استخراج بیت‌کوین؛ متهم قطع برق
سعید میرشاهی - پایتخت ایران و استان‌های اطراف، در اکتبر و نوامبر، با قطعی‌های متناوب برق مواجه بوده‌اند. این قطعی‌ها، زندگی و کسب‌وکار مردم را مختل کرده است. هرچند احتمالا چندین عامل، در این موضوع دخیل هستند اما برخی گمان می‌کنند استخراج ارز دیجیتال، در این قطعی‌ها، نقش ایفا کرده است.
در همین رابطه آسوشیتدپرس در گزارشی نوشت، اقتصاد ایران، سال‌هاست به دلیل تحریم‌های بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای، آسیب دیده و ذخایر سوخت، کاهش یافته، لذا دولت برای جبران کسری بودجه، مقدار بیشتری از آن را فروخته است. اکنون در حالی که جنگ‌ها در خاورمیانه ادامه دارند، تهران با سوءمدیریت، دست‌وپنجه نرم می‌کند.
هرچند ایرانی‌ها، استفاده از کولرهای گازی را با خنک‌تر شدن هوا در فصل پاییز متوقف کرده‌اند و نیز در آستانه آغاز فصل زمستان که زمان روشن کردن بخاری‌های گازسوز است، قرار داریم، اما تقاضا برای مصرف برق، همچنان کاهش نیافته است.
در همین حال، ارزش بیت‌کوین پس از انتخابات آمریکا، که دونالد ترامپ در این رقابت پیروز شد، به بالاترین حد خود رسیده است. هفته گذشته، برای نخستین بار، بیت‌کوین به مرز 100 هزار دلار رسید. این اتفاق، چند ساعت بعد از آن رخ داد که رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا اعلام کرد که از پل اتکینز، حامی ارزهای دیجیتال، برای ریاست بعدی کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده دعوت به همکاری می‌کند.
• از ارز دیجیتال تا قطعی برق
افزایش ارز بیت‌کوین، باعث شده برخی گمان کنند استخراج سازمان‌یافته ارز دیجیتال که مقدار زیادی برق مصرف می‌کند، در قطعی‌های برق ایران نقش داشته است.
در این رابطه مصطفی رجبی، مدیرعامل شرکت برق دولتی ایران، در ماه اوت گفته بود: «متاسفانه برخی افراد فرصت‌طلب و سودجو از برق یارانه‌ای، شبکه‌های عمومی و سایر منابع برای استخراج ارز دیجیتال بدون مجوز استفاده می‌کنند.» در این زمینه، شرکت برق ایران به درخواست‌ها، برای توضیحات بیشتر پاسخ نداد.
البته قطعی‌های برق در گذشته نیز در ایران رخ داده‌اند؛ کشوری که با تجهیزات قدیمی در بسیاری از نیروگاه‌های خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. در تابستان گذشته، قطعی برق مداوم، شهرک‌های صنعتی اطراف تهران و دیگر شهرها را تحت‌تاثیر قرار داد. سپس در ماه‌های اکتبر و نوامبر، قطعی‌های متناوب برق در محله‌های تهران، به‌ویژه در ساعات روز، به یک امر عادی تبدیل شد.
بخشی از این موضوع، با خشکسالی‌های مداوم و کاهش جریان آب در سدهای هیدروالکتریکی (برق آبی) ایران، به تغییرات اقلیمی نسبت داده شده است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران دستور داد، چندین نیروگاه استفاده از مازوت، (یک سوخت سنگین با آلودگی بالا که در کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی رایج است) را متوقف کنند. تهران، قبلا از این سوخت برای جبران کمبود تولید برق استفاده کرده بود.
با وجود اینکه ایران، عضو اوپک و دارنده دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان پس از روسیه است، ذخایر سوخت، اعم از گازوئیل و گاز طبیعی، در این کشور، همچنان پایین است و هیچ توضیحی درباره تصمیمات برای پایین نگه‌داشتن این ذخایر ارائه نشده است. منتقدان معتقدند ایران، احتمالا این سوخت را برای جبران کسری بودجه فروخته اما به گفته پزشکیان باید «صادقانه وضعیت انرژی را برای مردم توضیح داد.»
