ارتباطات و مدیریت بحران
داوود زارعیان - در خصوص جایگاه ارتباطات و بویژه فناوری‌های مخابراتی، در زندگی امروز به کرات سخن گفته و بحث شده است. اهمیت و اضطرار این جایگاه به‌قدری آشکار است که نیازی به استدلال ندارد. فناوری‌های مخابراتی و بخصوص نسل‌های تازه‌تر آنها، چنان در تاروپود زندگی امروز بافته شده است که از کودکان تا افراد سالخورده، از عامی تا عارف و از روستایی تا شهری به آن وابسته‌اند و لزوم آن را احساس می‌کنند.
از این گذشته، فناوری‌های مخابراتی رکن توسعه سایر فناوری‌ها به حساب می‌آیند و کمتر حوزه‌ای از حوزه‌های زندگی انسان، امروز ادامه حیات خود را بدون وجود آنها قابل تصور می‌داند.
بویژه، در مواقع بحران، بخصوص بحران‌های وسیع طبیعی مثل سیل، زلزله، و... شبکه‌های مخابراتی از مهم‌ترین ابزارهای امدادرسانی و مدیریت بحران به حساب می‌آیند. به‌همین دلیل، تداوم کارکرد صحیح آنها در این مواقع از اهمیتی بسیار برخوردار است. حادثه انفجار گاز در شهران که منجر به قطع مقطعی خدمات آبرسانی، برق‌رسانی، گازرسانی و نیز قطع ارتباطات مخابراتی در بخشی از منطقه غرب تهران شد، زنگ خطری است تا در مورد اقدامات انجام شده به منظور مقابله با شرایط بحران تأمل بیشتری شود.
سال‌هاست که نسبت به وقوع زمین‌لرزه در شهر تهران هشدار داده می‌شود، سال‌هاست که در این زمینه و به‌منظور مدیریت بحران برنامه‌ریزی و کارهای خوبی هم شده است، اما حادثه جمعه نشان داد که این اقدام‌ها به هیچ عنوان کافی نیست.
در خصوص اقدام‌های لازم برای مدیریت شبکه‌هایی مثل آب، برق و گاز در مواقع بحران لازم است کارشناسان مربوطه نظر دهند؛ مدیریت بحران این شبکه‌ها و بویژه مدیریت دو شبکه آخر در بحران‌هایی مثل زمین‌لرزه بسیار حیاتی است؛ میزان صدمات و خسارت‌های مالی و جانی ناشی از سوء‌مدیریت این شبکه‌ها از بحران اصلی؛ یعنی زلزله، به مراتب بیشتر است، تا آنجا که به اعتقاد کارشناسان، میزان قابل‌توجهی از خسارت‌ها بعد از وقوع زلزله رخ می‌دهد.
اگرچه شبکه مخابراتی در این واقعه عملکرد خوب و سریعی از خود به نمایش گذاشت و بسیار سریع‌تر از سایر شبکه‌های خدمات‌رسانی به وضعیت نرمال بازگشت، بواسطه اهمیت بسیار زیاد این شبکه و نقش آن در مدیریت سایر شبکه‌های خدمات‌رسانی، لازم است تا در مدیریت شبکه‌های ارتباطی و پایداری آنها در مواقع بحران نیز بررسی دقیقی صورت گیرد.
با توجه به اینکه شبکه‌های مخابراتی زیرساخت‌های خدمات‌رسانی را در زمان بحران فراهم می‌آورند، باید به راه‌های پایدار و برقرار نگه‌داشتن کامل این شبکه اندیشید. حتی باید تدابیری اتخاذ کرد که در وضعیت بحران کوچکترین وقفه‌ای در کار این شبکه اتفاق نیفتد.
در حادثه اخیر، شرکت مخابرات ایران بلافاصله مشترکان همراه اول را از طریق امکانات جایگزین خود در شرکت مخابرات تهران به حالت عادی برگرداند، اما وضعیت تلفن ثابت به‌دلیل وابستگی به سایر عوامل، مثل زیرساخت‌های شهری ممکن است تا چند روز آینده نرمال نشود. لذا توجه به نکات زیر ضروری است: «اطلاع‌رسانی در زمان بحران باید سریع، واقعی و شفاف باشد؛ کمیته‌های بحران از امکانات کامل برای حضور فعال در موقعیت بحرانی برخوردار باشند؛ هماهنگی بین بخش‌های مختلف افزایش یابد؛ توسعه امکانات کمی و کیفی مخابرات مدنظر قرار گیرد؛ به متولیان برنامه‌ریزی و اجرایی مدیریت بحران آموزش لازم داده شود.»
به هر تقدیر، این بحران هم گذشت و به هر نحوی که بود مدیریت شد، اما باید تجربه آیندگان برای ارائه خدمات مناسب‌تر باشد.
(*سخنگوی شرکت مخابرات ایران) (منبع: tci.ir)