خاورمیانه تهدیدات امنیتی را جدی نمی‌گیرد
احسان موحدیان - بزرگراه فناوری - یکی از واقعیات "ناراحت‌کننده" در مورد بخش IT در منطقه خاورمیانه آن است که این حوزه در زمینه به‌کارگیری جدیدترین فناوری‌ها حدود پنج سال عقب‌تر از آمریکا و اروپاست، اما یکی از واقعیات "تهدیدکننده" از دید کارشناسان مسایل اینترنت آن است که در این بخش از جهان به تهدیدات امنیتی اینترنتی توجه چندانی معطوف نمی‌شود و همین مسئله باعث شده که مردم خاورمیانه از این لحاظ بسیار آسیب‌پذیر باشند.
صاحب‌نظران می‌گویند اگر سازمان‌ها و نهادهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی در خاورمیانه نسبت به نصب وصله‌های نرم‌افزاری و استفاده از شبکه‌های رایانه‌ای ایمن بی‌توجه بوده و بخواهند طی سال‌های آینده نیز همین روند را ادامه دهند، به‌طور قطع هزینه‌های سنگین و خسارات جبران‌ناپذیری را به شهروندان دولت‌های منطقه وارد خواهند کرد.
یکی از کابوس‌های همیشگی سازمان‌هایی که تمام یا بخشی از فعالیت‌های حرفه‌ای خود را به‌صورت آنلاین انجام می‌دهند، تهدیدات بالقوه مخرب حاصل از حملات Denial of Service است که به اختصار DOS نامیده می‌شود. سازمان‌های مختلف تجاری و دولتی در سراسر جهان همیشه با این حملات مواجه هستند. ناشناس ماندن عامل حمله و غیرقابل پی‌گیری بودن دو مشخصه مهم حملات DOS است. حملات DOS منجر به از کارافتادن شبکه یک شرکت و سیستم‌های آن و حتی تهدید منابع مالی شرکت می‌شود.
رونق حملات DOS
اصل بنیادین حملات DOS از زمان آغاز آن- اولین روزهای شکل‌گیری اینترنت- به‌طور کامل تا به‌حال تغییر نکرده است. ارسال حجم بالایی از درخواست (Request) به شبکه و فلج کردن آن، رمز موفقیت این حملات است. در عوض قدرت تخریبی و دامنه این حملات روز به‌روز بیشتر افزایش می‌یابد. کارشناسان معتقدند که به‌خصوص در دو سال اخیر قدرت این حملات افزایش چشمگیری یافته، به گونه‌ای که می‌توانند کل پهنای باند یک شبکه را به‌راحتی اشغال کنند.
یک پژوهشگر مسایل امنیتی در خاورمیانه در این مورد می‌گوید: در سال 2004 این حملات دامنه‌ای بین 800 مگابیت تا یک گیگابیت داشتند که البته بسیار چشمگیر بود، اما امروزه حملات 10 گیگابیتی هم امری عادی و پیش پاافتاده به‌حساب می‌آید.
افزایش حملات این‌چنینی به کاروکاسبی برخی شرکت‌های امنیتی حسابی رونق بخشیده است. از جمله این شرکت‌ها می‌توان به Prolexic اشاره کرد که فعالیت گسترده‌ای در خاورمیانه عربی دارد. شرکت آمریکایی یاد شده خدمات "پاکسازی ترافیک" خود را به سازمان‌هایی ارایه می‌دهد که از حملات DOS به تنگ آمده‌اند. این شرکت از سه دیتاسنتر در سراسر جهان برخوردار است و قصد دارد از دو دیتاسنتر جدید خود در آینده نزدیک بهره‌برداری کند. این شرکت به ادعای مدیرانش توانایی مقابله و دفع ده‌ها گیگابیت ترافیک ساختگی حاصل از حملات DOS را دارد. متخصصان این شرکت در صورت عقد قرارداد با دیگر موسسات به‌طور دایم از آن در برابر حملات حفاظت می‌کنند و سیستم موسسه یاد شده را برای دفع حملات احتمالی همیشه به‌روز نگاه می‌دارند.
این رویکرد یکی از معضلات کلیدی امنیتی مرتبط با حملات DOS را حل می‌کند. طی یکی دو سال اخیر مهاجمان کار حمله به سیستم‌های مورد نظر را با استفاده از صدها یا هزاران رایانه تحت کنترل خود که توسط انواع کرم و برنامه‌های مخرب آلوده شده‌اند صورت می‌دهند. آنان از این طریق پهنای باند یک سازمان را به‌خود اختصاص می‌دهند و شبکه آن را از کار می‌اندازند.