او اواسط نوامبر گفت: «در شرایط فعلی و هوای سرد، چاره‌ای جز مصرف اقتصادی انرژی، به‌ویژه گاز، نداریم. خودم در خانه لباس گرم می‌پوشم؛ دیگران هم می‌توانند همین کار را انجام دهند.» با این حال، هنوز فصل زمستان در تهران به طور کامل آغاز نشده و این سؤال مطرح می‌شود که برق، کجا مصرف می‌شود؟
در بسیاری از محله‌های فقیر و پرجمعیت ایران، مردم به برق رایگان و بدون کنتور دسترسی دارند. همچنین مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها و سایر مکان‌ها نیز برق رایگان دریافت می‌کنند. در همین راستا ادعا می‌شود مراکز پردازش بیت‌کوین با فروش کلی برق، با نرخ‌های یارانه‌ای، رونق یافته‌اند. این مراکز به مقادیر زیادی برق، برای راه‌اندازی کامپیوترهای تخصصی و خنک نگه‌داشتن آنها نیاز دارند. تعیین میزان برق مصرفی به‌ویژه که اکنون استخراج‌کنندگان از وی‌پی‌ان (VPN) استفاده می‌کنند و مکان آنها پنهان است، دشوار به نظر می‌رسد.
به گفته مسیح علوی، مدیرعامل یک شرکت استخراج مجاز بیت‌کوینِ ایران، استخراج‌کنندگان بیت‌کوین، آپارتمان‌هایی اجاره کرده‌اند تا دستگاه‌های خود را در خانه‌های خالی پنهان کنند. علوی می‌گوید: «آنها دستگاه‌های خود را در چندین آپارتمان توزیع می‌کنند تا شناسایی نشوند.»
• افزایش قطعی برق، بعد از بیت‌کوین 100 هزار دلاری!
در سال ۲۰۲۱، تخمین زده شد که ایران به اندازه یک میلیارد دلار تراکنش بیت‌کوین پردازش کرده است. با توجه به افزایش ارزش بیت‌کوین، این مقدار احتمالا افزایش یافته است. در همین حال، قطعی‌های برق ایران به طور جدی زمانی آغاز شد که ارزش بیت‌کوین، در یک صعود تاریخی، از حدود 67 هزار دلار به بیش از 100 هزار دلار رسید.
رجبی، مدیرعامل شرکت برق دولتی ایران، اعلام کرد که این شرکت، جوایزی به مبلغ ۷۲۵ دلار به افرادی که فارم‌های بیت‌کوین غیرمجاز را گزارش کنند، اعطا می‌کند. رجبی گفت که این مزارع باعث «افزایش غیرطبیعی مصرف، اختلالات و مشکلات در شبکه‌های برق» شده‌اند. وی افزود که میزان برق مصرفی غیرمجاز توسط حدود 230 هزار دستگاه، معادل نیاز کل برق «استان مرکزی»، یکی از مراکز اصلی تولید در سطح کشور است.
هرچند مقامات ایرانی و رسانه‌ها، بین افزایش ارزش بیت‌کوین و قطعی‌های مداوم برق، ارتباطی برقرار نکرده‌اند اما برخی از مردم گمانه‌زنی‌هایی را در این رابطه مطرح می‌کنند. در یک نمونه کاربران شبکه‌های اجتماعی، ویدئویی را که در آن یک مزرعه بزرگ بیت‌کوین در ایران فاش شده بود، مجددا به اشتراک گذاشته‌اند. در این ویدئو، صدای فردی از پشت دوربین می‌پرسد: چگونه ممکن است شرکت برق، فارم (مزرعه) را زودتر کشف نکرده باشد.
• مقابله با کیف‌پول‌های بیت‌کوین متعلق به ایران
اما اتهام قطع برق‌ها و رابطه آن با استخراج رمزارزها در حالی مطرح می‌شود که از سوی دیگر وزارت خزانه‌داری آمریکا و اسرائیل، آن دسته از کیف‌پول‌های بیت‌کوین را هدف قرار داده‌اند که به ادعای آنها، به عملیات‌های مرتبط با ایران و تامین مالی گروه‌های شبه‌نظامی متحد در مناطق جنگی خاورمیانه تعلق دارند.
در مقابل، رسانه‌های ایرانی تقریبا هر روز گزارش‌هایی درباره عملیات استخراج بیت‌کوین توسط افرادی که از سوی پلیس مورد حمله قرار می‌گیرند، منتشر می‌کنند.
ریچارد نفیو، پژوهشگر ارشد موسسه واشنگتن در حوزه سیاست خاورمیانه گفت که ایران ممکن است بیت‌کوین را به عنوان یک سپر در برابر فشارهای فزاینده دولت ترامپ و نیز به عنوان مقابله با آشفتگی‌های منطقه‌ای درنظر بگیرد. نفیو گفت: «سوال مطرح‌شده برای اقتصاددانان داخل ایران این است که آیا به اندازه کافی به این موضوع اعتماد داریم که دولت را تامین مالی کنیم؟»
او همچنین هشدار داد که نباید بیت‌کوین را به عنوان یک راه‌حل معجزه‌آسا برای ایران تصور کرد؛ به‌ویژه از آنجا که کیف‌پول‌های بیت‌کوین ممکن است در تحریم‌ها هدف قرار گیرند.
