ITanalyze

گسترش آموزش یکی از اهداف برنامه توسعه کشور می‌باشد که این مهم در سطوح عالی آن به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی سپرده شده و در سطوح پایین‌تر آموزشی به وزارت آموزش و پرورش محول گردیده است.

آموزش الکترونیکی با بهره گیری از فن آوری‌های نوین در ایجاد محیط‌ها و روش های جدید آموزشی، قدم‌های مؤثری را در راستای توسعه شبکه آموزش کشور برداشته و راه کارهای بی نظیری را جهت حصول به اهداف فوق ارائه نموده است. در حال حاضر در کشور این نوع از آموزش هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی در حال گسترش و ارتقا می‌باشد و امیدواری زیادی وجود دارد در آینده نیز توسعه بیشتری بیابد، زیرا با افزایش حجم علم و تحولات فناورانه در حوزه های مختلف علمی چاره دیگری هم وجود ندارد.

بیشتر کارشناسان آموزشی اعتقاد دارند شیوع ویروس کرنا به مثابه کاتالیزوری در جهت جدی گرفتن آموزش الکترونیکی از سوی مراکز آموزشی جهان و از جمله کشورمان عمل نموده است. آموزش های الکترونیکی تا چند سال پیش حتی در دانشگاه‌های برندی چون شریف آن چنان جدی گرفته نمی‌شد. حداکثر کاری که  آموزش و پرورش در جهت آموزش الکترونیکی انجام داده بود هوشمند سازی یک کلاس در مدرسه (نصب ویدئو پروژکتور و...) بود. با هجوم بی‌امان کرونا ویروس، آموزش و پرورش نیز شتاب زده اپلیکیشن شاد را راه‌اندازی و به لطایف‌الحیل آن را به معلمها و دانش آموزان تحمیل نمود.

شوربختانه این رویکرد عجولانه که مفری از آن هم وجود نداشت مزایای این نوع از آموزش های مدرن و امروزی را خدشه دار نمود و موجب بی اعتنایی و جدی نگرفتن بخش بزرگی از دست اندکاران بخش آموزش کشور در این حوزه گردید.

در راستای بحث و بررسی کارشناسی آموزش الکترونیکی (به اصطلاح غلط رایج امروز مجازی) با قرار قبلی از مسیر واتس‌اپ به سراغ دکتر بیژن عرب یزدی یکی از پیش کسوتان این عرصه آمده‌ایم.

عرب یزدی دکترای الکترونیک کامپیوتر با سوابق: رییس گروه، رییس دانشکده و رییس مرکز تحقیقات فضایی و در حال حاضر ریاست مؤسسه آموزش عالی الکترونیکی ایرانیان را به عهده دارند.

از عرب یزدی در خصوص شبکه شاد و کم و کیف آن می‌پرسم، ایشان در جواب مطلبی در خصوص تشییع پیکر سردار سلیمانی را مطرح کردند تا بتوانند به پرسش فوق پاسخ بایسته دهند.

عرب یزدی :

در تشییع پیکر سردار در کرمان متأسفانه در هیجان و غلیان احساسات روز، مسئولین ذیربط پیش‌بینی‌های لازم در خصوص ترافیک ورودی و خروجی‌های لازم در محل تجمع برگزاری مراسم آن شهید گرانقدر و متناسب با جمعیت میلیونی آن را نکرده بودند و به همین دلیل جمعیت از اطراف و اکناف وارد محل مراسم شدند، غافل از اینکه خروجی‌ها کشش حجم سنگین ورودی را نداشت و لذا متأسفانه آن حوادث ناگوار رخ داد.

درست چنین رویکردی برای شبکه شاد حادث شده است. بدین معنی که حجم انبوهی از درخواست ها روزانه از طرف معلمین و دانش آموزان روانه سرورهای متمرکز شبکه مذکور می شد در حالی که این حجم از ترافیک در شبکه (هم از طرف سرورها و هم از طرف کاربران آن) قابل پاسخ گویی نبود و متاسفانه باعث ناکارآمد شدن و اختلال جدی در این شبکه گردید. 

در نتیجه ما در شبکه شاد نیز بدون زیرساخت‌های لازم و تامین سرعت اینترنت مناسب، میلیون‌ها دانش‌آموز و معلم را وارد گودی شاد نمودیم، بدون آن که خروجی‌های متناسب با آن حجم از ورودی را تعبیه کرده باشیم.

