دفاع دانشگاه علامه از اینترنت طبقاتی
معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی با دفاع از رفع فیلتر یوتیوب در دانشگاه‌ها، آن را اقدامی ضروری برای جبران خلأ دسترسی به منابع علمی دانست و گفت: در شرایطی که دسترسی به پایگاه‌های علمی بین‌المللی و دوره‌های آنلاین جهانی برای دانشگاهیان ایرانی محدود شده است، یوتیوب به عنوان دانشگاه مجازی می تواند نقش کلیدی در آموزش معکوس ایفا کند.
دی ماه سال گذشته بود که وزیر علوم، تحقیقات و فناری از پیگیری ها برای رفع فیلتر یوتیوب (پلتفرم جهانی اشتراک ویدئو) برای اساتید و دانشجویان خبر داده بود؛ در این رابطه دانشگاه تهران به تازگی در اطلاعیه ای اعلام کرده است که «از این پس دسترسی به پلتفرم یوتیوب از طریق اینترنت داخلی دانشگاه بدون نیاز به فیلترشکن امکان‌پذیر است» و دانشجویان می‌توانند از آن برای «استفاده‌های آموزشی و پژوهشی» بهره‌مند شوند.
احسان چیت ساز معاون سیاست گذاری و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در گفت و گویی که با ایرنا داشت، از تدوین برنامه اقدام برای رفع فیلتر از اینترنت با هدف ارایه به شورای عالی فضای مجازی خبر داده بود.
در این پیوند، مرتضی طاهری معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت وگو با ایرنا درباره رفع فیلتر «یوتیوب» در دانشگاه ها از سوی وزارت ارتباطات و اینکه برخی تلاش می کنند آن را با اینترنت طبقاتی مقایسه کنند، اظهار داشت: قطعاً این رفع فیلتر اقدام درستی است که باید خیلی زودتر اتفاق می‌افتاد. با این حال، همین حالا هم اقدامی بسیار ارزشمند است. از نظر من، به هیچ عنوان نمی‌توان آن را مصداق اینترنت طبقاتی دانست.
وی با اشاره به اینکه روش تدریسی وجود دارد که اتفاقاً برای شرایط امروز طراحی شده و به آن «تدریس معکوس» یا «Flipped Learning» گفته می‌شود، اظهار داشت: به این روش علاوه بر بُعد پژوهشی می توان به بُعد آموزشی آن نیز اشاره کرد. این روش اینگونه است که کارهایی که قبلاً دانشجویان در کلاس انجام می‌دادند، حالا در خانه انجام دهند و آنچه در خانه انجام می‌دادند، در کلاس انجام شود که هم آموزش و هم پرورش دانشجو است.
طاهری با بیان اینکه ما می‌خواستیم منابعی را در اختیار دانشجو قرار دهیم یعنی فیلم، مقاله، پاورپوینت، پادکست، کتاب و ... که امروزه بسیار متنوع شده‌اند، استاد این منابع را هدایت‌شده معرفی می‌کند، دانشجو مطالعه می‌کند و آماده می‌شود، تصریح کرد: حالا در کلاس چه می‌کند؟ تمرین حل می‌کند، تکلیف انجام می‌دهد، بازخورد می‌گیرد. یعنی همان کارهایی که قبلاً در خوابگاه یا خانه انجام می‌داد.
وی با تاکید بر اینکه این روش، دسترسی و برخورداری از منابع است، خاطر نشان کرد: اما متأسفانه ما اکنون به منابع علمی یعنی مقالات علمی بین المللی به‌درستی دسترسی نداریم چون اشتراک پایگاه‌های علمی سال‌هاست توسط ایران داک - احتمالاً به دلیل نبود بودجه- پرداخت نشده است؛ به همین دلیل در حال حاضر، دسترسی قانونی برای دانلود این مقالات نداریم و ناگزیریم از سایت‌های دیگر یا مثلاً از طریق مگاپیپر درخواست بدهیم که آن هم برخی مقالات به‌روز را تأمین نمی‌کند.
تدریس معکوس روشی رایج در دنیاست
معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در مورد مقالات، پایان‌نامه‌ها و کتب هم محدودیت جدی وجود دارد، گفت: از منظر پژوهشی تاکید می کنم اقدام به رفع فیلتر از یک سکوی اینترنتی کاملاً درست است و از منظر آموزشی هم، با همین رویکرد تدریس معکوس روشی بسیار رایج در دنیاست.
طاهری با یادآوری این مطلب که در حال حاضر، همچنان به منابعی که اتفاقاً مخاطب اصلی آن‌ها جامعه دانشگاهی است، دسترسی نداریم، ادامه داد: از بُعد دیگر، سایت‌هایی وجود دارند یا بهتر بگویم شبکه‌هایی با عنوان
MOOC (Massive Open Online Courses) مثل Coursera و edX وجود دارند که در ایران باز نمی‌شوند. یعنی شما ناگزیر به استفاده از فیلترشکن هستید. به دلیل اینکه آن‌ها ما را تحریم کرده‌اند.
وی افزود: البته در ایران، معادل‌هایی مثل آکادمی همراه اول وجود دارد، اما تمرکز محدودی دارند و به هیچ عنوان قابل مقایسه با سایت‌هایی مثل Coursera نیستند که بیش از ۳۵۰ دانشگاه و شرکت برتر دنیا در آن‌ها دوره دارند.
یوتیوب یک دانشگاه مجازی است
طاهری اظهار داشت: از سوی دیگر، یکی از سایت‌هایی که واقعاً از منظر دانشگاهی بسیار ارزشمند است، یوتیوب است؛ یوتیوب واقعاً یک دانشگاه مجازی است. زمینه‌ای نیست که شما در آن محتوا نیاز داشته باشید، به‌ویژه در رشته خودتان یا برای تدریس و در یوتیوب پاسخ آن را پیدا نکنید. با همان رویکرد تدریس معکوس، حتی در کلاس‌های آنلاین هم می‌توان از آن استفاده کرد.
وی خاطر نشان کرد: یوتیوب در بسیاری از موارد به ما کمک می‌کند. من شخصاً در تدریسم، از ویدیوهای یوتیوب استفاده می‌کنم. مثلاً در دوره‌ای که درباره مهارت‌های کار تیمی داشتم، بسیاری از ویدیوهای آموزشی مرتبط را از یوتیوب گرفتم. حتی کانال‌هایی مثل «Jo Kitchener» این ویدیوها را دسته‌بندی کرده‌اند و واقعاً به ما کمک می‌کنند.
معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه بازگشایی یوتیوب در دانشگاه ها به هیچ عنوان مصداق اینترنت طبقاتی نیست، تصریح کرد: علاوه بر بُعد پژوهشی، با توجه به محدودیت‌های موجود، عدم دسترسی به مقالات، کتب، ژورنال‌های معتبر به‌دلیل پرداخت نشدن آبونمان و بسته بودن سایت‌هایی مثل Coursera، یوتیوب حداقل بستری است که می‌تواند داده‌ها و اطلاعات غنی را در فضای دانشگاهی در اختیار دانشجویان قرار دهد و باعث می شود که این دسترسی دوچندان به آموزش کمک کند.