نفیو افزود: «یک الگوی رفتاری، به‌وضوح، به سرویس‌های اطلاعاتی هشدار می‌دهد. این الگو به دپارتمان‌های تطابق بانکی نیز هشدار می‌دهد.»
• چرا استخراج ارز دیجیتال، نگران‌کننده است؟
در همین زمینه، سایت Thecooldown نیز در مطلبی درباره نگرانی‌های ناشی از استخراج ارز دیجیتال در ایران نوشته: این قطعی‌ها، تاثیر زیادی بر برخی از فقیرترین شهروندان دارند و سختی‌ها را برای کسانی که قبلا با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کردند، افزایش می‌دهد.
ضمنا تاثیر استخراج ارز دیجیتال بر سیاره ما، نگران‌کننده است. طبق بررسی صندوق بین‌المللی پول، «در سال ۲۰۲۲، استخراج ارز دیجیتال و مراکز داده، معادل 2 درصد از تقاضای جهانی برق را به خود اختصاص داده است.» این صندوق، به داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی اشاره کرده که نشان می‌دهد این سهم ممکن است تا سال ۲۰۲۵ به 3.5 درصد برسد.
با وجود اینکه منابع تجدیدپذیر، به طور مثال، از طریق تولید انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی، به طور فزاینده، بخش بزرگی از ترکیب انرژی جهانی را تشکیل می‌دهند اما سوخت‌های آلاینده هنوز هم به‌شدت توسط شرکت‌های انرژی برای تولید برق استفاده می‌شوند. این موضوع علاوه بر فشار زیاد به شبکه، ایجاد قطعی‌های برق و مصرف انرژی ناشی از استخراج ارز دیجیتال، باعث می‌شود شرکت‌های انرژی، مجبور شوند برای تامین تقاضا، سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی بیشتری بسوزانند.
همچنین از آنجا که سوزاندن سوخت‌های آلاینده، گازهای گرمایش کره زمین را آزاد می‌کند، این موضوع، موجب تشدید افزایش دماهای جهانی می‌شود که به نوبه خود، شرایط آب و هوایی شدیدتر، طولانی‌تر و منظم‌تر مانند خشکسالی‌ها، طوفان‌های گردبادی، سیل‌ها و طوفان‌های مرگبار را به دنبال دارد.
• اقداماتی برای کاهش مصرف انرژی ارز دیجیتال
در همین راستا تلاش‌هایی برای کاهش تاثیرات آلاینده استخراج ارز دیجیتال در حال انجام است. به عنوان مثال، در سوئیس، کانتون برن، پیشنهادی برای قانونی کردن استفاده از انرژی اضافی تولیدشده توسط شبکه برق به منظور تامین انرژی فعالیت‌های استخراجی ارائه داده که می‌تواند فشار را بر شبکه برق کاهش دهد و از انرژی‌ای که به هدر می‌رود، استفاده بهینه شود.
علاوه بر این، بیشتر شرکت‌های جدید استخراج ارز دیجیتال حرفه‌ای، متوجه شده‌اند که بهتر است از شبکه برق عمومی استفاده نکنند و حتی ترجیحا در انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کنند، زیرا نیاز به هزینه‌های سوختی مداوم ندارد.
برخی تحلیلگران حتی می‌گویند که بیت‌کوین، موجب نوآوری و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود. در همین حال اما مشکلاتی باقی مانده است، مانند یک شرکت استخراج حرفه‌ای به نام Greenidge Generation که یک نیروگاه گاز طبیعی را اداره می‌کند و از سوی ساکنان مناطق اطراف نیویورک، به دلیل آلودگی‌های ناشی از آن شکایت‌هایی دریافت کرده است.
در همین حال، شهروندان در مناطقی که قرار است فعالیت‌های استخراج ارز دیجیتال در آنها انجام شود، در برابر این اقدامات مقاومت می‌کنند. به عنوان مثال، یک جامعه در ایالت آیووا، نگران این است که سروصدای این تاسیسات، باعث اختلال در زندگی حیوانات شود، در حالی که نزدیکی آنها به مدارس نیز مسئله‌ساز است.(منبع:عصرارتباط)