خلاء قانون باتری در ایران
عباس پورخصالیان- شعار روز جهانی محیط زیست امسال (مصادف با پانزدهم خرداد 1394) به انگلیسی "Seven Billion Dreams, One Planet: Consume with Care!" و به فارسی، این است: هفت میلیارد رؤیا یک سیاره، با مراقبت مصرف کنید!
این شعار که هشداری است علیه مصرف بی رویه، مفهوماً درست است ولی در صورتبندی دارای چند خطا ست به شرح زیر:
• یکم: واضعان آن، مقطعی فکر کرده‌اند. زیرا، اگر هفت میلیارد نفر در مقطع زمانی حاضر روی زمین زنده‌اند، در "حال"ی گسترده به طول یک نسل، یا آینده‌ای طولانی تر، تعداد بسیار بیشتری باید روی زمین حی و حاضر باشند.
• دوم: آنها هر انسان را تنها دارای یک رؤیا و هر رؤیا را نیز منحصر به فرد و یگانه فرض گرفته‌اند. اما میدانیم که هر انسان در طول و عرض حیات فردی و اجتماعی‌اش، در چند "جهان" میزید و در هریک از این "جهان"ها، دارای چندین و چند رؤیا و آرزو است. و
• سوم: مصرف، تابعی از تولید و توزیع است و اغلب، این تولید و توزیع‌کنندگان هستند که به مصرف دامن می‌زنند.
اما چند ده تولیدکننده و چند میلیارد انسان مصرف کننده با چند ده میلیارد رؤیا و آرزو، چرا باید مراقب رفتار تولیدی و مصرفی خود باشند؟ - به این دلیل بدیهی که افراط در مصرف، با افراط در تولید مرتبط است و تولید و مصرف افراطی، به معنی ضایعات و ناپایداری بیشتر است.
آری، بر این واقعیت تلخ باید تأکید کرد که به علت تولید و مصرف بی‌رویه، هیچ فناوری‌یی سبز نیست و هیچ توسعه‌ای نمی‌تواند آن طور که ادعا میشود، "پایدار" باشد.
×× چرا فناوری اطلاعات نیز «سبزِ سبز» نیست؟
اسطوره Green IT یا «فناوری اطلاعات و ارتباطات، سبزترینِ فناوریها‌ست» گزاره‌یی با درستی نسبی ولی دستکم به دو دلیل، نادرست است:
1- به دلیل آلودگی فزاینده محیط زیست در اثر مصرف برق انواع و اقسام رسانه، شبکه، رایانه، پایانه و سامانه متصل به شبکه یا حتی منفصل از شبکه اما فعال؛ و
2- به دلیل انواع آلودگیهای ناشی از دفع باتریهای درون پایانههای ارتباطی منسوخ و وسایل الکترونیکی دورانداختنی.
آلودگی فزاینده محیط زیست در اثر مصرف رو به رشد برق فراورده‌های فاوا
اگر می‌پرسید: مگر مصرف سالانه برق شبکه‌ها و پایانههای متصل به آنها در یک کشور چه قدر است؟ شما را به منبع: de.wikipedia.org/wiki/Green_IT ارجاع می‌دهم که در آن آمده است: مصرف برق فراورده‌های فاوا در آلمان، در سال 2007 به پنجاه و پنج میلیارد کیلو وات ساعت رسید که شصت درصد آن، معادل 33 میلیارد کیلو وات ساعت، مربوط به مصرف خانگی و چهل درصد نیز مربوط به بخش‌های تولیدی و تجاری و اقتصادی آلمان است. ضمناً سهم مصرف برق رایانه‌های خانوارهای آلمانی از آن 33 میلیارد کیلو وات ساعت، 11.2 میلیارد کیلو وات ساعت و سهم تلویزیونهای خانگی بالغ بر 15.8 میلیارد کیلو وات ساعت بود. بقیه، یعنی 6 تراواتساعت نیز به مصرف برق سایر فراورده‌های فاوا، مثل گوشیهای تلفن همراه و دیگر پایانههای قابل شارژ می‌رسید.
البته، آمار تکان دهنده مذکور در مورد مصرف برق فاوا طی یک سال در یک کشور، مربوط است به زمان پیش از نوآوری گوشیهای هوشمند فعلی (گوشی‌هایی که به علت نمایشگر بزرگ و کاربری عمدتاً تفریحی، امروزه هر 24 ساعت معمولاً دو تا سه بار شارژ می‌شوند) یعنی زمانی که این گوشی‌ها یا هنوز رایج نشده بودند و یا در آغاز بازارگشایی و جهانگیر شدن بودند. پس، اگر آمار مذکور به روز می‌شد، مقدار مصرف برق فراورده‌های فاوا، بدون شک، ضریبی از پنجاه و پنج میلیارد کیلو وات ساعت مزبور، فرضاً 60 یا 70 میلیارد کیلو وات ساعت اعلام می‌شد.
