بی‌اعتمادی در وب فارسی و سکوت مسوولان
توحید قهرمانی - تقریبا چهار پنج سال پیش بود که با اعمال تغییرات در ساختار فیلترینگ اینترنت کشور و در واقع شکل گرفتن یک نهاد واحد برای رسیدگی به این امر، اصطلاحی با عنوان اینترنت پاک در بین مسوولان و فعالان وب زمزمه شد. تا پیش از آن نهادهای مختلف هریک به دلخواه به فیلترکردن سایت‌ها اقدام می‌کردند و امکان پیگیری اشتباهات احتمالی وجود نداشت.
اینترنت پاک، اصطلاحی است که می‌توان به‌جرات گفت تا به امروز، تنها مسوولان امر و پدیدآورندگانش در ارتباط با آن شناخت دارند؛ هرچند که در ارتباط با شناختی که مسوولان از این موضوع دارند نیز جای شبهه وجود دارد.
اینترنت پاک قرار بود دنیای جدیدی را برای کاربران ایرانی اینترنت به ارمغان بیاورد. قرار بود فضای مجازی برای کاربران ایرانی اینترنت، دنیایی بدن جرم، کپی غیرقانونی، هرزنگاری، اسپم و سایر موارد مزاحم باشد. اما چیزی که امروزه در وب فارسی می‌بینیم جز این است!
اگر به‌خاطر داشته باشید بحث اینترنت ملی (یا همان اینترانت خودمان!) زمانی در بین فعالان دنیای مجازی داغ بود. همه تصور می‌کردند که قرار است شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت ملی جایگزین کامل اینترنت در کشور شود و این یعنی قطع کامل ارتباط با خارج از مرزهای جغرافیایی کشور و این یعنی تعریفی جدای از اینترنت!
موضوع از زمانی جالب‌تر شد که مسوولان مرتبط با این امر، شبکه ملی اطلاعات را گامی بلند در جهت داشتن اینترنت پاک معرفی می‌کردند. خود این موضوع به شایعات در مورد قطع کامل اینترنت در داخل کشور دامن زد. در‌حالی‌که گویا مسوولان نیز در این رابطه دچار اشتباه شده بودند؛ چون اصلا در طرح شبکه ملی اطلاعات قرار نبود اینترنت به معنی شبکه جهانی از بین برود و این طرح بیشتر به‌منظور کاهش هزینه‌های تحمیلی بر اساس میزان پهنای باند خارجی مصرف شده در کشور پایه‌گذاری شده بود. در این میان اما انگار کسی هم نمی‌خواست این شبهه و ترس را از کاربران بگیرد!
حال تصور کنید که در کنار هم قرار گرفتن دو مفهوم با تعاریف نادرست در کنار یکدیگر چه آثار بدی را می‌تواند در آینده فناوری تحت وب در کشور داشته باشد؛ اینترنت ملی و اینترنت پاک! چه سرمایه گذاری‌هایی که می‌توانست توسط بخش خصوصی (در همه سال‌هایی که این دو اصطلاح با تعاریف نادرست مطرح شدند) در حوزه آنلاین صورت بگیرد و نگرفت. چه پروژه‌هایی که می‌توانست از دوران طلایی وب فارسی استفاده کند و نکرد. همه اینها به‌دلیل اشتباهاتی است که مسوولان در اطلاع‌رسانی و آگاهی مردم در مورد این مسایل داشتند.
نکته جالب اینجاست که خود موضوع اینترنت پاک نیز مانند بسیاری از پروژه‌های دولتی به فراموشی سپرده شده است؛ البته بعد از نابودی بخشی از محتوای دست اول و مورد نیاز وب فارسی به بهانه تخطی از قانون! قانونی که استنباط مسوولان از آن شاید تا حدودی بسته به سلیقه آنها باشد. کما اینکه امروزه می‌بینیم سایت‌هایی با کوچک‌ترین اشکالات حتی گاهی وقت‌ها بدون تذکر مسدود می‌شوند و سایت‌هایی دیگر به‌راحتی با هر تقلبی به راه خود را ادامه می‌دهند!
