رابطه پرنوسان ایران و تلگرام از عذرخواهی تا پشیمانی
در عصر اینترنت، برنامه‌های پیام‌رسان، جایگزین بخش زیادی از ارتباطات تلفنی، پیامکی و حتی ایمیلی روزمره ما شده‌اند. هر یک از این برنامه‌ها محاسن فنی و بعضا اجتماعی دارند و به تبع آن طرفداران خاصی را به خود اختصاص داده‌اند.
یکی از این برنامه‌های پیام‌رسان پرکاربر در ایران که پس از فیلتر و اختلال پیام‌رسان‌های قبلی توانست جای خود را میان کاربران ایرانی باز کند، پیام‌رسان روسی تلگرام (Telegram) است که به‌رغم نوپا بودن و آغاز به کار از سال 2013 موفقیت‌های چشمگیری به‌ویژه در ایران داشته است. بنا بر آخرین آمار رسمی اعلام‌شده از سوی وزیر ارتباطات، اکنون بیش 14 میلیون ایرانی از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند.
اما از ابتدای سال بود که خبرهایی غیررسمی در رابطه با تمایل شبکه‌های اجتماعی خارجی برای حضور رسمی در ایران انتشار یافت و البته این تمایل از سوی مسوولان ایرانی هم بی‌پاسخ نماند، به نحوی که محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت یازدهم در این رابطه خبر از هموار شدن امکان همکاری این قبیل ابزارهای اجتماعی داده و گفت: دولت یازدهم با نرم‌افزارها و شبکه‌های اجتماعی که در چارچوب قوانین جمهوری اسلامی کار کنند مشکلی ندارد و فقط با فعالیت شبکه‌هایی که بخواهند این چارچوب را رعایت نکنند، برخورد می‌شود.
1- ماجرای عذرخواهی تلگرام از مسوولان ایرانی
پنجم مردادماه سال جاری بود که وزیر ارتباطات برای نخستین بار از عذرخواهی یک ارایه‌دهنده خدمات خارجی از مسوولان ایرانی خبر داد؛ موضوعی که وزیر ارتباطات بارها در سخنرانی‌ها و سفرهای داخلی خود نیز با خرسندی از آن سخن گفت.
ماجرای عذرخواهی تلگرام از مسوولان ایرانی نیز به انتشار استیکرهای غیراخلاقی در تلگرام باز می‌گشت. در آن مقطع ظاهرا وزیر ارتباطات، نامه‌ای به مدیران تلگرام نوشته و در آن ضمن تهدید به فیلتر کردن این پیام‌رسان در ایران، خواستار حذف امکان ساخت استیکر توسط کاربران ایرانی شده بود؛ موضوعی که ظاهرا با اجابت و عذرخواهی دست‌اندرکاران تلگرام همراه شد و متعاقب آن امکان ساخت استیکر از ایرانی‌ها گرفته شد.
2- ماجرای تکذیب وجود سرور تلگرام در ایران
اما کمی بعد، انتشار خبر دیگری نشان داد که مسوولان تلگرام با دقت در حال رصد یکی از پرمخاطب‌ترین بازارهای خود یعنی ایران هستند. در همین راستا بیستم و یکم شهریورماه سال جاری بود که در خبر دیگری یکی از مسوولان سابق ﺷﻮﺭﺍﯼﻋﺎﻟﯽ ﻓﻀﺎﯼ ﻣﺠﺎﺯﯼ در یک برنامه تلویزیونی با تاکید بر لزوم راه‌اندازی زیرساخت‌های میزبانی اطلاعات کاربران اینترنت در داخل کشور گزارش داد که ۱۳ میلیون ایرانی کاربر اپلیکیشن تلگرام هستند و «میزبانی ۳۰ درصد اطلاعات» این کاربران در داخل ایران انجام می‌شود.
همین اظهارات کافی بود تا پیگیری و واکنش‌ها برای اطلاع از صحت و سقم این موضوع از داخل کشور آغاز شود. این موضوع موجب شد بعضی از کاربران تلگرام با استفاده از شبکه اجتماعی توییتر خواستار توضیح مدیران تلگرام درباره این خبر شوند. در نتیجه حساب رسمی توییتری تلگرام نیز در پاسخ به آنها با بیان اینکه این ادعا «مزخرف» است، اعلام کرد که اطلاعات کاربران ایرانی روی سرورهایی در آمستردام، پایتخت هلند، میزبانی شده و خواهد شد. این موضوع در حالی مطرح شد که پیش‌تر گفته شده بود شرکت تلگرام پس از «مذاکراتی» با مقامات ایران، قرار است برخی از سرور‌های خود را در داخل ایران مستقر کند؛ موضوعی که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران نیز تایید کرده و از مذاکره با مدیران تلگرام سخن گفته بودند.
3- ماجرای درخواست رصد اطلاعات کاربران تلگرام
دو هفته قبل اما تنش در رابطه تلگرام و ایران به اوج خود رسید. این اتفاق زمانی رخ داد که تلگرام دچار اختلال‌های قابل ملاحظه‌ای در ایران شده بود. در همین حین بنیانگذار تلگرام یک توییت جنجالی منتشر کرد و در آن (البته بدون ارایه مستنداتی) مدعی درخواست مسوولان ایرانی برای دسترسی به اطلاعات کاربران ایرانی تلگرام شد.
