ITanalyze

مصطفی قاسمیان - جمعه‌ای که گذشت، اتفاق کم‌سابقه‌ای در عرصه فیلم و سریال ایران رخ داد و فهرستی دارای جزئیات از ارقام قرارداد‌های یک سریال نمایش خانگی منتشر شد؛ سریالی با عنوان «ازازیل» محصول پلتفرم نماوا که در آستانه پخش قرار دارد و جدیدترین اثر حسن فتحی سریال‌ساز خوشنام تلویزیون و نمایش خانگی به شمار می‌آید. این مجموعه که اثری در ژانر درام پلیسی معرفی شده، قرار است در زمستان امسال و بهار 1404 در پلتفرم نماوا به انتشار برسد و آغازگر رقابت میان سریال‌های پرستاره این بازه زمانی باشد. اعداد و ارقام ثبت‌شده در این برگه به اندازه‌ای بالاست که هر ذهنی را درباره آن کنجکاو می‌کند.

پیش از آن که گزارش امروز را در باب بررسی این موضوع بخوانید ذکر این نکته ضروری است که «فرهیختگان» امکان تأیید یا رد فهرست مذکور و ارقام مندرج در آن را ندارد، اما به‌عنوان یک آزمون، بررسی شماره‌های شبای ذکرشده در این برگه توسط خبرنگار «فرهیختگان»، از همخوانی صاحبان حساب آن‌ها با نام هنرپیشه‌های ذکرشده در این اثر حکایت دارد. اگرچه همچنان نمی‌توان با اطمینان از اصالت اعداد و ارقام منتشرشده سخن گفت. 

اعدادی غریب
در ابتدای فهرست منتشرشده، نام پریناز ایزدیار به چشم می‌خورد که گفته می‌شود بازیگر اصلی سریال ازازیل است و در کنار نام او، رقم ماهانه یک میلیارد و 600 میلیون تومان ذکر شده است. با وجودی که او به‌عنوان بازیگر اصلی سریال معرفی شده، اما در برگه یادشده، بیشترین دستمزد ماهانه که نزدیک به 2 برابر دستمزد ستاره نقش اول این سریال است، مقابل نام محسن تنابنده ثبت شده: دو میلیارد و 800 میلیون تومان. سومین رقم بالا در میان دستمزد‌های ادعایی بازیگران ازازیل به بابک حمیدیان برمی‌گردد که گفته شده برای هر ماه بازی در این سریال، یک میلیارد و 200 میلیون تومان دریافتی دارد. حقوق ماهانه مریلا زارعی یک میلیارد تومان و گوهر خیراندیش نیز 450 میلیون تومان ذکر شده است. در مقابل این 5 ستاره که در کنار نام‌شان حقوق «ماهانه» اعلام شده، عده‌ای از هنرپیشه‌ها هم با رقم ثابت مشخص شده‌اند که در صدر آن‌ها نام بهرام رادان با رقم نجومی 3 میلیارد تومان دیده می‌شود.

با این حال تعداد روز‌های فعالیت این بازیگر که قرار بوده در ازای آن چنین دستمزدی بگیرد، نوشته نشده است. در این فهرست همچنین مقابل نام محمد بحرانی رقم یک میلیارد و 500 میلیون تومان برای 30 روز تصویربرداری، بهرنگ علوی 750 میلیون تومان برای 20 روز، پاشا جمالی 700 میلیون تومان برای 100 روز، کتانه افشاری‌نژاد 600 میلیون تومان برای 30 روز، احترام برومند 400 میلیون تومان برای 20 روز، فرید سجادی‌حسینی 200 میلیون تومان برای 15 روز و الهام کردا 500 میلیون تومان برای مدت زمانی نامشخص نوشته شده است. 

یک سریال بسیار پرهزینه
با توجه به این که بناست ازازیل حضور دوباره نماوا را در رقابت پلتفرم‌ها آغاز کند و موتور محرکه اولیه این سرویس برای رقابت با فیلیمو و فیلم‌نت باشد، دور از ذهن نیست که مدیران این پلتفرم سر کیسه را شل کرده باشند تا ستاره‌های بیشتری را برای حضور در این اثر ترغیب کنند. نگاهی به ارقام منتشرشده نشان می‌دهد اگر این فهرست درست باشد، «ازازیل» احتمالاً می‌تواند یکی از گران‌ترین سریال‌های تاریخ نمایش خانگی لقب گیرد؛ چراکه با این ارقام سنگین و توقف‌های چندباره، زمانی بسیار طولانی برای تولید آن صرف شده.