کارشناسان محلی می‌گویند حملات این‌چنینی در مناطقی مانند خاورمیانه بسیار مشکل‌آفرین است، زیرا سطح پهنای باندی که در این منطقه وجود دارد در مقایسه با دیگر نقاط جهان بسیار پایین است و اگر پهنای باند یک سازمان هدف قرار گیرد، باید به‌سرعت برای مقابله با آن فکری کرد.
به گفته وی، یک راه‌حل فوری برای این مشکل استفاده از لینک‌های خاص اینترنتی برای خدمات متفاوت است. به‌عنوان مثال باید لینک‌های ایمیل، وب و... از هم جدا باشند تا اگر یکی از آن‌ها مورد حمله قرار گرفت، دیگری دست‌نخورده باقی بماند. با این حال در بسیاری از مواقع این حملات انجام شده و خسارت قابل توجهی به کاربران وارد می‌آید. در منطقه‌ای مانند خاورمیانه بهترین راه‌حل در چنین شرایطی مراجعه به تامین‌کننده پهنای باند- در اکثر موارد یک شرکت مخابراتی- است تا آنان ترافیک مزاحم را از سر راه بردارند. اما متاسفانه اکثر شرکت‌های مخابراتی در خاورمیانه و حتی در جهان رغبتی به ارایه چنین خدماتی ندارند، زیرا سرویس این‌چنینی فشار زیادی به سیستم‌های مخابراتی وارد کرده و خرج زیادی روی دستشان می‌گذارد.
مقابله با DOS
اگرچه در منطقه خاورمیانه خدمات مقابله با DOS ارایه نمی‌شود، اما تعدادی از موسسات مخابراتی برای شناسایی مهاجمان حاضر به همکاری هستند. از جمله شرکت‌های مخابراتی پیشرو در این زمینه در خاورمیانه اتصالات است که به‌طور مداوم اطلاعاتی در مورد ترتیب‌دهندگان حملات DOS جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در اختیار مقامات مجاز می‌گذارد. بررسی‌های اتصالات نشان می‌دهد که حملات DOS صورت گرفته بر علیه هدفی در یک کشور معمولا از همان کشور نشات نگرفته‌اند و رایانه‌های به گروگان گرفته شده برای این کار هم معمولا در نقاط مختلف جهان پراکنده بوده‌اند.
صاحب‌نظران می‌گویند اگر گزارش حملات DOS به فاصله زمانی زیادی پس از وقوع آن‌ها صورت گیرد، ردگیری‌شان کار چندان ساده‌ای نخواهد بود و اطلاعات چندانی هم در این مورد به‌دست نخواهد آمد. آنان می‌گویند که حداکثر زمان قابل قبول برای گزارش این حملات 15 تا 20 دقیقه پس از وقوع آن‌هاست. در غیر این صورت اکثر سرنخ‌های قابل ردگیری دیگر در دسترس نخواهند بود.
به‌نظر می‌رسد یکی از روش‌های موثر مقابله با حملات DOS، به‌ویژه در مورد حملاتی که با سوء‌استفاده از حفره‌ها وآسیب‌پذیری‌های یک نرم‌افزار خاصی برنامه‌ریزی می‌شود، اتخاذ سیاست‌های موثر برای بررسی این نرم‌افزارها و آشنایی با نقاط ضعف و قوت آن‌ها باشد.
یک کارشناس در این مورد می‌گوید: به‌عنوان مثال هنگامی که می‌خواهیم چیزی را به‌صورت آنلاین میزبانی کنیم، باید ابتدا یک فرآیند ارزیابی امنیتی پشت‌سر گذارده شود که در قالب آن تیم امنیت اطلاعات قادر به ارزیابی کل برنامه‌های کاربردی مورد نیاز و خدمات ارایه شده خواهند بود. با این کار تمامی نقاط ضعف شناسایی شده و در مورد آن تصمیم‌گیری می‌شود. به هنگام برپایی یک سیستم email هم باید همین فرآیند به اجرا گذارده شود.
یکی از تحولات مهم حملات DOS در دو سال اخیر افزایش حملات هدفمند به سازمان‌های خاص است. همچنین ویروس‌ها، تروجان‌ها و کرم‌های مختلف هم با اهداف صرفا تخریبی طراحی نمی‌شوند، بلکه نگارش آن‌ها نیز هدفمند‌تر شده و هر کرم یا ویروس به منظور برآوردن یک هدف خاص منتشر می‌شود.
