حذف اینترنت حجمی به کجا رسید؟
مریم آریایی - تیرماه سال 95 بود که معاون بررسی‌های فنی رگولاتوری اعلام کرد به زودی روش محاسبه نرخ اینترنت ADSL از حجمی به سرعتی تغییر خواهد کرد.
استدلالی که پشت این وعده وجود داشت این بود که در استاندارد جهانی ارایه اینترنت موبایل به صورت حجمی متداول است اما اینترنت ثابت حجمی مرسوم نیست و این سرویس به صورت سرعتی ارایه می‌شود.
آنچه معاون رگولاتوری از آن حرف می‌زد، مستند به بخشی از مصوبه شماره 237 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی بود که با تعیین روش غیرحجمی قرار بود به سمت تغییر مدل اینترنت ثابت از حجمی به سرعتی حرکت کنیم.
با توجه به این اظهارات و وعده اجرای آن در آینده نزدیک قاعدتا باید منتظر حذف سرویس‌های حجمی بودیم؛ رویدادی که می‌توانست از مهم‌ترین اتفاقات این عرصه باشد.
غیرحجمی جور دیگری معنی شد
اما اتفاقی که در عمل افتاد این بود که **بعد از مصوبه‌ای که قرار بود نخستین گام به سمت جایگزینی سرعت به جای حجم در ارایه اینترنت ثابت باشد تنها به حذف سرویس‌های نامحدود و یا در واقع مشروط کردن این سرویس‌ها به حجمی که مصرف منصفانه تلقی می‌شد تعبیر شود و در همین حد هم باقی ماند.**
عباسی شاهکوه، معاون رگولاتوری در تشریح این تصمیم جدید گفته بود: کلمه غیر حجمی تنها یک اسم است. در دنیا سرویس با حجم نامحدود وجود دارد اما برای آن سرویس نامحدود هم حدی گذاشته می‌شود تا امکان سوءاستفاده کاربران از میزان پهنای باند گرفته شود به این کار«سقف مصرف منصفانه» گفته می‌شود.
اینترنت به سبک ایران، حساب و کتاب به سبک دنیا
تعبیری که این مسوول از تجربه جهانی نامحدود و جایگزینی سرعت به جای حجم داشت حالا این‌طور بیان می‌شد: در واقع ما هم براساس حساب و کتاب در دنیا عمل کرده‌ایم یعنی حجم میزان استفاده کاربران را نمی‌شماریم اما اگر از یک سقفی عبور کنند میزان حجم‌شان محاسبه می‌شود.
حالا در حالی یک سال از وعده همگام شدن با نحوه تعیین تعرفه اینترنت ثابت در دنیا بر اساس سرعت و بدون در نظر گرفتن حجم می‌گذرد که حجم فروشی اپراتورهای ثابت به عنوان معضلی برای کاربران مطرح است چرا که با گسترش استفاده از پیام‌رسان‌ها، شبکه‌های اجتماعی و ... حجم اینترنت برای آنها اهمیت بیشتری پیدا کرده اما آن‌گونه که وعده داده شد نادیده گرفته نمی‌شود و جای خود را به سرعت نداده و همچنان مدل فروش اینترنت حجمی ثابت به مشترکان از طریق شرکت‌های اینترنتی پابرجاست.
اینترنت حجمی دارای اشکال است
در روزهای اخیر نصراله پژمانفر، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس با انتقاد از اینترنت حجمی در کشور، آن را دارای اشکال دانسته و تاکید کرده بود که وزارت ارتباطات باید از حجم فروشی اینترنت ممانعت کند.
وی با بیان اینکه دولت و وزارت ارتباطات به دنبال کسب درآمد هستند، می‌گوید: دولت و وزارت ارتباطات سالانه چندین هزار میلیارد تومان از فروش اینترنت در کشور درآمد دارند و تا زمانی که دست مسوولان در جیب مردم باشد، نباید انتظار داشت که اپراتورهایی که اینترنت به مردم می‌دهند، به خوبی مدیریت شوند.
