دموکراسی الکترونیکی و شبکه‌های عمومی
احسان موحدیان - در این مقاله نگاهی خواهیم داشت به مفهوم جدید شبکه‌عمومی و ارتباط آن با دو مفهوم دموکراسی و زمامداری الکترونیکی.
شبکه عمومی یا Public Network مفهومی جدید است. شبکه عمومی به معنای استفاده استراتژیک از ICT با هدف اجرای بهتر برنامه‌ها و اهداف معین شده در حوزه سیاست‌گذاری عمومی است. این کار از طریق مشارکت و حضور مستمر در فضای آنلاین صورت می‌گیرد.
اگر e-democracy در حوزه دولت معادل Input در حوزه زمامداری باشد، آن‌گاه شبکه عمومی هم معادل خروجی یا Output خواهد بود و تنها تفاوت آن با Output سنتی استفاده از ابزار آنلاین جلب مشارکت است. شبکه عمومی انتخابی ولی عمومی است و مهم‌ترین مزیت آن تبادل آنلاین دوطرفه اطلاعات است. این در حالی است که تا قبل از این تنها دولت قادر به سیاست‌گذاری‌های یک‌طرفه و ابلاغ آن به شهروندان بود و شهروندان جز از طریق انتخابات یا اعتراض خیابانی و تظاهرات ابزار مهم و تاثیرگذار مهمی برای ابراز عقیده در اختیار نداشتند.
در تصویر زیر مدلی را مشاهده می‌کند که محیط سیال ارتباطی مورد استفاده برای نزدیک‌تر کردن شهروندان و شبکه عمومی به مرکز حکومت و زمامداری را نشان می‌دهد. طبق این مدل رهبران عرصه سیاست‌گذاری می‌توانند روابط نزدیک‌تری را با شهروندان و دیگر بازیگران مهم عرصه مدنی برقرار کرده و از نظرات آنان بهره‌مند شوند.
ورودی و خروجی شبکه‌ای
شبکه‌های عمومی
زمامداری
رهبران
ابزار مشابه ICT
شهروندان
دموکراسی الکترونیکی
اما طرح‌های شبکه‌های عمومی چه مضامینی را در خود دارند؟
شبکه‌های عمومی معمولا در امور زیر با هم مشترک هستند:
1- هدف از طراحی آنان تسهیل تبادل آنلاین اطلاعات و افزایش آگاهی و یا تجربه افرادی است که از فعالیت‌های عمومی مشابهی برخوردارند.
2- میزبانی یا تامین بودجه این شبکه‌ها توسط نهادهای دولتی صورت می‌گیرد. البته ممکن است این کار از سوی اتحادیه‌های بین دولتی، نهادهای دولتی بین‌المللی یا به‌طور مشترک توسط چند سازمان دولتی، سازمان‌های غیردولتی و برخی بنیادها و حتی شرکت‌ها انجام شود.
3- در حالی که این شبکه‌ها اکثرا توسط عموم قابل دسترسی هستند، اما تمرکز آن‌ها متوجه موضوعات خاصی است که بیشتر مورد علاقه نهادهای دولتی، دولتی‌های محلی و فدرال، سازمان‌های غیردولتی و شهروندان ذی‌نفع است.
ضرورتا هر فرد یا گروهی که مایل به همکاری با دولت برای رفع چالش‌های عمومی است باید در این شبکه‌ها گنجانده شود. اما سطح دسترسی افراد به خدمات و امکانات این شبکه‌ها و نیز مباحث و ابتکار عمل‌های در جریان متفاوت خواهد بود.
4- در دوره‌ای که منابع مفید مورد نیاز از تنوع و کیفیت کافی برخوردار نیست، شبکه‌های عمومی به دولت‌ها کمک می‌کنند تا با جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز ماموریت‌های خود را بهتر تعقیب کنند و در این زمینه از ثبات کافی برخوردار باشند.
به منظور تحقق این اهداف شبکه‌های عمومی به جای آنکه تنها نقش میزبانی متخصصان برجسته یا سرویس‌دهنده صرف را ایفا کنند، باید فضایی تعاملی برای حل مشکلات عمومی به‌وجود آورند. این شبکه‌ها مجرایی دوطرفه و حتی چندنفره برای تبادل اطلاعات، دانش و تجربه محسوب می‌شوند.
مشخصات شبکه‌های عمومی
شبکه‌های عمومی معمولا از آمیزه‌ای از ابزار ICT استفاده می‌کنند، اما استفاده از جدیدترین فنون و دستاوردهای جهان ICT بدون توجه به نیازهای کاربران در عمل سطح مشارکت افراد و کارایی طرح را کاهش می‌دهد. به منظور دستیابی به موفقیت در این شبکه‌ها، استفاده از مدل‌های نوظهور توزیع اطلاعات ورودی، به اشتراک‌گذاری اطلاعات و توسعه مدل‌های پایدار تبادل اطلاعات ضروری است. گنجاندن ویژگی‌هایی همچون جوامع آنلاین، کتابخانه‌های مجازی، خبرنامه‌های الکترونیکی و... از بدیهیات چنین شبکه‌هایی است.
