افزایش درآمد گمرک و مشکلات تجار
نادر نینوایی - گمرک ایران اعلام کرده، با هوشمندسازی مراحل تشریفات گمرکی از ابتدای امسال تطبیق اطلاعات بارنامه، ثبت سفارش و همه اسناد و مدارک ترخیص با اظهار صاحب کالا به صورت الکترونیکی و هوشمند انجام شده و با این شرایط امکان جعل اسناد وجود ندارد.
چند وقتی می‌شود که گمرک اخبار متعددی از دستاوردهای الکترونیکی شدن گمرکات کشور برای رسانه‌ها ارسال می‌کند و در آن بر افزایش درآمدهای خود به این طریق، رفع فساد، برچیده شدن کامل قاچاق و مواردی از این دست تاکید شده و البته همچنان می‌شود.
گمرک بعد از پیاده‌سازی سامانه خود حتی یک شکار بزرگ نیز داشت که متعاقب آن یک شرکت کره‌ای محکوم به پرداخت 4 هزار میلیارد تومان جریمه شد که باعث ورود نعمت‌زاده، وزیر صنعت وقت به موضوع شد که سرانجام آن پرونده را به حاشیه کشاند.
اگرچه همواره شفاف‌سازی و الکترونیکی شدن خدمات دولتی و ازجمله گمرک، در صدر خواسته‌ها و الزامات قانونی کشور بوده و باید با تمام توان از این اقدامات حمایت کرد، اما این یک روی سکه بوده و به‌معنای نادیده گرفتن برخی مسایل و مشکلات جدید که آنها نیز باید برطرف شوند، نیست.
برای مثال، در سوی دیگر ماجرا اما مدت‌زمان طولانی که اجناس در گمرک معطل می‌مانند باعث شده تا فعالان حوزه فناوری اطلاعات که کالاهای آنها گاه حتی بیش از یک ماه در گمرک معطل ترخیص می‌ماند، معترض باشند. فعالان حوزه فناوری اطلاعات کشور با توجه به سرعت بالای تغییرات حوزه فناوری و سرعت بالای معرفی محصولات جدید در این حوزه خواستار ترخیص لحظه‌ای اجناس هستند که البته تاکنون این امر محقق نشده است.
پاسخ مسوولان گمرک البته این است که گاه علت طولانی شدن ترخیص کالاهای حوزه فناوری اطلاعات را به مساله استاندارد مربوط می‌دانند. مدیرعامل صنایع انفورماتیک که تنها شرکت تایید استاندارد کالاهای حوزه فناوری کشور است نیز برای این موضوع پاسخی دارد و می‌گوید: در بسیاری از موارد وجود بوروکراسی طولانی در کنار لزوم ثبت دستی مواردی که در سامانه ثبت می‌کنند، یکی از عواملی است که باعث طولانی شدن این روند شده است.
مرور مشکلات سامانه گمرکی
آن‌طور که واردکنندگان و صادرکنندگان حوزه فناوری اطلاعات می‌گویند، اخذ مجوزهای گمرکی کالاهای وارداتی همچنان با مشکل روبه‌رو است و در مواردی گفته می‌شود ضعف اینترنت و زیرساخت ارتباطی، سامانه گمرکی را مختل می‌کند.