حسینعلی حاجی، یکی دیگر از نمایندگان مجلس عدم توقف ارایه اینترنت حجمی را به دلیل درآمد بالای وزارت ارتباطات از این محل مرتبط می‌داند و می‌گوید: در اکثر کشورهای جهان چیزی به اسم حجم فایل فروشی نداریم و تنها در ایران است که وزارت ارتباطات با حجم فایل فروشی سالانه 5 هزار میلیارد تومان سود می‌برد.
نظر یکی دیگر از نمایندگان مجلس این است که در این شرایط ضرورت دارد تا مهلت استفاده از حجم اینترنت نیز افزایش یابد. اکبر رنجبرزاده نماینده اسدآباد معتقد است که حجم‌فروشی اینترنت در دیگر کشورها هم وجود دارد اما نه به اندازه قیمت ایران. او در عین حال می‌گوید: اینترنت در داخل کشور نباید نسبت به کشورهای دیگر اختلاف قیمت زیادی داشته باشد.
رقابت اپراتورهای دنیا بر سر سرعت
در تابستان سال گذشته و همزمان با وعده‌ای که خیلی زود به فراموشی سپرده شد در گزارش یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های داده، به نام Numbeo درباره هزینه زندگی در 124 کشور مختلف به تعرفه‌های اینترنت ثابت در بسیاری از کشورها اشاره و مقایسهای آماری درباره گران‌ترین کشورها و ارزان‌ترین آنها وجود داشت. نکته مشترک این تعرفه‌ها نبود قیدی به نام حجم در سرویس‌های ارایه‌شده از سوی اپراتورها بود.
در این گزارش مقایسهای بین سرعت‌های 10 مگابیت بر ثانیه سرویس ADSL در کشورهای مختلف صورت گرفته بود که اکثرا به صورت نامحدود ارایه می‌شود. از اتیوپی و میانمار و برمودا گرفته که گران‌ترین تعرفه را داشتند تا اوکراین و روسیه و بلغارستان و بلاروس که چیزی در حد رایگان سرویس می‌دهند اما نکته مشترک نامحدود بودن و یا به عبارتی غیرحجمی بودن سرویس‌های آنها است. در همین گزارش **ایران در بین 10کشور دارای گران‌ترین خدمات اینترنتی در جهان قرار دارد. **
نکته مهم در این میان رویکردهای متنوع اپراتورهای دنیا برای شیوه‌های قیمت‌گذاری است که روز به روز متناسب با شیوه مصرف کاربران پیچیده و متنوع‌تر می‌شوند. تنوعی که به کاربر امکان مدیریت هزینه‌های خود را در عین بهره‌برداری بیشتر از شبکه می‌دهد.
نمونه‌ای از استاندارد جهانی
یکی از کاربران اینترنت بر اساس تجربه شخصی خود در مطلبی به بررسی موردی شیوه محاسبه قیمت اینترنت پرداخته که نتایج جالب توجهی دارد: برای نمونه در یکی از شهرهای ایالت ایوا آمریکا یکی از محبوب‌ترین شرکت‌های ارایه‌دهنده اینترنت در آمریکا شرکت Mediacom مشخصات یکی از سرویس‌های خود به نام ULTRA را این‌طور تعیین کرده است: سرعت دانلود تا ۱۰۰ مگابیت برثانیه، سرعت آپلود تا ۱۰ مگابیت بر ثانیه، حجم ۱۰۰۰ گیگابایت (۱ ترابایت) ماهانه با پرداخت ۵۵ دلار معادل ۱۹۲۵۰۰ تومان و اگر بخواهید سرعت دانلود و آپلود آن را به ترتیب به ۱۵۰ و ۲۰ مگابیت بر ثانیه و حجم آن را به ۲۰۰۰ گیگابایت افزایش بدهید، تنها کافی است ۱۰ دلار (۳۵۰۰۰ تومان) بیشتر پرداخت کنید.