برخی از ویژگی‌های خاص این شبکه‌ها به شرح زیر است:
1- پورتال موضوعی: نقطه آغاز یک شبکه عمومی وب‌سایتی است که یک Directory حاوی منابع اطلاعاتی مرتبط در هر حوزه را در اختیار علاقه‌مندان می‌گذارد. در هر Directory باید امکاناتی همچون لینک‌های راهنما و یا مقوله‌های استانداردی مشابه با امکانات سایت یاهو گنجانده شود.
2- خبرنامه پست الکترونیکی: در اکثر شبکه‌های عمومی تلاش می‌شود تا مردم با استفاده از خبرنامه‌های پست الکترونیکی که به‌طور منظم برایشان ارسال می‌شود، از جدیدترین اخبار و اطلاعات آگاه شوند. بهتر است گردانندگان سایت هم هرچند وقت یک بار با کاربران خود تعامل داشته باشند تا آنان احساس کنند جدی گرفته شده‌اند.
3- شخصی‌سازی و آگاه‌سازی با email: برخی سایت‌ها به کاربران امکان ایجاد تنظیمات شخصی را می‌دهند که با استفاده از آن‌ها آگاهی از منابع جدید آنلاین مورد علاقه برای هر کاربر تسهیل می‌شود. معمولا اطلاعاتی از این دست در قالب نامه‌هایی با عنوان «تازه چه خبر» برای کاربران ارسال می‌شود.
4- تقویم وقایع: بسیاری از سایت‌های عمومی منبعی قابل اعتماد برای یافتن تاریخ وقایع و کنفرانس‌های مهم و کلیدی هستند.
5- سؤالات متداول و پرسش و پاسخ: فهرستی از پاسخ به سؤالات متداول و نیز پرسش و پاسخ مداوم بین کاربران و گردانندگان شبکه‌های عمومی از دیگر اجزای مهم سایت‌های عمومی است.
6- کتابخانه اسناد: برخی سایت‌ها علاوه بر برخورداری از Directory، متن کامل بسیاری از اسناد مهم و مورد نیاز را جمع‌آوری می‌کنند. با این کار بازدیدکنندگان به محتویات باکیفیتی دسترسی خواهند داشت که از طریق دیگر سایت‌ها همیشه در دسترس نیست.
7- بحث و گفت‌وگو: با ترکیب فهرست email و یا مجامع تحت وب، شبکه‌های عمومی می‌توانند به تبادل دایمی و غیررسمی اطلاعات کمک کنند و در این صورت بحث و گفت‌و‌گوی جدی در این سایت‌ها جریان می‌یابد.
8- دیگر امکانات مورد نیاز در این شبکه‌ها عبارتند از: جمع‌آوری اخبار با استفاده از لینک‌هایی از دیگر سایت‌ها، فهرستی از اعضا و امکانات چندرسانه‌ای. نمونه‌هایی از این سایت‌ها به شرح زیر است:
1- www.communitybuilders.nsw.gov.au
2- www.iaen.org
3- www.onefish.org
4- www.developmentgateway.org
5- http://dnd.rieti.go.jp
6- www.idea-knowledge.gov.uk
فواید شبکه‌های عمومی
اما راه‌اندازی شبکه‌های عمومی فواید زیادی هم دارند که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:
1- ایجاد تعاملات گسترده و افقی بین دولت، نهادهای بخش خصوصی و شهروندان
2- افزایش آگاهی شهروندان در مورد منابع اطلاعاتی مورد نیاز به مرور زمان و تسهیل یافتن اطلاعات مورد نیاز
3- اعتمادسازی در میان سازمان‌ها و افرادی که در حوزه سیاست‌گذاری فعالند و کمک به افزایش همکاری‌های دوطرفه
4- افزایش انگیزه برای همکاری دوطرفه
5- امکان دسترسی به برخی اطلاعات غیررسمی اما مهم و حیاتی
نتیجه‌گیری
برای ساختن آینده‌ای که نویدبخش دموکراسی و ایجاد مدیریت و حاکمیت مدرن در جامعه باشد، تکیه بر ابزارهای عصر دیجیتال ضرورتی انکارناپذیر دارد.
این کار هم فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌کند و هم بر مسؤولیت زمامداران و حاکمان می‌افزاید. با استفاده موثر و هوشمندانه از دستاوردهای ICT و ترکیب آن با انگیزه‌های دموکراتیک، دولت‌ها پاسخگوتر شده و مردم هم از چالش‌های عمومی بیشتر آگاه می‌شوند و در نهایت دستیابی به جامعه‌ای مطلوب عملی‌تر به نظر خواهد رسید.
منبع : بزرگراه فناوری
- ۸۵/۱۱/۲۷