دامپینگ، دلالی و نابودی تولید در صنعت مخابرات
عبدالله افتاده - استفاده از فناوری‌های روز، از آنجا که موجب کاهش هزینه‌های عملیاتی و بهبود سرعت در شبکه می‌شود، همواره دغدغه مدیران مخابراتی کشور بوده و هست. از سوی دیگر، به دلیل شرایط تحریم، شرکت‌های چینی بخش عمده‌ای از نیاز این بازار را تامین می‌کنند.
دولت چین نیز در طول سال‌های گذشته، سیاست‌های حمایتی ویژه‌ای در قالب یارانه برای توسعه هر چه بیش‌تر صادرات فناوری‌های پیشرفته چین تدوین کرده و به مرحله اجرا گذاشته است.
به این ترتیب شرکت‌های چینی توانسته‌اند با قیمت‌های پایین‌تر در مناقصه‌های مختلف مخابراتی شرکت کنند و برنده شوند.
اما این قیمت و پیشنهاد وقتی از محدوده‌ای پایین‌تر باشد، به اعتقاد برخی کارشناسان مخابراتی به ویژه در بخش خصوصی به قیمت‌شکنی یا «دامپینگ» شبیه می‌شود.
این کارشناسان معتقدند که این دامپینگ چینی در طول سال‌های آینده کشور را از توان تولید تجهیزات بی‌بهره می‌سازد.
در این میان وظیفه ما چیست؟
در این گزارش برای پاسخگویی به این سوال روش‌های برگزاری مناقصه‌های خرید تجهیزات، انتقال دانش فنی و شیوه‌های رقابت از جوانب اقتصادی و فناوری را به بررسی گذاشته‌ایم.
قوانین اجازه دامپینگ می دهد
مهندس صابر فیضی، مدیر عامل شرکت مخابرات ایران با تایید اینکه قیمت شکنی در مناقصات اتفاق می‌افتد، یکی از علت‌هایی که شرکت‌های دولتی نمی‌توانند با قیمت‌شکنی در مناقصات خرید تجهیزات مخابراتی مقابله کنند را نقص قوانین مناقصات خرید دولتی می‌داند.
وی می‌گوید: در مناقصات خرید تجهیزات علاوه بر کیفیت، حداکثر برچسب قیمت از سوی مناقصه‌گذار مشخص می‌شود و اگر شرکتی پایین‌تر از این قیمت را پیشنهاد دهد در مناقصه برنده می‌شود.
وی می‌افزاید: در مناقصات خرید تجهیزات، شرایط پیشنهادی شرکت‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ به نحوی که به عنوان مثال در یک مناقصه تولیدکننده داخلی سوای گرفتن امتیاز بر اساس پیشنهاد فنی و قیمت، امتیازی جداگانه می‌گیرد، اما نهایتا در مناقصه کسی برنده اعلام می‌شود که پایین‌ترین قیمت را داده باشد.
وی می‌گوید: در برخی از مناقصات براساس قیمت و نوع تجهیزاتی که ارایه می‌شود قیمت‌شکنی برخی از شرکت‌ها مشهود است، اما اگر مدیران تصمیم بگیرند کسی را که قیمت بالاتر و نزدیک به واقعیت را اعلام کرده، برنده اعلام کنند، در آینده باید به دستگاه‌های نظارتی پاسخگو باشد.
مدیر عامل شرکت مخابرات در پاسخ به این سوال که چرا ما در ایران با توجه به تقاضای بسیار بالا در استفاده از تجهیزات مخابراتی فروشندگان و تولیدکنندگان را ملزم به راه‌اندازی مراکز تحقیق و توسعه (R&D) یا تولید در داخل نمی‌کنیم، می‌گوید: تمامی فروشندگان تجهیزات از چینی گرفته تا اروپایی، هر جنسی که به ایران می‌فروشند، نحوه استفاده از آن و رفع مشکلات احتمالی را به کارشناسان ایرانی آموزش می‌دهند.
