از وزیری با ایده‌های بزرگ تا جنگ فیس‌بوکی
در روزهای پایانی سال 92 پیش از آنکه پرونده این سال را ببندیم بد ندیدیم که نگاهی به عقب بیندازیم و مروری بر مهم ترین وقایع خبر ساز حوزه فاوای کشور بیندازیم.
اگر بخواهیم مروری بر رخداد‌های خبر ساز سال 92 درحوزه IT داشته باشیم محمد حسن نامی، وزیر پیشین ارتباطات به عنوان چهره خبرساز این سال، قطعا سرفصلی را از آن خود خواهد کرد.
وزیری با پروژه‌های بدیع و بی‌انجام
نامی که در میانه دولت دهم بر مسند وزارت ارتباطات تکیه کرد، نخستین بار تصویرش با لباس نظامی در رسانه‌ها منتشر شد اما به تدریج خاستگاه نظامی خود را محوکرد تا آنجا که در مراسم تودیع ومعارفه وزیر دولت تدبیر وامید با کت و شلوار یکدست سفید و لبخندی پر رنگ با حوزه IT خداحافظی کرد. گوگل ارث اسلامی و ویکی‌پدیای اسلامی دوپدیده‌ای بودند که نامی با اعلان اینکه قصد ایجاد کردنشان در کشور را دارد توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. نامی درباره سایت‌های گوگل ارث، ویکی پدیا ، ویکی مدیا، دو سایتی که زیرنظر شرکت مایکروسافت است، گفت: این سایت‌ها بر اساس نیاز مردم، به گمان خود آینده جهان را بررسی می‌کنند.
نامی‌گفت: باید سایتی داشته باشیم که متعلق به جمهوری اسلامی ایران باشد تا در هدایت مردم جهان به سوی خیر برنامه‌ریزی کنیم.
وی افزود: بر اساس این سایت‌ها است که می‌شود دولت مجازی اسلامی، مجلس شورای اسلامی مجازی، دادگاه اسلامی مجازی، مدارس مجازی و دانشگاه‌های مجازی را به دنیا ارایه کرد.
وزیر پیشین ارتباطات گفت: سایت گوگل ارث اسلامی یک بعدش تصویر و نقشه است و می‌توان همه مطالب علمی را در آن ارایه داد.
وی گفت : بسیاری از سازمان‌ها و NGOها می‌توانند پشت این سایت قرار بگیرند و دائماً مطلب جدید به مردم جهان ارایه دهند.
وی افزود: از طریق این سایت می‌توان، مطالب علمی دانشمندان و متفکران کشورمان را به دنیا ارایه کرد. در نهایت اما این ایده نامی با تغییر دولت و وزیر به محاق فراموشی رفت.
VPN که قانونی نشد و زمین خورد
ارایه VPN قانونی به افراد حقیقی وحقوقی موضوع دیگری بود که در سال 92 از سوی مهدی اخوان بهابادی، دبیر پیشین شورای عالی فضای مجازی مطرح وخبر ساز شد. با این اعلان اخوان، سایت vpn.ir به منظور ثبت نام افراد حقیقی و حقوقی راه‌اندازی شد.
اما این طرح نیز در نهایت به جایی نرسید چنان که محمود خسروی ، مدیر عامل شرکت زیر ساخت تیر ماه 92 اعلام کرد که علی رغم تمام تبلیغاتی که صورت گرفت و میلیادرها تومان برای این پروژه هزینه شد، استقبالی از vpn قانونی نشد و فقط 26 شرکت برای وی پی ان قانونی ثبت نام کردند.
ودست آخر محمود واعظی وزیر ارتباطات وقت با بیان اینکه اجرای طرح ارایه خدمات VPN قانونی امکان پذیر نیست و کمیسیون‌های شورای عالی فضای مجازی نمی‌توانند مستقیماً مصوبات خود را بدون امضای رییس جمهور به دستگاه‌ها ابلاغ کنند، پرونده این طرح را بست.
لشکر کشی به پژوهشگاه
یکی از اتفاقات پرحاشیه سال 92 تغییر نام پزوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با حکم رییس جمهوری و شورای عالی اداری به پژوهشگاه فضای مجازی وتغییر مدیریت آن از وزارت ارتباطات به شورای عالی فضای مجازی بود. این تغییر وتحولات، پژوهشگاه را در تیرماه 92 به آوردگاه وزارتخانه و شورا تبدیل کرد. چنان که صبح روز 29 اردیبهشت ماه چند تن از افراد که بر اساس گفته کارمندان مرکز ملی فضای مجازی، از نیروهای حراست وزارت ارتباطات بودند به همراه برخی از مسوولان پژوهشگاه سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات، بدون هماهنگی و نابهنگام وارد مرکز ملی فضای مجازی شدند و خواستار پس گیری این پژوهشگاه شدند. ورود این افراد به مرکز ملی و پژوهشگاه فضای مجازی منجر به درگیری‌هایی شدبه نحوی که این افراد آسانسورهای این مرکز را قفل و ورود و خروج را مسدود کرده و با تخلیه اتاق معاون اداری مالی این مرکز، تلاش کرده‌اند که جایگاه قبلی خود را پس گیرند.