در توییت پاول دورف، موسس پیام‌رسان تلگرام آمده بود: «مقام‌های وزارت ارتباطات ایران از ما خواسته‌اند ابزار جاسوسی و سانسور در اختیار آنها بگذاریم. ما به خواسته آنها عمل نکردیم، آنها نیز ما را فیلتر کردند.»
اما این موضوعی نبود که مسوولان وزارت ارتباطات به‌سادگی از کنار آن گذر کنند. به همین علت وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌سرعت نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و در یک نشست خبری ماجرای اختلال تلگرام در ایران را این‌گونه توصیف کرد:
آنچه اتفاق افتاده، این است که در پی دو هفته گذشته سه کانال ارتباطی در حوزه ترانزیت پهنای باند اینترنت که ما را به دنیا متصل می‌کند، دچار اختلال شده است و این سه مسیر که مربوط به مسیر پهنای باند ترکیه، باب‌المندب و خلیج فارس می‌شود طی سه روز گذشته با اوج اختلال همراه بود.
وی با تاکید بر اینکه اختلال به‌وجود آمده برای سایر شبکه‌های اجتماعی نیز وجود دارد، خاطرنشان کرد: از آنجا که سرور شبکه پیام‌رسان تلگرام در اروپا است، بیشتر از این اختلال ضربه دیده و موجب شده دسترسی کاربران به این شبکه با مشکلاتی مواجه شود.
به گفته واعظی، کارگروه تعیین مصادیق به‌دلیل برخی محتوای مجرمانه تلگرام خواستار فیلترینگ این سایت بود، اما ما از آنها فرصت خواستیم که با تلگرام مکاتبه کنیم تا بخش‌هایی را که غیراخلاقی است و موجب زیان می‌شود مسدود کند. بر این اساس، طی چند ایمیل به مسوولان تلگرام مکاتبه کرده و آنها نیز صفحات غیراخلاقی را مسدود کردند.
واعظی ادامه داد: اما دو هفته پیش مجددا برخی از این کانال‌ها باز و دسترسی آن آزاد شد که ما به‌ناچار مجددا ایمیلی به مسوولان این سایت زدیم و از آنها خواستیم این صفحات را مسدود کنند که در حین رد و بدل کردن این مکاتبات، موضوع این اختلالات پیش آمد و از آنجایی که گردانندگان این سایت نمی‌توانند بگویند ما دسترسی به محتوای غیراخلاقی را آزاد گذاشته‌ایم، دستاویزشان موضوع جاسوسی اطلاعات کاربران بود تا به مشترکان چیز دیگری را القا کنند.
واعظی تاکید کرد: ادعای مدیران تلگرام مبنی بر درخواست ایران در زمینه دسترسی به اطلاعات کاربران را شدیدا تکذیب می‌کنم.
4 - ماجرای اشتباه و پشیمانی مدیران تلگرام
اما هفته گذشته، ورود همتای روسی وزیر ارتباطات به ایران، زمینه‌ساز باز شدن مجدد مسایل پیرامون تلگرام روسی و مسوولان ایرانی شد.
به همین دلیل وزیر ارتباطات در حاشیه دیدار خود با نیکلای نیکی فوروف، وزیر ارتباطات روسیه، باز هم به موضوع تلگرام پرداخت و گفت: خوشبختانه مسوولان تلگرام به اشتباه خود پی‌بردند و متوجه شدند که به‌هیچ‌عنوان فیلتر این شبکه مطرح نبوده است و در عین حال به عقب‌نشینی اقدام کردند. واعظی در خصوص واکنش تلگرام به اخطار ایران گفت: به‌دنبال آخرین مکاتبه و اخطاری که از سوی وزارت ارتباطات به مسوولان تلگرام در خصوص مسدود کردن کانال‌های غیراخلاقی صورت گرفت، مسوولان این شبکه به مسدود کردن کانال‌های غیراخلاقی برای ایران اقدام کرده‌اند. بماند که سخنگوی وزارت ارشاد گفته تلگرام همچنان کانال‌های غیراخلاقی را باز گذاشته است.
به این ترتیب ظاهرا آن‌طور که مسوولان ایرانی می‌گویند، مدیران تلگرام از رفتار و کرده خود پشیمان شده‌اند و البته تا زمان درج این گزارش هنوز واکنش و توییتی از سوی مدیران این پیام‌رسان منتشر نشده است.
بر اساس این گزارش، از ظواهر امر پیدا است که روابط حسنه‌ای هنوز میان مسوولان تلگرام و مدیران ایرانی وجود نداشته و رابطه موجود بیشتر بر اساس تهدید به فیلترینگ استوار است. به هر حال اینکه مدیران تلگرام در حال شیطنت در خصوص مراودات خود با ایرانی‌ها هستند یا نه مشخص نیست، اما آنچه مسلم است مسوولان وزارت ارتباطات می‌توانند با انتشار مستندات رسمی، زمینه حمایت افکار عمومی و رسانه‌ها نسبت به تبدیل نشدن این پیام‌رسان به ابزار سوءاستفاده را بیش از پیش فراهم کنند؛ چراکه بعید به‌نظر می‌رسد رابطه ایران با تلگرام در مقطع کنونی را بتوان تمام‌شده تلقی کرد.(منبع:عصرارتباط)