ملی، عمل می‌کند. (منبع:عصر ارتباط)