×× آلودگی فزاینده زیستمحیطی ناشی از دفع باتری‌ها و "قانون باتری"
اما، اگر می‌پرسید: مگر چه مقدار باتری طی یک سال در یک کشور دورانداخته میشود؟ شما را به de.wikipedia.org/wiki/Batterierecycling#R.C3.BCcklaufquoten ارجاع می‌دهم. در این منبع آمده است که در آلمان، تنها در سال 2010، چهارده هزار و پانصد تـُن باتری تخلیه و مصرف شده گردآوری گردید که طبق "قانون باتریِ" آلمان باید توسط تولیدکنندگان یا فراهم آوران آنها، طوری دفع شوند که خسارتی به محیط زیست وارد نکنند.
اکنون این پرسش مطرح میشود که آیا ایران، به عنوان عضو کنوانسیون جهانی حفاظت از محیط زیست، کشوری دارای "قانون باتری" هست؟
×× همه قوانین ما در مورد حفاظت محیط زیست در مقابل مصرف فراورده‌های فاوا
بر اساس اصل پنجاهم قانون اساسی‌مان: "«در جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسلهای آتی باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی میشود. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن تلاقی پیدا کند، ممنوع است.»
به رغم این اصل قانون اساسی، در کشور ایران، قوانین موضوعی ما صراحتاً به معضل دفع باتریهای موجود در سخت افزارهای فاوا به عنوان آلوده کننده محیط زیست و چگونگی دفع آنها نمی‌پردازند. تنها در ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 28/3/53 و اصلاحیه آن مورخ 24/8/71 به طور کلی آمده است: «اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم نماید، ممنوع است».
×× فرصت و مناسبتی برای اقدام علیه هزاران آلودهساز محیط زیست کشور
افزایش ناپایداری و تهدید‌های زیست محیطی، ایرانیان را نیز ناگزیر کرده است که برای حفاظت از محیط زیست و استمرار حیات خویش چاره اندیشی کنند.
امروزه شیوه‌های متعددی برای رویارویی با بحران‌های زیستمحیطی و بهبود وضعیت حفاظت از محیط زیست مطرح می‌شوند.
بهترین رویکرد به حفاظت از محیط زیست، توسعه دانش و آگاهی‌های زیست محیطی با بهره گیری از ظرفیت‌های قانونی و سازمان‌های مردم نهاد (NGO) است. این رویکردی است کم هزینه ، فراگیر و با مقبولیت اجتماعی بالا که می‌تواند به ایجاد بستری مناسب برای حفاظت از محیط زیست کشور منجر شود. به این منظور، روز جهانی محیط زیست از سوی سازمان ملل متحد اعلام شده است تا یادآور مسؤولیت همگان در قبال بحران محیط زیست در هر کشور باشد.
×× روز جهانی محیط زیست در ایران
روز جهانی محیط زیست برای اولین بار در سال 1972 از سوی سازمان ملل متحد در نشست استکهلم (سوئد) به رسمیت شناخته شد. سپس، اولین کنفرانس روز جهانی محیط زیست در کشور کنیا و در سال 1987 برگزار شد.
دولت ایران در سال 1386 به عضویت کنوانسیون جهانی محیط زیست در آمد و 8 سال پیش با برگزاری اولین کنفرانس ملی روز جهانی محیط زیست و تأسیس دبیرخانه دائمی آن به کاروان جهانی حفاظت از محیط زیست پیوست.
امید است که مراجع مقررات گذاری فاوا، به همراه شورای عالی و مرکز فضای مجازی، به علاوه دولت محترم، این فرصت را غنیمت شمارند و هماهنگ با دبیرخانه مزبور و 150 کشور عضو UNEP و "برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد"، حداقل به تدوین و ارائه لایحه "قانون باتری"، پایش مصرف فراورده‌های فاوا، جلوگیری از قاچاق آنها، پیمایش رفتار کاربران ایران و ارایه اطلاعات دست اول و نشر رسمی گزارش‌های آماری در این زمینه‌ها، همت گمارند.(منبع:عصرارتباط)
- ۹۴/۰۳/۱۷