این ماجرا نیز با روی کار آمدن دولت یازدهم ختم به خیر شد. چنان که با انتصاب محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان سرپرست شورای عالی فضای مجازی و سرپرست مرکز ملی فضای مجازی سایت‌های خبری تیتر زدند که "پژوهشگاه ICT به وزارت ارتباطات بازگشت"
وزیری با پوشش و سودای دیپلماتیک
قطعا یکی از مهم‌ترین رویداد‌های سال 92 در حوزه فاوا انتخاب وزیر ارتباطات دولت تدبیر و امید بود. می‌توان گفت به محض اینکه گمانه زنی‌ها برای انتخاب وزیر جدید آغاز شد، نگاه‌های بسیاری به سوی نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و نماینده ویژه ICT رییس جمهور در دولت سید محمد خاتمی شد.
اما در نهایت از پس همه گمانه‌زنی‌ها محمود واعظی به عنوان گزینه دولت تدبیر و امید وزیر فناوری اطلاعات وارتباطات شد. مردی که با پوشش و ظاهر دیپلماتیک و با پیشینه‌اش در حوزه سیاست خارجی برمسند وزارت خانه‌ای نشست که در انتظار مردی از جنس فناوری بود. اما گزینه جهانگرد هم نادیده گرفته نشد و در سمت‌های معاون وزیر، رییس سازمان فناوری اطلاعات، دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات، نماینده سهام دولت در هیات مدیره شرکت مخابرات ایران و عضو کمیسیون رگولاتوری منصوب شد.
سکونت ظریف درمنطقه خطر
یکی از پدیدهای نو ظهور و دور از انتظار سال 92 که پس از روی کار آمدن دولت یازدهم به وقوع پیوست، حضور مردان دولت و سیاست در شبکه اجتماعی فیلتر شده فیسبوک بود. محمد جواد ظریف نخستین و شاخص‌ترین فردی بود که در فیسبوک صفحه‌ای گزید و با اهالی این شبکه اجتماعی مرتبط شد. این اقدام ظریف اگرچه با شورو تحسین ساکنین شبکه اجتماعی مواجه شد اما انتقاد متولیان فیلترینگ کشور را برانگیخت. همین اقدام موجی در خصوص بحث بر سر چرایی فیلترینگ فیسبوک و تلاش برای رفع این مسدودیت از یک سو و مقاومت کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه راه انداخت.
نزاع بی‌سابقه بر سر فیسبوک
این گونه بود که بحث فیلترینگ فیسبوک به سوژه‌ای تکراری برای اهالی رسانه تبدیل شد و اظهار نظرهای پیاپی و تناقض مسوولان درباره این مساله صدر نشین اخبار حوزه فاوا شد.
علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله شاخص‌ترین افرادی است که بارها آشکارا درباره ضرورت رفع فیلترینگ فیسبوک و بررسی روش‌های ورود قانونی به این شبکه اجتماعی سخن گفته است. سوی دیگر این ماجرا عبدالصمد خرم آبادی، مشاور قضایی دادستان کل کشور و دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه نیز شاخص‌ترین چهره‌ای است که بلافاصله پس از هر اظهار نظر درباره رفع فیلترینگ فیسبوک به میدان آمده و با جدیت اعلام می‌کند: نخیر این شبکه صهیونیستی و جاسوسی از مسدودیت خارج نمی‌شود. البته نتیجه امر نشان داده که نظر خرم آبادی به واقعیت نزدیک‌تر است.
مسدودسازی اما هوشمندانه
درهمین راستا بحث دیگری نیز گل انداخت با عنوان "فیلترینگ هوشمند" که این موضوع هم حواشی‌ای در پی داشت. اصل موضوع این بود که وضعیت فعلی سیستم فیلترینگ کشور ناکارآمد است و موجب شده که بسیاری از صفحات غیر مجرمانه نیز از تیغ سیستم فیلترینگ فعلی سالم گذر نکنند.
پس ضرورت به کارگیری سیستمی هوشمند و دقیق برای جداسازی محتوای مجرمانه وب از محتوای سالم احساس شد.
به گزارش فناوران اما این همه ماجرا نبود. چنان که اخوان بهابادی، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی ادعا کرد که در کشور توان تولید سیستم فیلترینگ هوشمند وجود دارد و اگر هم نباشد امکان خرید آن هست اما عده‌ای به عمد نمی‌خواهند که شرایط فعلی تغییر کند. در پی این ادعا اما وزارت ارتباطات هم اعلام کرد که در حال حاضر توان هوشمندسازی فیلترینگ را نداریم و به این منظور طرح ایجاد این سیستم را به دانشگاه‌ها سپرده‌ایم.
به این ترتیب تا به امروز که آخرین روزهای سال 92 را پشت سر می‌گذاریم فیلترینگ نامناسب و غیر هوشمند بر فضای وب کشورحکم فرماست و پروژه در لابراتوار زیر دست دانشگاهیان در حال بررسی است.
- ۹۳/۰۱/۰۲