فیضی می‌افزاید: از طرفی باید دید که آیا می‌توان مرکز تحقیق و توسعه بدون آموزش داشته باشیم یا نه. شرکت مخابرات ایران نیز بر این اساس مرکز آموزش مخابرات را در اصفهان با کمک دو شرکت بزرگ چینی ZTE و هواووی راه‌اندازی کرده است.
وی می‌گوید: از سویی دیگر باید دید که مرکز تحقیق و توسعه در ایران آن هم در بخش فناوری‌های مخابراتی در چه جایگاهی قرار دارد.
در حال حاضر مرکز تحقیقات مخابرات ایران با استفاده از تجهیزات و آزمایشگاه‌هایی که در اختیار دارد به عنوان بازوی مشاوره‌ای شرکت مخابرات ایران فعالیت می‌کند، اما انتقال دانش فنی فناوری‌های به روز هم یکی از دغدغه‌های اصلی مدیران مخابرات محسوب می‌شود که در این زمینه گام‌های خوبی برداشته شده است.
یک نمونه تاریخی
برای روشن‌تر شدن موضوع اجازه بدهید یکی از نمونه‌های قیمت‌شکنی را مرور کنیم که به اعتقاد شرکت‌کنندگان در مناقصه، قیمت پیشنهادی برنده و یکی از تاریخی‌ترین قیمت‌شکنی‌ها را رقم زده است.
شرکت مخابرات استان تهران در شهریور ماه 1387 مناقصه شماره 4/ت/87 برای خرید تجهیزات سوییچ به میزان K300 «300 هزار پورت» را برگزار کرد.
در این مناقصه شرکت‌های مختلفی از داخل و خارج شرکت کردند که نهایتا کنسرسیوم شرکت هواووی با چند شرکت داخلی با پیشنهاد قیمت 4 میلیون دلار به عنوان نفر اول مناقصه، شرکت کارخانجات مخابراتی ایران (ITMC) با 12 میلیون دلار به عنوان نفر دوم و شرکت ZTE با 18 میلیون دلار به عنوان شرکت سوم پیشنهاد‌های خود را به مناقصه‌گذار «شرکت مخابرات استان تهران» اعلام کردند و در نهایت پس از بررسی‌های فنی و اقتصادی، کنسرسیوم هواووی با چند شرکت داخلی به عنوان برنده اعلام شد. برخی از نمایندگان شرکت‌های حاضر در این مناقصه به شرط افشا نشدن نامشان با فناوران گفت‌وگو کرده‌‌اند. یکی از آنها می‌گوید: بررسی‌های اقتصادی انجام شده براساس مشخصات فنی تجهیزات خواسته شده از سوی مناقصه‌گذار نشان می‌دهد که قیمت تمام شده برای خرید 300 هزار سافت سوییچ و انتقال آن به ایران حداقل 8 میلیون دلار است که شرکت هواووی با پذیرفتن 4 میلیون دلار ضرر، حاضر به برنده شدن در این مناقصه شده است.
وی می‌افزاید: در جلسه بازگشایی پاکات مناقصه در آن زمان با اعلام قیمت پیشنهادی شرکت هواووی همگان حیرت زده شدند و نماینده شرکت هواووی در پاسخ به تعجب حاضران گفت: ما برای از دست ندادن بازار ایران حاضر به ضرر در این مناقصه هستیم و جبران این زیان هم از فروش اجناسمان در جهان جبران می‌شود.
وی می‌گوید: شرکت‌های چینی با این قیمت شکنی در حال تیشه زدن به ریشه تولیدکنندگان ایرانی هستند اما همچنان امتیازات بدون گرفتن «پنالتی» به شرکت‌های چینی واگذار می‌شود.
وی با اشاره به اینکه برای فروش تجهیزات شرکت‌اش در کشور‌های همسایه هم حضور یافته، می‌افزاید: وضعیت شرکت‌های چینی در بازار‌های همسایه کاملا متفاوت است و آنها به دلیل نبود تولیدات داخلی در آن کشور‌ها رقم‌های نجومی از مناقصه‌گذاران مطالبه می‌کنندکه اصلا قابل قیاس با ایران نیست.
