جزییات سامانه تشخیص سواستفاده‌کنندگان از ارز دولتی
ایرنا - قرار است از طریق سامانه «رفع تعهد ارزی» نوعی غربالگری در میان گیرندگان ارز دولتی صورت گیرد و تنها به کسانی که به تعهدات خود مبنی بر واردات کالا به تناسب ارز دریافتی خود پایبند بوده‌اند، ارز دولتی پرداخت شود. اما این سامانه چه مزایایی دارد؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد به‌اندازه ارزهای دولتی تخصیص داده شده برای خرید اقلام اساسی از خارج از کشور، کالا وارد کشور نشده است. بدین معنی که حجم زیادی از این ارزهای دولتی به هدف مورد نظر نمی‌رسد؛ موضوعی که باعث شده کارشناسان همواره به ایجاد یک سازوکار نظارتی دقیق و شفاف تأکید کنند.
هرچند این سازوکار به صورت سنتی (روش کاغذی یا دستی) وجود داشته و واردکننده برای تسویه نهایی، اسناد ترخیص کالاهای وارداتی را به ناظر تحویل می‌داد، اما با این حال گفته می‌شد این روش از دقت و انسجام لازم برخوردار نیست.
از آنجایی که مکانیسم رسمی و اصلی تبادلات تجاری گشایش اعتبار اسنادی (LC) است، از این طریق هر کسی که به گشایش LC و دریافت ارز می‌پردازد، باید در مقابل آن، اسناد ترخیص کالای وارداتی خود را هم ارائه می‌داد. به عبارت دیگر، وقتی تبادلات از طریق LC باشد، درصدی به‌عنوان پیش‌پرداخت ارائه می‌شود و مبلغ نهایی کالا هم در زمان مبادله اسناد پرداخت می‌شود و در نهایت، واردکننده باید برگه سبز گمرک را تسلیم دستگاه‌های مسئول کند. اما با این وجود ممکن است سهل‌گیری‌هایی در زمینه اخذ این برگه صورت گیرد. علاوه‌بر این باید توجه داشت که بسیاری از کالاها بدون LC وارد می‌شود.
در طول سال‌های گذشته برخی از سوءاستفاده‌کنندگان پس از طی مراحل قانونی نسبت به تخصیص و تأمین ارز اقدام می‌کردند و در مقابل، مطابق با ارز دریافتی کالا به کشور وارد نمی‌کردند. از طرفی به دلیل نبود یک سامانه منسجم برای ثبت فعالیت‌های واردکنندگان، امکان دسترسی بانک‌ها به عملکرد گذشته واردکنندگان فراهم نبود. همچنین وزارت صمت و اتاق‌های بازرگانی که کارت بازرگانی برای اشخاص صادر می‌کنند نیز اطلاعاتی در رابطه با عملکرد تجاری واردکنندگان نداشتند.
بنابراین گفته می‌شود در شرایطی که این فرآیندها منسجم و یکپارچه شود، بسیار تأثیرگذارتر خواهد بود. کارشناسان معتقدند اگر ابزارهای کنترلی بیشتری در این مسیر کار گذاشته شود اثر بیشتری خواهد شد. در صورتی که اگر ارز خارج شود و کالا وارد نشود ثروت کشور بدون هیچ برگشتی از کشور خارج شده است.
**راه‌اندازی سامانه رفع تعهد ارزی
بر همین اساس به‌تازگی شورای پول و اعتبار بنا به پیشنهاد بانک مرکزی و در جهت پیشگیری از سوءاستفاده از تخصیص و تأمین ارز بابت واردات کالا به کشور، راه‌اندازی سامانه رفع تعهد ارزی واردکنندگان را به تصویب رسانده است.