در حقیقت ضعف زیرساخت ارتباطی، به‌خصوص اینترنت، سامانه جامع گمرکی را ضعیف کرده و این سازمان به‌تنهایی نمی‌تواند همه امور گمرکی را انجام دهد. یکی از فعالان اقتصادی با ذکر اینکه لازمه اخذ مجوز از طریق سامانه گمرک ارتباط حضوری و ارایه مدارک دستی است، می‌گوید: **در ارسال پاسخ‌ها با این سامانه مشکل وجود دارد. همچنین در ارتباط با دیگر سازما‌ن‌ها باید گپ‌های پنجره واحد تجارت فرامرزی گرفته شود که این کار انجام نشده است.**
نباید فراموش کرد که سامانه‌های مختلف اصولا برای آن به وجود آمده‌اند که از لزوم حضور فیزیکی و پرکردن فرم‌های دستی جلوگیری کنند، اما با شکل و حال فعلی عملکرد سامانه گمرک، تولیدکننده و صادرکننده درعمل برای ترخیص اجناس خود علاوه بر پیگیری از سامانه، باید حضور فیزیکی هم در گمرک داشته باشند و برخی فرم‌ها را نیز به‌صورت دستی پر کنند. به این ترتیب با آمدن سامانه گمرکی از سمت مراجعان، صرفا یک مرحله جدید به کار ایشان اضافه شده است.
از سوی دیگر، اگرچه در سال گذشته سامانه گمرک پنجره واحد را برای کنترل کالاها معرفی کرد، اما در همان زمان هم **شنیده می‌شد این سامانه به علت ضعف درونی خود روزنه‌هایی را برای افزایش قاچاق کالا به وجود آورده بود که موجب می‌شد از طریق همین روزنه‌ها ترخیص‌کاران به کدفروشی اقدام کنند.**
با این وجود اما گمرک ایران مدعی است که با هوشمندسازی مراحل تشریفات گمرکی از ابتدای امسال تطبیق اطلاعات بارنامه، ثبت سفارش و همه اسناد و مدارک ترخیص با اظهار صاحب کالا به‌صورت الکترونیکی و هوشمند انجام می‌شود و امکان جعل اسناد وجود ندارد.
بر همین اساس اعلام شده با ارتقای سامانه جامع گمرکی از ابتدای سال کنترل‌های گمرکی به‌صورت سیستمی انجام و تطبیق اطلاعات در همه مراحل ترخیص کاملا الکترونیکی و هوشمند انجام شده است.
افزایش درآمدهای گمرکی در سال اخیر
مسوولان گمرک ایران می‌گویند با الکترونیکی کردن همه رویه‌های گمرکی، موفق شده‌اند درآمدهای خود را نسبت به زمان قبل از پیاده‌سازی سامانه جامع گمرکی به سه برابر افزایش دهند و سال گذشته با کسب 33 هزار میلیارد تومان مجموع درآمدهای وصولی، بهترین رکورد را در کسب درآمدها کسب کند. این در حالی است که واردات کالا به کشور در سال گذشته نسبت به قبل از پیاده‌سازی سامانه جامع گمرکی کاهش داشته است.
همچنین مجموع درآمدهای گمرکی در شش ماه امسال به 16 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به مدت مشابه پارسال 37 درصد رشد نشان می‌دهد و به‌زعم مسوولان گمرک، عمده‌ترین دلیل آن هم اجرای گمرک الکترونیکی بوده است.
تایید استاندارد علت دیگر طولانی شدن ترخیص کالا
موضوع لزوم دریافت استاندارد برای کالاهای وارداتی و صادراتی از جمله موضوعاتی است که گاه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل طولانی شدن ترخیص کالا در گمرک عنوان می‌شود.
باتوجه به وجود تحریم‌های مختلف در حوزه فناوری اطلاعات برای کشورمان طبیعتا تاییدیه‌های بین‌المللی دریافت نشده و ثبت برند در خصوص بسیاری از کالاهای تولید داخل صورت نگرفته است. همین امر باعث می‌شود که مرکز صنایع انفورماتیک به‌عنوان تنها متولی استاندارد کالاهای حوزه فناوری اطلاعات طبق آنچه در سایت صادرات و واردات اعلام شده تمامی اقلام صادراتی مربوطه را به آزمایشگاه برده و آزمایش‌های مختلف مربوط به استاندارد و ایمنی را روی آنها انجام دهد. طبیعی است که بررسی استاندارد و ایمنی کالاها نیز به‌خصوص در زمینه سخت‌افزاری امری زمانبر و البته پرهزینه است و همین صرف زمان و هزینه زیاد به اضافه پاره‌ای از عوامل و مشکلات دیگر، باعث شده تا برخی از فعالان اقتصادی عطای تولید یا واردات را به لقای آن بخشیده و در حوزه‌های دیگر مانند خواباندن پول در بانک، ساخت مسکن، قاچاق و موارد دیگر سرمایه‌گذاری کنند که به‌هیچ‌عنوان به نفع کشور نیست.