طبق اخبار رسمی، تصویربرداری سریال جدید حسن فتحی که از مهر 1402 شروع شد، تا اواخر آبان 1403 تمام نشده بود؛ یعنی مراحل تولید این مجموعه حداقل حدود 14 ماه زمان برده و چه‌بسا حتی هنوز هم ادامه داشته باشد. درصورتی‌که این ارقام صحیح باشد، تنها حدود 106 میلیارد تومان برای پرداخت دستمزد بازیگران این سریال در این ایام هزینه شده که نشان می‌دهد احتمالاً هزینه تولید کل سریال از مرز 150 میلیارد تومان عبور کرده است! درصورتی‌که طبق اخبار غیررسمی، ازازیل در 26 قسمت طراحی شده باشد، یعنی به ازای هر قسمت، حدود 6 میلیارد تومان هزینه روی دست پلتفرم نماوا گذاشته است. به‌علاوه در مورد این سریال، می‌دانیم چند بار تیم تولید آن عوض شده و احتمالاً این تغییرات هربار هزینه‌هایی را به سازندگان تحمیل کرده که در فهرستی اینچنینی دیده نمی‌شود. 

یک فهرست اولیه؟ 
نکته مهم درباره فهرست یادشده، آن است که حتی اگر این ارقام درست باشد، نهایی نیست و به زمانی مربوط می‌شود که هنوز فهرست بازیگران مجموعه ازازیل دچار تغییر نشده بود؛ چراکه بر اساس اخبار منتشرشده، حالا پیمان معادی در فهرست بازیگران جدیدترین سریال حسن فتحی حضور دارد، ولی رسماً اعلام شده که محسن تنابنده از آن انصراف داده است. همچنین گفته می‌شود بهرام رادان نیز از این مجموعه جدا شده و اخبار غیررسمی از حضور بابک کریمی، محمود پاک‌نیت و علی سخنگو در شمار بازیگران این سریال حکایت دارد که نام آن‌ها به کلی در فهرست ادعایی دستمزد بازیگران سریال وجود ندارد.

ساعتی پس از انتشار این فهرست، پلتفرم نماوا نیز لوگوی این مجموعه را در ویدئویی کوتاه، به شکل رسمی منتشر کرد که در ابتدای آن یک تکذیبیه بسیار ملایم به چشم می‌خورد: صدای پیمان معادی! چراکه نام این بازیگر در این فهرست دیده نمی‌شد و احتمالاً اهالی نماوا با این ویدئو قصد داشتند اعتبار فهرست منتشرشده را غیرمستقیم زیر سؤال ببرند.

با همه این احوالات، پرس‌وجوی «فرهیختگان» از شماری تهیه‌کننده سینما، تلویزیون و نمایش خانگی حدود ارقام ذکرشده را درباره سریال ازازیل تأیید می‌کند. بنابراین اعداد منتشرشده اگرچه تنها در اختیار عوامل این سریال و پلتفرم نماواست و آن‌ها نیز تمایلی به انتشار آن ندارند، اما نزدیک به همان ارقامی است که هم‌اکنون در فضای سینما و نمایش خانگی ردوبدل می‌شود و البته به شکل قابل‌توجهی از رقم قرارداد‌های سریال‌های تلویزیونی بالاتر است. 

بر هم زدن اقتصاد نامتوازن سینما
اگرچه بسیاری از کارشناسان و حتی برخی از اهالی سینما، ارقام چند میلیاردی در حال انتقال در سریال‌های پلتفرمی را ناشی از یک اقتصاد ناسالم می‌دانند، اما در شرایطی که اسناد محکمی درباره ضرردهی این سریال‌ها و تزریق منابع مشکوک به آن‌ها وجود ندارد، نمی‌توان به‌راحتی پلتفرم‌ها را متهم کرد. با این حال آنچه روشن است، اینکه حتی اگر این سریال‌ها در مجموع سودآور باشند، رقابت بر سر ستاره‌های گران‌قیمت به اندازه‌ای هزینه‌های تولید را در سریال‌های اینترنتی بالا برده که شرایط را برای بقای سینما -خصوصاً در گونه درام آن- بسیار دشوار کرده. به‌طور مثال، تصور کنید برای ساخت یک فیلم سینمایی درام، از دو ستاره شاخص با دستمزد میانگین دو میلیارد تومانی و 5 بازیگر با دستمزد 300 میلیون تومانی استفاده شده باشد. یعنی این فیلم که اتفاقاً پرستاره هم نیست، حدود 7 و نیم میلیارد تومان برای بازیگرانش هزینه کرده. اگر این رقم نه 60 و نه 70 درصد، بلکه 75 درصد از هزینه کل فیلم باشد و فقط 25 درصد دیگر برای باقی عوامل پروژه باقی بماند، یعنی 10 میلیارد تومان برای فیلمی با حضور تنها 2 ستاره سینما هزینه شده و این فیلم باید در اکران عمومی 30 میلیارد تومان بفروشد تا فقط هزینه ساخت آن برگردد.