به نظر می رسد شبکه شاد فاقد زیرساخت‌های لازم برای آموزش الکترونیکی استاندارد بوده و به دلیل مشکلات ناشی از ترافیک اینترنت، تمرکزگرایی و فقدان زیرساخت مناسب، نتوانستیم پاسخ مناسبی از این نرم افزار کاربردی مذکور دریافت کنیم. بدین جهت و برای بهبود این وضعیت آن هم در کوتاه ترین زمان، شبکه توزیع شده پیشنهاد می گردد.

صدای معلم :

آقای دکتر ؛ برای شروع مناسب جهت بهره‌مندی از آموزش مجازی (استاد تصحیح فرمودند: الکترونیکی) چه تمهیداتی باید اندیشیده شود؟

عرب یزدی :

ابتدا باید مفاهیم و اصطلاحات لازم برای این مهم درست و دقیق تعریف شود تا زبان مشترکی بین کارشناسان و کاربران ایجاد گردد. با تعاریف معمولی و محاوره‌ای ما ره به بیراهه خواهیم برد.

اصولاً به کارگیری اصطلاح  آموزش مجازی در این حوزه واژه مناسبی نیست. مجاز به معنای غیر واقعی است، ب هطور مثال در حال حاضر که ما از نرم افزار کاربردی واتس‌اپ با یکدیگر صحبت می‌کنیم آیا می توان گفت این صحبت ما مجازی است؟ البته که خیر این ارتباط کاملا واقعی است بنابراین واژه نادرست آموزش مجازی را نباید با پدیده های واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده اشتباه بگیریم. البته در حوزه آموزش الکترونیکی کارگاه ها و یا آزمایشگاه های مجازی هم وجود دارد بدین مفهوم که کارگاه های نرم افزاری و شبیه ساز داریم و خبری از ابزار های فیزیکی در آن نیست بدین معنی استفاده از کلمه مجازی صحیح است. اما این قسمت تنها بخشی کوچکی از آموزش الکترونیکی است و نه همه آن.

حدود بیست سال قبل گروهی از اساتید دانشگاه که اینجانب نیز عضوی از آن گروه بودم در شرایط نامساعد و عدم همکاری مناسب مسئولین وقت، با درک ضرورت و مفهوم آموزش الکترونیکی اقدام به تأسیس موسسه آموزش عالی الکترونیکی نمودیم.

امروز حرکت کلی آموزش در دنیا به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌رود و پیش بینی می گردد در ده سال آتی بیش از شصت‌درصد بخش آموزش در جهان الکترونیکی گردد. ما به زودی در جهان شاهد کوچک شدن ساختمان های قد و نیم قد دانشگاهی خواهیم بود. دانشگاه های بزرگ از نظر فیزیکی به دانشگاه های کوچک و محدود به یک ساختمان سه چهار طبقه معمولی تبدیل می گردند و فضای آنها برای پارک ها و موزه ها به کار گرفته خواهد شد. اما از نظر حجم کاری و افزایش دانشجو چند ده یا حتی چند صد برابر می گردند و حجم تولید علم به شکل بی سابقه ای گسترش می یابد.

همان طور که تلفن از بدو اختراع تاکنون پیشرفت‌ها و دگرگونی‌های بسیاری را تجربه کرده است، به طوری که ما امروز به واسطه موبایل به صورت تصویری در ارتباطیم، به همین منوال آموزش نیز به ویژه در دهه‌های اخیر دچار دگرگونی‌های شگرفی خواهد شد. در عرصه تولید علم تقریبا هر پنج سال دانش بشری دو برابر خواهد شد و انتقال این حجم از دانش و اطلاعات آن هم با ابزارهای سنتی آموزش همانند زمان ابن سینا (گچ و تخته و استاد) منسوخ و بی فایده خواهد بود و در صحنه عمل امکان پذیر نیست. لذا ما باید مطابق با پیشرفت‌های جدید سیستم‌های آموزشی خود را به روز رسانی کنیم.

صدای معلم :

 ظاهرأ شما تعریف دیگری از اموزش مد نظرتان می‌باشد، در این خصوص توضیحاتی برای مخاطبان صدای معلم بدهید.

عرب یزدی :

در سیستم آموزشی سنتی آموزش شکل  مخروط دوار داشته که قاعده آن دانش‌آموزان و دانشجویان هستند و معلم و استاد در رأس این مخروط قرار دارند. لذا تعامل مناسب، چند سویه و سازنده‌ای بین معلم و متعلم و کلاس برقرار نمی‌گردد.

