اَبـَرانسان‌ها در راهند
عباس پورخصالیان - چند روز پیش، سردبیر ماهنامه "ارتباطات" مناسبت‌های روز هفدهم می2015 یا بیست و هفتم اردیبهشت 1394 را به یادم آورد و تقاضای مصاحبه کرد.
این مناسبت‌ها، عبارتند از: 1) روز جهانی مخابرات، 2) روز جهانی جامعه اطلاعات که10 سال پیش بر مناسبت پیشین [روز جهانی مخابرات] افزوده شد، 3) سالگرد یکصدوپنجاهمین روز تأسیس اتحادیه بین المللی مخابرات [ITU]، 4) روز پایان برنامه ده ساله ITU و سازمان ملل متحد برای ایجاد جامعه اطلاعاتِ فراگیر مردم¬محور در سطح جهان، و 5) «روز ملی روابط عمومی».
چهار عنوان اول این روز، مناسبت‌هایی وابسته به ITU هستند و مناسبت پنجم، وابسته به فرهنگ عامه کشورمان و لذا مختص ما ایرانیان است. چراغی، سردبیر ماهنامه "ارتباطات" معتقد بود، از میان این مناسبت‌ها کافی است تنها به روز جهانی مخابرات و جامعه اطلاعات و به شعار امسالِ ITU در این روز که ICTs as drivers of innovations است، بپردازیم؛ اما اضافه کرد «چون شعار مذکور شفاف است، آنچنان شفاف که نیازی به بحث ندارد» (و دلیل آورد که سه جزء این شعار که عبارتند از: ICT - فاوا،driver - پیش¬ران و innovation - نوآوری، همه تک تک و در ترکیب باهم شفاف اند.
زیرا اولاً: خودِICT نوآوری در فناوری است که می‌دانیم نوآوری و فناوری¬های زیادی را به ارمغان آورده؛ ثانیاً: هم واژه "نوآوری"، به معنی آوردن چیزی نو، و هم اصطلاح "پیش¬ران"، به معنی راندن رو به جلو، هردو شفاف هستند) پس پیشنهاد کرد، به چشم انداز زایندگی‌های ICT به عنوان منبعی بی¬کران برای پیشرفت انسان بپردازیم.
پیشنهاد کردم برای آغاز گفت¬وگو، بیاییم مصادیق نوآوری‌های ICT را دسته بندی کنیم؛ و چون در یکی از گفت¬وگوی‌های قبلی ام به مناسبتی دیگر، نوآوری‌ها را از لحاظ موضوعی، به "نوآوری درخدمات"، "نوآوری در فراورده‌ها" و "نوآوری در فرایندها" دسته بندی کرده بودم، این دسته بندی را ادامه دادم و مقولات دیگری را پیش کشیدم. گفتم بزرگ ترین نوآوریICT را در نام این روز جهانی مشاهده می‌کنم: اصطلاح «جامعه اطلاعات» در نام "روز جهانی مخابرات و جامعه اطلاعات"، عظیم ترین و عمده ترین نوآوری برآمده از ICT و گویای دوران¬ساز بودن ICT است.
ایجاد "جامعه اطلاعات" به عنوان پروژه ای جهانی، از سوی مجامع بین المللی یاری شد: از طرف ITU و از جانب سایر آژانس‌های فنی، علمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سازمان ملل متحد، آنهم به مدت 10 سال، کمک‌های مادی و معنوی شایان توجهی برای توسعه جهانی جامعه اطلاعات ارائه شد.
مقوله جامعه اطلاعاتِ برآمده از ICT، از منظر جبرگرایی تاریخی، موج سوم جوامع بشری پس از جامعه صنعتی و دوره ای جدید از تکامل تدریجی زیست¬جهان انسان در سیاره زمین است. این پدیده از دیدگاه نظریه سیستم‌های فنی-اجتماعی، به این معنی است که ICT پیش-ران و والدِ ماجِد و نیروی محرکه نظام اجتماعی جدیدی مبتنی بر فناوری است. پس خیلی چیزها در درون جامعه اطلاعات، نوآوری شده اند و خواهند شد که در یک مقاله به شمارش در نخواهند آمد.
مقدمه ای بر نوآوری‌های ICT
یکی از اولین دستاوردهایی که ICT پیش¬رانِ آن است، نوآوری زبانی است. نه تنها با نوآوری‌های برآمده از ICT، اصطلاحاتی نو در زبان مردم رایج شده اند (مانند همراه، رایانه، پیامک و داده)، بلکه زبان‌های صوری بسیاری خلق شده اند (مانند «زنگام» یا زبان نشانه گذاری ارسال اَبـَرمتن-html در وب) که "گفت¬وگوی" ماشین‌ها با هم و با رایانه‌ها با کاربران را ممکن می‌سازند.
جایگاه زبان‌های "فُرتران"، "سی" و "پاسکال" به عنوان زبان‌های سطح بالای برنامه نویسی رایانه ای
نمونه دیگر از نوآوری، پدیداری حقوق دیجیتال و مسائل مربوط به کار با و در فضای سایبری به عنوان تنظیم کننده روابط انسانها در رابطه با رایانه، اینترنت؛ رایانش ابری و خدمات برخط است (مانند حقوق شبکه وندی یا rights of netizens، حقوق مالکیت معنوی در فضای سایبری و مسائل مالکیت معنوی و قانونی ویژه ی رایانش ابری-cloud computing specific legal & intellectual property issues).