نباید فراموش کرد که مساله نامه‌نگاری‌های سازمان‌های دولتی با سازمان استاندارد نیز امری زمانبر است و به‌دلیل بوروکراسی موجود در این زمینه گاه چیزی بین 10 تا 15 روز دیگر هم بر مدت‌زمان ترخیص کالا افزوده می‌شود.
موضوعی که برای واردکنندگان قانونی کالاهای فناورانه که در کنار رقابت با قاچاقچیان، باید به‌سرعت محصول جدید را به بازار عرضه کنند؛ چون هر لحظه خبر ورود محصول جدیدتر می‌تواند بازار را از دست آنها خارج کند.
سایر مشکلات گمرکی حوزه ICT
نباید از نظر دور داشت که علت طولانی شدن فرایند ترخیص کالا در گمرک تنها به علت موارد ذکر‌شده نیست. وجود مشکلات متعدد در زمینه قوانین و مقررات گمرکی و دست‌وپاگیر بودن برخی از این قوانین باعث شده تا ترخیص کالا از گمرک برای محصولات حوزه فناوری اطلاعات به موضوعی پیچیده و بسیار مشکل تبدیل شود.
از سوی دیگر، در زمینه تشخیص میزان تعرفه نیز به علت تنوع بی‌حد و حصر کالاهای حوزه فناوری که چند هزار کالای مختلف را شامل می‌شود باعث شده که تعرفه‌گذاری مطلوبی صورت نگیرد. به این ترتیب مسوولان گمرک در بسیاری از موارد بدون تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای تعیین و ارزش‌گذاری دقیق هر کالا با یک رویه عمومی به تعرفه‌گذاری اقدام می‌کنند که گاه باعث می‌شود توازن لازم در تعرفه‌ها وجود نداشته باشد. برای مثال، در حالی که یک کالا پنج درصد تعرفه‌گذاری شده اما یک بخش کوچک از لوازم جانبی همان کالا به‌صورت جداگانه چند برابر ارزش‌گذاری شده است.
کارشناسان معتقدند طبیعی است که میزان تعرفه باید به‌گونه‌ای قرار داده شود که ضمن حمایت از تولید داخلی باعث نشود که برای قاچاقچیان صرفه اقتصادی ایجاد شود و شاهد افزایش قاچاق باشیم و البته حقوق مصرف‌کننده نیز در این میان نباید نادیده گرفته شود. ضمن آنکه لزوم ترخیص سریع کالا، قبول کردن استانداردهای بین‌المللی برای کالاهای وارداتی و سریع‌تر شدن فرایند بررسی استاندارد در داخل کشور از جمله دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
مرور اظهارات برخی فعالان عرصه تجارت نشان می‌دهد، اطلاعات ناکافی و دانش فنی ضعیف کارشناسان و مسوولان مربوطه، باگ زیاد سیستم و کندی شدید سیستم و طولانی شدن زمان ترخیص، سامانه ارزش‌گذاری تی‌اس‌سی و ارزش‌های غیر‌واقعی و بالا، نگرانی از رانت‌خواری سیستمی، اختلال‌های سامانه‌ای از جمله مشکلات گمرک الکترونیکی در حال حاضر هستند.
اگرچه در پایان بار دیگر تاکید می‌شود الکترونیکی شدن فرایندها از جمله در گمرکات کشور، مورد دفاع بوده و باید نسبت به رفع مشکلات و نگرانی‌های فعلی اقدامات لازم به‌عمل آید. (منبع:عصرارتباط)