سهم «مجازی‌ها» در انتخابات و نقش «ساترا»
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم، نقش سامانه‌های اینترنتی تولید محتوا یا همان رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای رسانه‌ای کشور پررنگ‌تر می‌شود؛ الزامات نظارت بر این ظرفیت تازه چیست؟
به گزارش خبرنگار مهر، تنور انتخابات ۱۴۰۰ این روزها نه تنها در وزارت کشور و به‌واسطه انتشار عکس و فیلم‌هایی که از شرکت‌کنندگان عجیب و غریب و گاه دورخیز چهره‌های جنجالی برای ثبت نام ریاست جمهوری داغ است، بلکه در فضای مجازی و اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی نیز گاه هیاهوهایی به پا می‌شود.
گفتگوهای مختلف با متقاضیان تکیه بر کرسی ریاست جمهوری در فضای اینترنت و یا از طریق وی‌اودی‌ها و یا گفتگوهای لایو اینستاگرامی و گعده‌های کلاب هاوس، هریک فضایی را برای طرح سخنانی فراهم می‌آورد که تا چند روز تیتر رسانه‌ها و سوژه بحث‌های مردم و اشخاص و چهره‌ها در محافل رسمی‌تر می‌شود.
سهم رسانه‌های فضای مجازی در گرم کردن تنور انتخابات
طی همین چند وقت نظرسنجی‌های متعددی نسبت به مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ منتشر شده است نظرسنجی‌هایی که گاه از مشارکت پایین مردم در انتخابات خبر داده‌اند و حالا یکی از اتفاقات مهم برای روشن کردن و گرم نگهداشتن تنور انتخابات سهم فضای مجازی و رسانه‌هایی است که در فضای اینترنتی فعالیت دارند.
برخی هم در این فضای غیررسمی خیلی زودتر گفتگوها، مصاحبه‌ها و بحث‌های چالشی خود را آغاز کرده‌اند و در همین مدت مصاحبه‌هایی انتشار یافته که حتی باعث شده است مخاطب بی‌رغبت به انتخابات را به رای‌هایی خاموش تبدیل کند. پس یک نکته نسبت به این فضای جدید همان ظرفیت ویژه‌ای است که ایجاد کرده است و می‌تواند محل رفع مباحث چالشی و مناقشه‌برانگیز باشد.
در این فضا گفتگوهایی هم انتشار یافته است که چهره‌های رسانه‌ای و حاشیه ساز و حتی نامزدهای احتمالی را در برگرفته است.
تدوین پروتکل‌های نظارت بر فضای مجازی انتخاباتی
ورود به این فضا در چند وقت اخیر باعث شد سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر ساترا اطلاع رسانی‌هایی هم در این زمینه داشته باشد و با بیانیه‌ای به تدوین اصول و مقرراتی در زمینه برنامه‌های انتخاباتی در فضای مجازی بپردازد.
ساترا که در زمینه پلتفرم‌ها و سرویس‌های اینترنتی و همچنین ارائه مجوز و نظارت بر تولید محتوا در فضای مجازی فعالیت داشت اولین نهادی بود که به محتوای انتخاباتی موجود واکنش نشان داد.
ساترا طبق این اطلاعیه‌ها اعلام کرد که تبلیغات نامزدهای انتخاباتی در رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر قاعده‌مند می‌شود و مقرر شد رسانه‌ها از پیش نویسی که در این راستا تهیه شده است پیروی کنند.
مدیر کل صدور مجوز ساترا، در همین راستا با اشاره به پیش‌نویس دستورالعمل «تبلیغات انتخاباتی در رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر» گفت: کلیه رسانه‌ها در تبلیغات انتخاباتی باید از قوانین و مقررات انتخاباتی جمهوری اسلامی ایران و مقررات ساترا پیروی کنند. همچنین رسانه‌ها ملزم به استفاده از نشان «تبلیغات انتخاباتی» ابلاغ شده از سوی ساترا برای تمایز محتوای مشمول این مقررات از سایر محتواهای انتشار یافته هستند.
سید صادق امامیان رییس ساترا نیز با اشاره به شعار «انتخابات فراگیر، رسانه فراگیر» اعلام کرده است: دستورالعمل‌هایی را برای رسانه‌های صوت و تصویر ترسیم کردیم و در این میان فعالیت‌های مجاز آنها را برای تبلیغات انتخابات ابلاغ خواهیم کرد تا فضای امن و سالمی برای نامزدها و مردم در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری فراهم شود.
امامیان با اشاره به پایبندی ساترا به مصوبات کمیسیون انتخابات کشور متذکر شد: ورود ساترا به فضای مجازی و تنظیم‌گری در حوزه انتخابات اتفاق تازه‌ای است که به واسطه گسترش پلتفرم‌ها به وجود آمده است. ساترا تابع قوانین و تصمیماتی است که این کمیسیون به همه رسانه‌ها ابلاغ می‌کند.
نظارت ساترا چگونه باید باشد؟
همزمان با هشدارهای ساترا، انتشار برخی محتواها با چالش‌های هم رو به رو شد از جمله اینکه گفتگوی یکی از چهره‌های جنجالی انتخابات از سایت آپارات حذف شد و برخی گفتگوها در همین فضای انتخاباتی دستخوش تغییراتی قرار گرفت.
حذف گفتگوی محمود احمدی‌نژاد باعث شد که از طرف آپارات اطلاعیه‌ای صادر و توضیح داده شد که «حذف ویدئوی آقایان علیزاده و احمدی‌نژاد با ابلاغیه ساترا در تاریخ ۱۹/ ۲/ ۱۴۰۰ انجام شد» با این اتفاق ساترا نیز از در پاسخگویی درآمد و علی سعد معاون کاربران ساترا طی توییتی از دلایل حذف این گفتگوها نوشت و اینکه قوانین جمهوری اسلامی در گفتگوهای انتخاباتی باید رعایت شود.
پس از این مورد خبرهای دیگری ناظر به حذف گفتگوی برخی چهره‌های سیاسی دیگر از سامانه‌های برخط هم به گوش رسید.
فارغ از این مصادیق و با پذیرش این قاعده که لازم است فضای مجازی بر اساس قواعد و قوانینی معین حرکت کند، با این حال شائبه نظارت سخت‌گیرانه بر برنامه‌های انتخاباتی، به‌خصوص در یک ماه پیش رو، این نگرانی را بوجود می‌آورد که این ظرفیت جدید قربانی یک انحصار شود و آنگونه که می‌تواند در گرم‌تر کردن فضای رسانه‌ای برای مشارکت حداکثری در انتخابات، موثر ظاهر نشود.
یک پارامتر مشارکت جمعی در انتخابات می‌تواند معطوف به تضارب آرا و تنوع و رنگ آمیزی در نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری و بیان مباحث مختلف باشد.
برنامه‌های اینترنتی فضای مجازی به ویژه مخاطب کمتری نسبت به تلویزیون دارند و می‌توانند از فضای حاشیه‌هایی که از طریق تلویزیون به سرعت جنجال ساز می‌شود، مصون بمانند. از این حیث این فضا ظرفیت‌های ویژه‌تری را پیش روی مخاطب می‌گذارد تا بتواند در باب موضوعات مناقشه برانگیز محتوای مورد نظرش را پیدا کند. این فضا حتی می‌تواند دایره ورود رسانه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای بیگانه را به فضای مجادلات انتخاباتی تنگ‌تر کند و مخاطب با دسترسی به رسانه‌های خودی نیازمند دریافت محتوای شیطنت‌آمیز بیگانگان از آن سوی مرزها نباشد.