این کارشناس مخابرات می‌گوید: اگر دولتمردان برای جلوگیری از این اقدام چاره‌ای نیندیشند عملا تولیدکنندگان داخلی که امروز به دلال تبدیل شده‌اند، در آینده‌ای نزدیک کلا از دور خارج خواهند شد.
یکی دیگر از مدیران شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات مخابراتی در داخل که نیز که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید: شرکت‌های تولیدکننده ایرانی براساس نبود برنامه‌ریزی و آینده‌نگری در مدیران ارشد کشور و با توجه به رشد سریع فناوری از دنیا عقب مانده‌اند.
وی می‌افزاید: امروز کارخانجات تولیدی مخابراتی حرفی برای گفتن در عرصه تولید تجهیزات ندارند و اگر این روال ادامه پیدا کند، قطعا تا چند سال آینده همین تعداد از تولیدکنندگان تجهیزات هم از بین می‌روند و آن روز است که شرکت‌های چینی به واسطه حضور گسترده در زیر‌ساخت مخابراتی هر قیمتی را که بخواهند به ما تحمیل می‌کنند.
پاسخ مخابرات استان تهران
برای روش‌تر شدن زوایای مناقصه خرید k300 سوییچ توسط مخابرات استان تهران در شهریور ماه امسال، فناوران سوالاتی را برای روابط عمومی این شرکت ارسال کرد که پس از دو هفته پاسخ این سوالات به ترتیبی که می‌خوانید، داده شد.
سوال اول فناوران این بود که با توجه به تفاوت 8 میلیون دلاری قیمت بین پیشنهاد برنده مناقصه و شرکت‌کننده دوم، کارشناسان معتقدند در این پیشنهاد از سوی شرکت چینی «هواووی» دامپینگ «قیمت شکنی» صورت گرفته است. لطفا نظر تفصیلی خود را اعلام بفرمایید.
روابط عمومی مخابرات استان تهران این سوال را اینگونه پاسخ می‌دهد: «مناقصه به صورت دو مرحله‌ای – داخلی در چارچوب مقررات برگزار گردیده که با حضور شرکت‌ها و کنسرسیوم تولیدی داخلی ادامه یافته و در نهایت، پیشنهاد شرکت تولیدی داخلی که از جانب یک کنسرسیوم تولیدی ارایه گردیده مورد پذیرش قرار گرفته است. که موظف به انجام مفاد قرارداد به طور کامل می‌باشد».
این روابط عمومی در پاسخ به سوال دوم فناوران نیز پاسخ روشنی نداده است.
فناوران پرسیده بود: پروژه مورد نظر هم‌اکنون در چه مرحله‌ای از پیاده‌سازی قرار دارد؟ که این پاسخ را دریافت کرد: «با توجه به اقدامات انجام شده و مبادله قرارداد، اجرای قرارداد در حال پیگیری بوده و پروژه تاکنون طبق زمانبندی، پیشرفت قابل قبول داشته است».
این روابط عمومی در خصوص سوال سوم فناوران درباره میزان نیاز تلفن ثابت در استان تهران با توجه به واگذاری به روز آن می‌گوید: «براساس تقاضای بازار و برنامه جایگزینی، طبق برنامه سالانه نیاز‌ها تعیین و تامین می‌گردد.»
روابط عمومی شرکت مخابرات استان تهران در پاسخ به سوال آخر فناوران نیز درباره اینکه سوییچ‌های مورد تقاضا در مناقصه مذکور از نوع «سافت سوییچ» بوده است، یا نه، اینگونه پاسخ داده است: تغییرات تکنولوژی در تامین نیاز‌ها در جهت صرفه و صلاح شرکت مورد توجه قرار گرفته و نرم‌افزار‌های مربوطه و قابل انطباق با توسعه آتی شبکه خواهد بود.
خارجی ها بدون واسطه بیایند
البته مدیر‌کل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در خصوص قیمت‌شکنی در مناقصات تجهیزات مخابراتی می‌گوید: از آنجا که شرکت‌های خارجی برای حضور در بازار ایران ملزم به همکاری با یک شریک خارجی هستند، تشخیص قیمت‌شکنی در مناقصات کار ساده‌ای نیست.