شرایط وقتی بغرنج می‌شود که بدانیم تا به حال فقط 3 فیلم درام در ایران اکران شده که از گیشه 30 میلیارد تومانی عبور کرده باشد. به عبارت دیگر، با افزایش دستمزد‌ها در شبکه نمایش خانگی و توان مالی ارگان‌های دولتی و حاکمیتی برای پرداخت این ارقام در سینما، اعداد یادشده به دستمزد معمول بازیگران تبدیل شده و تولید فیلم را برای بخش خصوصی، از همان ابتدا ضررده کرده است. 

مسئله شفافیت است
وقتی اردیبهشت امسال شانه‌ساززاده اعلام کرد: «هر قسمت از سریال سووشون هشت‌میلیارد تومان هزینه برده» ناگهان همه نگاه‌ها به نمایش خانگی معطوف شد. مصاحبه نایب‌رئیس هیئت‌مدیره نماوا باعث شد این سؤال میان مردم و اصحاب رسانه ایجاد شود که هزینه باقی آثار نمایش خانگی و تلویزیون چقدر است؟ اما پس از مصاحبه آنقدر بحث‌های حاشیه‌ای مطرح شد که دیگر کسی پی موضوع را نگرفت؛ موضوعی که هنوز این سؤال را در ذهن مخاطبان نگه داشته «مگر دستمزد بازیگران چه راز مگویی است که شفاف نمی‌شود؟» مشخصاً دود این عدم‌شفافیت اول در چشم سینما و بعد  نمایش‌خانگی و تلویزیون می‌رود. وقتی مردم بدانند میزان دستمزد بازیگران مطرحی که آثارشان را می‌بینند چقدر است، توقعشان را از آثار تنظیم می‌کنند و نتیجه آن می‌شود برقراری تعادل میان کیفیت آثار و دستمزد بازیگران. اتفاقی که پس از پخش «سووشون» هم خواهد افتاد. وقتی مخاطب بداند برای هر قسمت یک اثر چقدر هزینه شده به تناسب آن هزینه هم بازخورد می‌دهد. ایجاد شفافیت جدای از تنظیم کردن میزان اقبال مخاطبان، عدد‌های نامعقول را هم از این صنعت کنار می‌زند و حدود قیمتی را متعادل می‌کند.

در حال حاضر وضعیت به گونه‌ای ا‌ست که تعیین‌گر قیمت بازیگر است و با حتی یک نقش خوب توسط یک بازیگر میزان دستمزد آن به شکلی نجومی افزایش پیدا می‌کند. این تغییر قیمت نجومی نتیجه‌اش می‌شود نامتعادل شدن دستمزد‌ها و گران شدن تولید اثر هنری و انحصار در تولید آثار هنری در دست مؤسسات مالی و با پول نامحدود.  جدای از موضوعاتی که اشاره شد، شفافیت می‌تواند ماجرای دستمزد‌های دلاری را هم به طور کل از میان ببرد. اگر مخاطبان و رسانه‌ها مطلع شوند کدام بازیگر یا کارگردان شاخص، دستمزد‌های دلاری می‌گیرند، عملاً بیان این اتفاق، جلوی ادامه پیدا کردن آن را می‌گیرد و خواسته‌های نامعقول برخی اهالی هنر را بی‌پاسخ می‌گذارد. سوای تمام این مطالب، این حق مردم است که بدانند پلتفرم‌ها و سازمان‌های دولتی چه میزان از پول مردم و بیت‌المال را در چه آثاری خرج می‌کنند. آثاری که برخی از آن‌ها به دستمزد‌هایی تن می‌دهند که به هر چیزی جز کیفیت اثر منتج می‌شوند.