این اعداد و ارقام را اگر نمونه‌ای از استاندارد جهانی در نظر بگیریم که سال گذشته در جریان طرح اینترنت غیرحجمی و برداشتن گام‌های اولیه حذف حجم اینترنت ثابت مسوولان رگولاتوری از آن سخن می‌گفتند می‌بینیم که در مقام مقایسه وضعیت اینترنت ما حتی بعد از اجرای مصوبه کاهش قیمت‌ها قابل قبول نیست.
وزیر ارتباطات هم سال گذشته در کش و قوس ابلاغ و اجرای مصوبه کاهش قیمت اینترنت که حذف شیوه محاسبه حجمی را قرار بود کلید بزند اذعان کرده بود که مردم ایران برای دریافت این خدمات پول خوبی پرداخت می‌کنند اما کیفیت مطلوبی در اختیار ندارند.
ابهام حجم‌خوری ادامه دارد
**با وجود توسعه چشمگیر کیفیت اینترنت در سال‌های اخیر اما کاربران همچنان با معضلات زیادی روبه‌رو هستند و حالا بیشترین گلایه کاربرانی که یکی دو سالی است بسیار جدی وعده کاهش قیمت اینترنت را انتظار کشیده‌اند مربوط به حجمی است که در چشم برهم‌زدنی تمام می‌شود.**
نارضایتی در این شرایط در حالی است که به گفته کارشناسان روش‌های جدیدی همچون توسعه وسیع پهنای باند انتقال و IP با افزایش زیرساخت‌های داخلی و گسترش خرید پهنای باند همچنین افزایش گیت‌وی‌های ملی در دنیا جایگزین روش قدیمی فروش حجم از سوی اپراتورها شده است.
اپراتورهای دنیا چه می‌کنند؟
حالا** اپراتورها در دنیا با تنوع و گسترش استفاده از اینترنت به جای آنکه برای کسب درآمد به حجم‌فروشی فکر کنند روی منابع دیگری مانند فروش خدمات حساب باز می‌کنند. **
این ماجرا در ایران گرچه راهکار اولیه‌ای با اعلام خبر تغییر شیوه محاسبه اینترنت از حجمی به سرعتی داشت اما چندان جدی گرفته نشد و تا جایی پیش رفته که سال گذشته کمیته ویژه‌ای برای بررسی حجم‌خوری تشکیل شد اما بعد از مدتی وزیر ارتباطات حکم به تبرئه اپراتورها در این زمینه داد و دلیل این تصور را تغییر رفتار مصرفی کاربران دانست.
در همین زمینه حسین فلاح‌جوشقانی، سرپرست معاونت نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌گوید: براساس مستندات و پیگیری‌های انجام شده از سوی رگولاتوری تاکنون با موضوع کم‌فروشی و حجم‌خوری اینترنت مواجه نشده‌ایم. او معتقد است که کاربران بدون آنکه متوجه گذر زمان باشند در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند و متوجه نمی‌شوند که حجم زیادی از بسته اینترنتشان در این بازه زمانی به اتمام می‌رسد.
در مواجهه با شرایط جدید و در حالی که مشترکان در جای خالی عمل به وعده‌ها جیبشان خالی می‌شود، رگولاتوری هم به فکر چاره‌‌اندیشی برای جیب اپراتورهای ثابت و سیار بوده تا متضرر نشوند و نمونه‌ای از این رویکرد محاسبه حجم مصرفی در سرویس ADSL بر اساس مجموع ترافیک ارسالی و دریافتی بود که از اواخر سال گذشته انجام شد.
**از نخستین گامی که برای شیوه محاسبه اینترنت ثابت به سبک جهانی و حذف محاسبه حجمی حالا یک سال می‌گذرد اما نه خبری از پیگیری آن وعده است و نه نشانه‌های حرکتی برای رسیدن به آن. همچنان اپراتورهای ثابت اینترنت را بر اساس حجم می‌فروشند و درآمد فروش حجم، آنها را از خلاقیت برای درآمدزایی در حوزه خدمات باز داشته است و همچنان کاربران با حساب و کتاب‌های جهانی اما به شیوه وطنی با اینترنت دست و پنجه نرم می‌کنند. **
