سه رویکرد متعارض به فضای مجازی در کشور
امیر دبیری‌مهر*- بیش از 15 سال از شکل‌گیری فضای مجازی در ایران می‌گذرد، اما تنها حدود پنج سال است که سازوکارهایی برای مدیریت و نظارت در این فضا در کشور شکل گرفته است. شاید یکی از دلایل این تاخیر تزاحم سه رویکرد متعارض به فضای مجازی در کشور است این سه دیدگاه متعارض عبارتند از:
1ـ رویکردی که تحت شعار آزادی، مروج نوعی ولنگاری فرهنگی در فضای مجازی است. این رویکرد با نادیده گرفتن تهدیدها و آسیب‌های مترتب بر فضای مجازی، یکی از لوازم مفید بروکراسی یعنی وجود پروتکل‌های انتظام‌بخش در زیست اجتماعی را نادیده می‌گیرد. نتیجه این نادیده‌انگاری شکل‌گیری ناهنجاری‌های رفتاری و فرهنگی و حتی بروز خلاف‌ها و جرایم در فضای مجازی است که پیشتر در مقاله وایبریزاسیون فرهنگی به آنها اشاره شد.
2ـ رویکرد دوم که نگران پیامدهای شیوع رویکرد اول است، از یک‌سو دل‌نگران نظام ارزشی است و از سویی از فقر نظری در شناخت پدیدههای جدید رنج می‌برد، در نتیجه کلا فضای مجازی را تهدیدی جدی علیه فرهنگ و ارزش‌ها و امنیت و آرامش جامعه دانسته و عطای آن را به لقای آن می‌بخشد. این رویکرد عملا در برابر نیازهای زمان و اقتضائات زمانه قرار می‌گیرد و فرصت‌های بی‌شمار فضای مجازی را نادیده می‌انگارد. بصراحت باید اینجا یادآور شوم که به یمن و برکت رویکرد متفاوت مقام معظم رهبری طرفداران رویکرد دوم نتوانستند در کشور زمام فضای مجازی را به دست بگیرند، وگرنه حامیان این رویکرد امروز فضای تقابلی هزینه‌زایی را در فضای مجازی ایجاد کرده بودند.
3ـ رویکرد سوم رویکردی واقعگرا به فضای مجازی است که این پدیده و فناوری نوین را مملو از فرصت‌های کنش متقابل فرهنگی و اجتماعی دانسته که مانند دیگر پدیدههای نو می‌تواند توام با آسیب‌هایی باشد، اما راه صحیح کاهش این آسیب‌ها تنظیم مقررات و پروتکل‌ها و قواعد قانونی و اخلاقی و حقوقی در این فضاست، به گونه‌ای که در این فضا نیزمانند فضای واقعی از حقوق انسان‌ها و نهادها پاسداری شود. تدبیر تاسیس شورای عالی مجازی از سوی رهبری فرزانه انقلاب برآمده از رویکرد سوم است، اما عملکرد این شورا در سال‌های اخیر در عمل نتوانسته این رویکرد را نهادینه کند، ولی امیدواریم این شورا با سیاستگذاری‌های هوشمندانه قواعد و مقررات لازم برای حضور و فعالیت در فضای مجازی را جعل و وضع کرده و هنجارهای اجتماعی برای کاربران را نیز از طریق مجاری آموزشی و رسانه‌ای ترویج کند. (منبع:جام جم)
*پژوهشگر و مدرس علوم سیاسی
- ۹۵/۰۴/۰۹