سخن امروز ما نه در ارتباط با سایت‌هایی است که فعالیت‌های خارج از چارچوب سیاسی انجام می‌دهند و نه سایت‌هایی که اخلاقیات خانواده و عفاف جامعه را از بین می‌برند. (که البته در این موضوعات نیز افراط و تفریط بسیاری صورت گرفته است)
به زعم نگارنده، از خصوصیات قوانین خوب، به‌روز بودن آن و قابلیت نظارت آن بر تخلفات جدید با تفاسیر جدید است. اما آیا قوانین ناظر بر دنیای مجازی کشورمان با سرعت نفوذ و پیشرفت آن سازگار است؟ پاسخ خیر است.
در دنیای امروز همان‌قدر که ارزش‌های ضد اخلاق خانواده و فعالیت‌های ضد اجتماع و عرف جامعه منفور هستند، فعالیت‌های ضد اخلاق حرفه‌ای کسب‌وکار و تقلب و کلاهبرداری نیز مورد نفرت عمومی است. وقتی اشخاصی حقیقی یا حقوقی با زیر پا گذاشتن اصول حرفه‌ای، می‌خواهند یک‌شبه ره صدساله را بپیمایند، کدام قانون باز دارنده آنهاست؟ افرادی که برایشان مهم نیست که فعالیت غیراخلاقی آنها چقدر می‌تواند برای جامعه وب فارسی آسیب‌رسان باشد. وقتی پای پول درمیان است!
تقریبا همه مدیران سایت‌ها و کسانی که به‌عنوان آگهی‌دهنده به سایت‌ها شناخته می‌شوند، با سایت الکسا آشنا هستند و درصد زیادی از آنها سازوکار الکسا را می‌شناسند. الکسا، سایت‌های سراسر دنیا را بر اساس میزان بازدید و محبوبیت در میان کاربران، در بین کل سایت‌های دنیا و سایت‌های کشوری که بیشترین مخاطبان را از آنجا دارد رتبه‌بندی می‌کند.
تقریبا معیار و ملاک 90 درصد از آگهی‌دهندگان به سایت‌ها، رتبه‌ای است که سایت مورد نظرشان در الکسا دارد. همین امر باعث شده تا سایت‌های با رتبه تک و دورقمی بتوانند به درآمدهای خوبی از جذب تبلیغات برسند. تا اینجای کار هیچ مشکلی وجود ندارد و گردش مالی به‌وجود آمده نیز مسلما باعث پیشرفت وب فارسی خواهد بود.
اما معضل از آنجا آغاز می‌شود که مانند هر زمان دیگری که پای پول در میان است دوستانی به این فکر می‌افتند که چگونه می‌توانند بدون زحمت و حتی زیر پا گذاشتن زحمت دیگران خود را وارد بازی کنند و در این میان نیز مسوولان امر کاملا سکوت می‌کنند.
اشخاصی که خود را مثلا فعال وب می‌دانند، با راه‌اندازی سایت‌هایی که غالبا زرد و بدون محتوای مفید تولیدی هستند، با کپی کردن محتوای تولیدی دیگرسایت‌ها و استفاده از روش‌های عموما غیرواقعی و ضداخلاق حرفه‌ای و با دور زدن مکانیزم الکسا، خود را به رتبه‌های پایین می‌رسانند و جالب‌تر اینکه می‌توانند آگهی جذب کنند؛ آن‌هم فقط به خاطر داشتن همین رتبه پایین در الکسا.
البته کار به اینجا ختم نشده است؛ چراکه به‌تازگی سایت‌هایی کاملا بدون محتوا و حتی تک‌صفحه‌ای و به زبان انگلیسی، توانسته‌اند با استفاده از روش‌هایی کاملا غیرواقعی خود را به رتبه‌های پایین الکسا در ایران برسانند؛ آن‌هم با کمک چند مدیر سایت داخلی.
این که سود این سایت‌های انگلیسی‌زبان و بدون محتوا که آگهی هم جذب نمی‌کنند در چیست را در این مقاله بررسی نمی‌کنیم، اما می‌خواهیم کمی روشن‌تر در ارتباط با ضرر این اتفاق برای وب فارسی صحبت کنیم.
** وب فارسی و فضای ناسالم رقابتی
پیش‌تر در مقاله‌ای با عنوان زخم پاپ‌آپ‌ها بر بازاریابی و تبلیغات اینترنتی در ایران به بیان کلیاتی از این اتفاقات پرداخته بودیم، اما در این شماره جزییات بیشتری را بیان خواهیم کرد.