داوود زارعیان می‌افزاید: شاید برای اینکه از این موضوع جلوگیری کنیم، بهتر باشد تا اجازه دهیم طرف‌های خارجی بدون واسطه و مستقیما در مناقصات حضور یابند.
کشور پاکستان برای خرید سوییچ مخابراتی K100 در یکی از بندهای مناقصه، شرکت برنده را ملزم به راه‌اندازی مرکز تحقیق و توسعه کرده است که اتفاقا یک شرکت چینی برنده مناقصه شده و تمامی شرایط پاکستانی‌ها را پذیرفته است، حال چگونه می‌شود که ما در ایران با وجود خریدهای میلیاردی از چینی‌ها تاکنون اقدامی در این راستا انجام نداده‌ایم.
زارعیان در این باره می‌گوید: در چند سال گذشته شرایط کاملا متفاوت شده و اینگونه نیست که اقدامی انجام نداده باشیم.
وی می‌افزاید: هم‌اکنون با دو شرکت بزرگ تولیدکننده تجهیزات مخابراتی چینی تفاهم‌نامه‌هایی را آماده کرده‌ایم که راه‌اندازی مراکز تحقیق و توسعه، تولید در داخل کشور و آموزش در آن گنجانده شده که در حال نهایی کردن این تفاهم‌نامه‌ها هستیم.
مدیر کل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران اظهار امیدواری می‌کند چنانچه مشکلی ایجاد نشود این قراردادها تا پایان سال به امضای طرفین برسد.
تولیدکننده داخل؛ از دلالی تا نابودی
مدیر عامل کارخانجات مخابراتی ایران نیز در خصوص قیمت‌شکنی توسط شرکت‌های خارجی در مناقصات مخابراتی می‌گوید: قانون استفاده از حداکثر توان داخلی چند سالی است که در مجلس به تصویب رسیده است و مقامات ارشد نظام نیز به اجرای آن تاکید دارند.
محمد ابراهیم مطلع می‌افزاید: مدیران دولتی در برخی از قراردادها عجله به خرج داده و زمانبندی کوتاهی را برای اجرای پروژه از سوی شرکت‌های داخلی گذارند که این موضوع خود جدای از بحث قیمت‌شکنی، موجب ایجاد مشکلات فراوان برای شرکت‌ها می‌شود.
وی با اشاره به اینکه شبکه مخابراتی ایران بازاری بالقوه برای شرکت‌های تولید کننده است، می‌گوید: متاسفانه با وضع قوانین سهل برای حضور خارجی‌ها در این بازار، موجب شده‌ایم تا تولیدات داخلی کشور روز به روز به خطر از بین رفتن نزدیک‌تر شوند.
وی می‌افزاید: در حال حاضر با توجه به لزوم حضور خارجی‌ها در بازار ایران همراه با یک شریک ایرانی، این شرکت‌ها با شرکت‌های کوچک شریک می‌شوند و با دادن قسمتی کوچک از سود خود، آنها را راضی می‌کنند.
وی می‌گوید: شرکت‌های خارجی به منافع مقطعی و موردی فکر نمی‌کنند که یکی از آنها نیز استفاده از قیمت‌شکنی است، به اعتقاد آنها با این روش سهم خود را از بازار افزایش می‌دهند که به این ترتیب هم جلو انتقال تکنولوژی را می‌گیرند و هم شرکت‌های مخابراتی را به خود وابسته می‌کنند.
مطلع می‌افزاید: از آنجا که قانون مشخصی برای مبارزه با قیمت‌شکنی در داخل وجود ندارد، در جلسه‌ای که با حضور دکتر علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی در شیراز برگزار شد، این موضوع را مطرح کردیم که قرار شد مجلس هم سریع‌تر با وضع قوانین لازم دولت را ملزم به اجرای آن کند.