وقتی آموزش را به مثابه یادگیری (Learning) در نظر بگیریم، سیستم آموزشی دیگر مخروطی نبوده و  چندوجهی و متعامل بین اجزای کلاس برقرار می‌گردد.

نمونه بومی چنین سیستمی بحث‌های طلبگی در حوزه‌های ماست که در آن مباحث چالشی چند طرفه بین استاد و دانشجو، دانشجو با دانشجو درمی‌گیرد.

در کلاس‌های یادگیری (نه آموزش) استاد به مثابه ناظر می‌باشد، در حالی که سیستم آموزشی فعلی ما معلم و یا استاد محور است و یادگیری به معنی واقعی کلمه در آن اتفاق نمی افتد.

خلاصه این که اگر می‌خواهیم در آموزش و پرورش و دانشگاه‌های ما تحول ایجاد شده و آبستن اتفاقات میمونی باشیم، ابتدا باید مفاهیم مورد نیاز درست و دقیق تعریف شده و سپس با برنامه‌ریزی‌های مدون و آموزش پرسنل، اهداف کلان بر اساس تعاریف دقیق، نیروهای کیفی در بسترهای روزآمد و مدرن هدف‌گذاری و اجرا گردد.

صدای معلم :

با توجه به شرایط فعلی آموزش و پرورش ما، به نظر شما این اتفاقات بایسته‌ای که اشاره کردید باید از کجا آغاز و چگونه تداوم یابد؟

عرب یزدی :

ابتدا باید کار از بالا به پایین و عمودی استارت خورده و مفاهیم تدوین و سیاست‌گذاری‌های کلان و واقع‌بینانه انجام پذیرد. به پرسنل آموزش‌های مهارتی در قالب ورک‌شاپ‌ها و کارگاه‌های عملی داده شود و همزمان  فرهنگ‌سازی عمومی صورت گرفته و به طور موازی زیرساخت‌های لازم فراهم گردد.

برای شروع می‌توان در مدارس بخشی از فرایند آموزش دروس را با آموزش الکترونیکی پیش برد و این روند مدرن را تدریجا به کل دروس تعمیم داد. پیشنهاد ارائه یک درس تحت عنوان آموزش الکترونیکی بسیار هوشمندانه است.

در آموزش الکترونیکی از تعامل‌های همزمان (برخط زنده) و غیرهمزمان بهره می‌گیریم. فایل‌های چند رسانه‌ای، آموزش مصور، فیلم‌های مالتی‌مدیا روند یادگیری را تسهیل می‌نمایند.

امروزه اصرار بر سیستم آموزش سنتی حضوری مدل گچ و تخته به مثابه آنست که بخواهیم ماشین آموزش و پرورش را با تک‌چرخ هدایت کنیم!

صدای معلم :

نقش رسانه‌هایی مانند صدای معلم و سایر رسانه‌های ارتباطی را در چالش‌های آموزش الکترونیکی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

عرب یزدی :

معلم‌ها و اساتید ما عموما فاقد انگیزه لازم در این حوزه بوده و به راحتی تمایل به تغییر را در خود بروز نمی دهند. استیلای فرهنگ سنتی حاکم در آموزش، سن بالا و فقدان انگیزه لازم و همچنین اجرای نادرست و نصف و نیمه کلاس‌های الکترونیکی از چالش‌ها و تهدیدهای جدی این عرصه می‌باشد.

رسانه‌ها باید در فرهنگ‌سازی، تسریع و تسهیل و جا انداختن و تبیین ضرورت‌های آموزش الکترونیکی نقش شایسته و بایسته‌تری ایفا نمایند.

صدای معلم :

در خصوص آموزش و پرورش متمرکز و پایتخت‌محور چه نظری دارید؟

عرب یزدی :

یکی از مشکلات اپلیکیشن شاد سیستم و سرورهای بیش از حد متمرکز آن می‌باشد. پیشنهاد می گردد آموزش و پرورش زیر ساخت‌های آموزش الکترونیکی خود را توزیع شده و به شکل استانی و یا حتی شهرستانی طراحی نماید. همچنین می بایست نظام و زیر نظام آموزش الکترونیکی در وزارتخانه تعریف و تعبیه شود و همان طور که تاکید گردید سرورها منطقه‌ای و محلی در نظر گرفته شود تا تمرکز ترافیکی از بین رفته و شبیه فاجعه ایجاد شده در تشییع جنازه سردار سلیمانی به شکل الکترونیکی آن در سیستم آموزش الکترونیکی آموزش و پرورش تکرار نگردد.