اعتماد چیزی نیست که به‌راحتی به دست آید، اما ممکن است به‌راحتی هرچه تمام‌تر از بین برود. اگر در یک بازار سنتی 20 تا 30 درصد افراد فعال در بازار دست به کلاهبرداری، کم‌فروشی یا فروش اجناس و خدمات بی‌کیفیت به‌عنوان محصولات و خدمات با کیفیت کنند چه بر سر اعتماد مشتریان نسبت به کل آن بازار می‌آید؟ آیا دیگر کسی برای خرید به سراغ آن بازار می‌رود؟ یا همه ترجیح می‌دهند از خیر محصولات و خدمات آن بازار بگذرند و عطایش را به لقایش ببخشند. شاید تعدادی هم به این فکر بیفتند که به سراغ عرضه‌کنندگان خارجی آن محصول یا خدمات بروند.
حال تصور کنید که یک آگهی‌دهنده به چند سایت که در رتبه‌های خوب الکسا قرار دارند و به‌عنوان سایت‌های پربازدید شناسایی می‌شوند سفارش تبلیغات می‌دهد و اما نتیجه این تبلیغات به نسبتی که از رتبه آنها انتظار دارد بسیار پایین‌تر و بدتر می‌شود. اگر این اولین تجربه این آگهی‌دهنده در زمینه تبلیغات اینترنتی باشد، امکان اینکه آخرین تجربه‌اش هم باشد بسیار زیاد خواهد بود.
از طرفی استفاده از روش‌های غیرواقعی کسب رتبه‌های پایین الکسا به‌قدری فراگیر شده است که رفته‌رفته به‌عنوان یکی از عوامل قطعی موفقیت در وب فارسی عنوان خواهد شد؛ و وای بر روزی که این اتفاق واقعا رخ دهد.
همین حالا سایت‌هایی که از کارهای غیراخلاقی پرهیز کرده‌اند و پیشرفت‌شان را مرهون زحماتی هستند که طی دوران فعالیت حرفه‌ای‌شان متحمل شده‌اند، منافع خود را در مقابل سودجویان در خطر می‌بینند و مسلما راهی که به نظرشان برای مقابله با آنها مناسب است، استفاده از روش‌های خود آنهاست! اینجاست که به‌صورت کاملا آرام فضای سالم رقابتی وب فارسی را به‌راحتی به سودجویانی که قصد بازی ناسالم دارند تقدیم می‌کنیم.
** روش‌های غیراخلاقی و رتبه‌های غیرواقعی
شاید وقت آن رسیده است که به این روش‌های غیراخلاقی که اکثرا مزاحم هم هستند خاتمه دهیم. اگر نمی‌توانیم قانونی برای جلوگیری از استفاده از روش‌های غیرواقعی داشته باشیم حداقل روش‌های غیرواقعی مزاحم را حذف کنیم. حداقل قانونی برای کنترل تبلیغات اسپم یا هرزنامه در نظر بگیریم.
تبلیغات پاپ‌آپ معمول‌ترین روش برای استفاده در روش‌های غیرواقعی کسب رتبه الکسا است. با پیگیری‌های نگارنده از طریق کمیته تعیین مصادیق مجرمانه و پلیس فتا، متاسفانه تاکنون اشتیاق زیادی برای کنترل ضربه‌ای که گسترش استفاده از تبلیغات پاپ‌آپ به قصد پیشرفت زود هنگام به فضای وب فارسی می‌زند از سوی مسوولان امر دیده نشده است.
هفته‌نامه عصر ارتباط به‌منظور تنویر افکار عمومی‌از شماره‌های آینده به‌صورت موردی به معرفی سایت‌های خاطی می‌پردازد، تا شاید حداقل به این ترتیب بتوانیم با آگاه‌تر کردن کاربران، از تبعات بی‌اعتمادی در فضای وب فارسی بکاهیم.
همچنان از مسوولان مرتبط به اینترنت در کشور دعوت می‌کنیم تا به جای پرداختن به مسایلی که تاثیر زیادی بر رفتار کاربران در فضای مجازی ندارند، به مسایل این‌چنینی که ادامه آنها باعث از بین رفتن قواعد بازی در وب خواهد شد، رسیدگی کنند.
واقعا چرا مسوولان رسیدگی نمی‌کنند؟
- ۹۳/۰۹/۱۱