پاتریک هایاتی مدیر موسسه ضد ویروسی مک‌آفی در خاورمیانه می‌گوید: حمله اینترنتی به یک سازمان سه دلیل می‌تواند داشته باشد. دلیل اول انگیزه‌های مالی، باج‌گیری، تلاش یک شرکت رقیب برای از کارانداختن یک سرویس و انتقام‌گیری یک کارمند ناراضی یا اخراجی است، دلیل دوم این است که فردی یک کرم مخرب را طراحی کرده و آن را به‌طور تصادفی و برای آزمایش علیه شبکه‌ها و سیستم‌های مختلف آزمایش کند. اما در حالت سوم حمله هدفمند است و فردی تصمیم می‌گیرد به شبکه یک بانک یا سازمان حمله کند. این نوع حملات ممکن است انگیزه‌های مالی یا کینه‌توزانه داشته باشند.
وی می‌افزاید: اگرچه در گذشته اکثر حملات از نوع دوم بودند، اما امروزه حملات نوع سوم افزایش چشمگیری یافته‌اند. حملات سازمان‌یافته و متمرکز امروزه به یک هنجار مبدل شده‌اند. مهاجمان امروزه حتی به دقت شعبه بانک مورد نظر را برای حمله مشخص می‌کنند، خوشبختانه فناوری هم پیشرفت کرده و با بررسی می‌توان دریافت سیستم کدام سازمان از نقص بیشتری برخوردار است و احتمال حمله به کدام شعبه یک بانک بیشتر است.
در عین حال آمار دقیقی در مورد تعداد شرکت‌های مورد حمله و چگونگی حمله به آن‌ها در جهان وجود ندارد. در خاورمیانه و جهان اکثر شرکت‌ها تمایلی به افشای جزئیات مسایل امنیتی خود ندارند، البته هنوز در خاورمیانه حملات جدی و دامنه‌دار بر ضد موسسات مالی و دولتی بزرگ و شناخته شده صورت نگرفته، ولی این بدان معنا نیست که این بخش از جهان در برابر خرابکاری مهاجمان مصون است.
انور کتاب از مدیران سیسکو در خاورمیانه می‌گوید: هر سازمانی که به اینترنت متصل است، در معرض حمله است و در این‌جا فقط مسئله زمان حمله و چگونگی آن مطرح است. خوشبختانه حملات DOS جدی در خاورمیانه رخ نداده و اگر هم چنین تلاشی صورت گرفته با موفقیت همراه نبوده است. با این حال برخی حملات انجام شده تا بدان حد دردناک بوده که شرکت‌های آسیب‌دیده را مجبور به بازنگری در سیاست‌های امنیتی خود کرده است.
وی می‌افزاید: جدی‌ترین حملات موفق DOS در خاورمیانه مربوط به چند سرویس پست الکترونیکی عربی بوده که خوشبختانه به‌سرعت مهار شده و منجر به از دست رفتن اطلاعات کاربران نیز نشده است. البته برطرف کردن خسارات وارده به‌طور کامل چند روزی طول کشیده است. در این حملات کل سیستم به‌طور کامل از کار نیفتاده و تنها کارکرد سیستم email کند شده و به‌همین علت کاربران عادی متوجه مشکل نشده‌اند. پس از برطرف کردن مشکلات، تمامی شرکت‌های ارایه‌دهنده این سرویس‌ها با شناسایی نقاط ضعف سیستم خود، تمهیدات جدید امنیتی را به‌کار گرفته‌اند.
اگرچه هنوز حملات DOS در خاورمیانه از وسعت و شدت چندانی برخوردار نیستند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که هم‌زمان با افزایش تعداد کاربران اینترنت در منطقه و ارایه سرویس‌های جدید همراه با پهنای باند بیشتر، توجه به مقوله امنیت در فضای مجازی هم اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند.
به اعتقاد کارشناسان، اگر تا به‌حال تنها ترافیک وب در معرض خطر بود، از این پس باید به فکر برطرف کردن نقاط ضعف فناوری‌های جدیدی مانند VoIP و IPTV هم باشیم که اندک اندک در خاورمیانه هم از جایگاه مناسبی برخوردار خواهند شد.
- ۸۵/۰۸/۰۱