یک نوآوری اجتماعی ICT نیز پیدایش "جامعه دانش" است که در دل جامعه اطلاعات پا می‌گیرد، جامعه ای که "دانش¬آما"، "دانش¬پرداز"، "دانش¬بـَر"، "دانش¬ساز"، "دانش¬خَر"، "دانش¬اندوز" و "دانش¬گستر" است.
نوآوری آتی ICT، پیدایش جامعه بخرد (Wisdom Society) است که بزرگترین آرزو، آرمان و امید مصلحان تحلیل¬گر فضای سایبری است. جامعه بخرد، مرحله ای از تکامل تدریجی جوامع انسانی است که در آن، سلسله مراتب طبقاتی محو می‌شود و بجای جامعه هرمی، "جامعه مکعبی" شکل می‌گیرد. در جامعه بخرد، از پول کثیف و از جهل خبری نیست، زیرا آموزش همگانی و آموزش‌های عالی به بهترین و ارزان ترین شیوه اجرا، و به رایگان از طریق رسانه‌های عمومی‌به همه ارائه می‌شود.
در جامعه اطلاعات، جامعه دانش و جامعه بخرد، علاوه بر اصطلاحات نو، بسیاری علوم جدید و فناوری‌های بدیع هم آفریده می‌شوند. یک حوزه علمی نو که اکنون پدیدار شده، انفورماتیک زیستی-bioinformatics است که میان¬رشته‌ای از زیست¬شناسی، زیست¬فناوری، اینترنت¬پژوهی و ICT است. در این حوزه علمی جدید، متخصص زیست¬شناسی سعی نمی‌کند در آزمایشگاه یا در طبیعت به زیست¬شناسی و کشف قوانین و روابط زیستی جدید بپردازد؛ بلکه با رایانه، اینترنت و نرم افزار کار می‌کند و تمام کشفیات زیستی انجام شده در آزمایشگاه‌های جهان و در طبیعت به علاوه آمارها و اطلاعات و مقالات علمی/پژوهشی موجود در زمینه زیست¬شناسی را در شبکه ای از رایانه‌های به هم پیوسته، گردآوری و ذخیره سازی می‌کند و با داده¬کاوی، فناوری «کلان¬داده» یا "بیگ¬دیتا"، نرم افزارهای یادگیری ماشین یا machine learning و رایانش ابری یا Cloud Computing سعی می‌کند به کشف قوانین نو و روابط زیستی جدید برسد.
یکی دیگر از حوزه‌های علمی‌جدید هم زیست¬شناسیِ سامانه‌ای یا Systems biology است که دیگر به پروتئین، مولکول و اجزاء یا مؤلفه‌های زیستیِ مجزا، جداگانه نمی‌پردازد بلکه کل یک سامانه زیستی را به کمک رایانش، یکجا و دربست بررسی می‌کند.
مؤلفه‌های حوزه علمیSystems biology
اگر در اینترنت به چرخه شورانگیزی یا "هایپ-سایکلِ" فناوری‌ها (در وبگاه "گارتنر") نگاه کنید، نقش ICT در نوآوری فناوری‌ها را مشاهده می‌کنید، نقشی که در آینده بارزتر نیز خواهد شد.
فاوا، پیش¬ران نوآوری: منحنی چرخه شورانگیزی فاوا در سال 2015(براساس "گارتنر" )
پیش¬بیی روند نوآوری 10 فناوری برتر در سال 2015
یک نمونه دیگر از نوآوری، نوآوری در خط¬مشی¬گذاری، رهنگاشت¬نویسی و تعیین راهبردهای آینده نگر است. اگر به کتاب Science & Technology in China. A Roadmap to 2050 که سند چشم انداز کشور چین در سال 2050 میلادی است، رجوع کنید، می‌بینید که چینی‌ها، در کنار ده‌ها نوآوری آینده، رسانه‌های جدید "پسااینترنتی" یا post-IP برای انتقال بهتر و سریع تر اطلاعات را هدف گیری می‌کنند؛
یکی دیگر از نوآوری‌هایی که ICT در آن پیش¬ران خواهد بود، ایجاد سامانه‌های جدید اخذ و ذخیره سازی انرژی خورشیدی و انتقال آن از طریق پیوند فروسوی رادیویی ماهواره (satellite radio downlink) به گیرنده‌ها و مصرف کننده‌های روی زمین است.
ICT پیشران نوآوری بسیاری هست و خواهد بود، شاملِ: نوآوری در طبیعت یعنی دستکاری در عالـَم خلقت و آفرینش پدیده‌های نیمه طبیعی و نیمه مصنوعی نوظهور و نوآوری در شیوه‌های تحقیق و توسعه پایدار، نوآوری رسانه‌های ارزان تر برای انتقال بهتر و سریع تر اطلاعات و نوآوری مواد جدید برای موج¬بری سریع تر، و ... خلاصه نوآوری فرصت‌های جدید کار، اشتغال، مدیریت، زمام¬داری، تفریح، استراحت و تفنن (hobby).
وقتی که گفت¬وگویم با سردبیر ماهنامه "ارتباطات" به این جا رسید، گفت: «و همان طور که نیچه، فیلسوف شهیر آلمانی بر اساس آموزه‌های داروین درمورد تکامل تدریجی انواع پیش بینی می‌کرد: پدیداری انسانی برتر و به قول نیچه Übermensch. (منبع:عصرارتباط)
- ۹۴/۰۳/۰۱