گفته می‌شود با اجرای سامانه، ایفای تعهد واردکنندگان به‌عنوان یک شاخص اعتبارسنجی از سوی بانک‌ها و وزارت صمت و سایر سازمان‌ها ارزیابی می‌شود که اشخاص متخلف از دریافت خدمات تا زمان رفع تعهد ارزی محروم می‌شوند. بانک مرکزی اعلام کرده با دسترسی وزارت صمت به این سامانه امکان ثبت سفارش جدید برای اشخاص دارای تعهد ایفا نشده وجود نخواهد داشت. سازمان امور مالیاتی نیز در برخورد قانونی با گیرندگان ارز با دسترسی به این سامانه اقدام لازم را به عمل خواهد آورد.
بنا به اعلام بانک مرکزی، عملکرد بانک‌ها نیز در این خصوص ارزیابی خواهد شد و با بانک‌هایی که مشتریان آن‌ها بیشترین آمار عدم ایفای تعهد ارزی را داشته باشند برخورد می‌شود.
**ضمانت اجرایی برای اجرای مصوبه در نظر گرفته شده
محمدرضا تابش، عضو شورای پول و اعتبار در گفت‌وگو با ایرناپلاس با بیان اینکه ضمانت اجرایی برای اجرای درست این مصوبه در نظر گرفته شده، گفت: قرار است بر کارکرد بانک‌ها نظارت شود و بانک‌ها هم باید آنچه را به تصویب می‌رسد رعایت کنند و در غیر این صورت تنبیهاتی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است.
محمدمهدی رئیس‌زاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی در زمینه امکان کاهش تخلفات از طریق این سامانه به ایرناپلاس گفت: این سامانه از نظر شفافیت، به‌عنوان یکی از معیارهای اصلی بانک‌های مرکزی می‌تواند کارساز باشد. اما با این حال قبلاً هم مقرراتی برای واردکنندگان وجود داشت، به این صورت که اگر فردی ارزی دریافت می‌کرد باید وقتی کالا را وارد کشور می‌کرد پروانه سبز را به بانک ارائه می‌داد؛ در غیر این صورت مشمول مجازات‌هایی می‌شد. با اینکه زمان انجام این فرآیند متفاوت بود و امکان داشت تا یک سال هم به طول انجامد، اما این‌گونه نبود که کسی ارزی را بگیرد و سپس واردات انجام نشود.
به گفته این فعال اقتصادی قانون از قبل وجود داشته، اما تفاوت تصمیم جدید در چندین مزیتی است که وی آن‌ها را در سه دسته برشمرد؛ رؤیت عمومی و شفافیت، شناسایی سریع خاطیان و همچنین کاهش رفتارهای سو.
این عضو اتاق بازرگانی در توضیح این موارد گفت: این سامانه می‌تواند دریافت‌کنندگان ارز و نحوه هزینه کردن آن را به‌طور شفاف در دید همگان قرار دهد. اینکه چه کسانی از ارزهای دولتی استفاده کرده و در مقابل ایفای تعهد نکرده‌اند. یکی از مزایای این سامانه می‌تواند ارتباط سریع با اتاق بازرگانی باشد تا این نهاد اقتصادی از طریق اطلاعات روزآمد آن به شناسایی خاطیان و ابطال کارت بازرگانی آن‌ها بپردازد.
به گفته وی یکی دیگر از مزایای این سامانه احتمالاً کاهش بروز این‌گونه فسادهاست، چون وقتی کسی خود را در یک اتاق شیشه‌ای می‌بیند، سعی می‌کند رفتاری درست و قانونی داشته باشد.
رئیس‌زاده در پایان عنوان کرد: با این حال، مشکل اصلی ما فرآیندهای موجودی است که در ثبت سفارش و واردات اتخاذ شده و روزانه با بخشنامه‌های مختلف در حال تغییر است.
وی گفت: در حالی که باید فرآیندها سال‌به‌سال سهل‌تر شود، در ایران این روند برعکس شده و با الکترونیکی کردن ثبت سفارش، شرایط پیچیده‌تر و سخت‌تر شده است. او معتقد است که این فرآیندهای پیچیده خود به ایجاد فساد و رانت دامن می‌زند.