مدیر عامل کارخانجات مخابراتی ایران می‌گوید: برخی از مدیران کشور توان تولید داخلی را در کار ساختمانی می‌بینند. به نحوی که اگر قرار باشد تولید و راه‌اندازی یک آنتن BTS را واگذار کنند، ترجیح می‌دهند کار ساختمانی مربوط به نصب BTS را به شرکت‌های داخلی بسپارند و تولید تجهیزات و رادیوی آن را به شرکت‌های خارجی واگذار کنند.
وی با اشاره به اینکه مدیران داخلی اگر تصمیم به حمایت از تولید داخلی دارند باید آستانه تحمل خود را افزایش دهند، می‌گوید: اگر قرار است از تولید داخل حمایت شود، این حمایت تنها به روی کاغذ نباشد و مدیران دولتی آن را در عمل اجرا کنند.
وی می‌افزاید: باید تکلیف مشخص شود که ترجیح این است که از محصولاتی با طراحی داخلی در کشور استفاده کنیم یا از تولیدات خارجی.
مطلع می‌گوید: اگر بنابر اقتضائات زمانی، مجبور به استفاده از توان خارجی هستیم، باید انتقال دانش فنی را به صورت واقعی دنبال کنیم تا در آینده بتوانیم وابستگی خود را به فناوری‌های وارد شده به داخل کاهش دهیم.
نگاه‌مان به تولید غلط است
از سوی دیگر رییس کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی، که پیش از این خود مسوولیت مدیریت شرکت مخابرات آذربایجان غربی را به‌عهده داشت، با تایید قیمت‌شکنی در مناقصات خرید تجهیزات مخابراتی می‌گوید: متاسفانه در تمامی قرارداد‌هایی که یک طرف آن ارگان دولتی و طرف دیگر بخش خصوصی باشد شرایط قرارداد کاملا به نفع طرف دولتی است. علی مطهری، نماینده مردم شبستر در مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: تا زمانی که شرایط قراردادها به صورتی است که در آن، کارفرما می‌تواند و پیمانکار مکلف است، نمی‌توان از بخش خصوصی فعال در حوزه تولید تجهیزات مخابراتی بیش از این توقع داشت.
وی خاطرنشان می‌کند: مجری قرارداد نیز برای از دست ندادن این فرصت تجاری با توجه به اینکه خود نمی‌تواند تجهیزات را تولید کند به استفاده از تولیدات خارجی روی می‌آورد.
رییس کمیته مخابرات مجلس می‌گوید: تا زمانی که اعتقاد استفاده از تولیدات داخلی در کشور به صورت واقعی در ذهن مدیران اجرایی شکل نگیرد، نمی‌توان مدعی بود که شرکت‌های داخلی ما از تمام توان خود استفاده می‌کنند.
مطهری می‌افزاید: قبل از مبارزه با قیمت شکنی در مناقصات و تدوین قوانین لازم، باید نگاه تولیدی در کشور تغییر کند؛ چراکه در حال حاضر در حوزه تجهیزات مخابراتی به خصوص در بخش فناوری‌های جدید، کارخانجات ما به عنوان واسطه بین شرکت‌های خارجی و کارفرما عمل می‌کنند و عملا در این حوزه تولیدکننده کم داریم.
مطهری یکی دیگر از مشکلاتی که موجب شکوفا نشدن استعداد‌های داخلی و پیشرفت نکردن شرکت‌ها می‌شود را نبود پیش‌بینی صحیح از نیاز‌های واقعی آن هم به واسطه تفاسیر مختلف از پروانه‌های شرکت‌ها عنوان می‌کند.
فناوران:
همانگونه که ذکر شد، موضوع دامپینگ از سوی خارجی‌ها، یک گمانه‌زنی و احتمال است و فناوران نیز با توجه به اطلاعات کسب شده از افراد و کارشناسان مختلف این گزارش را تهیه کرده است. طبیعی است که کارشناسان مخابراتی ممکن است در تایید یا رد مطالب مطرح شده در این گزارش نظراتی داشته باشند که فناوران با کمال میل حاضر به شنیدن این نظرات است. همچنین حق توضیح به ویژه برای شرکت‌های چینی که نامشان در گزارش ذکر شده، محفوظ است.
- ۸۷/۱۱/۰۵