ITanalyze

استاد ارتباطات و مدیر اسبق رادیو گفت: در کشور ما تلاشی برای امن شدن فضای مجازی انجام نمی‌گیرد و رگولاتوری درست انجام نمی‌شود شورای فضای مجازی هم نقشی ندارد و خیلی کم خاصیت است.

مهر - در تقویم بین‌المللی، روز ۱۷ می ماه مصادف با ۲۷ اردیبهشت ماه، با عنوان «روز جهانی ارتباطات و روابط عمومی» نامگذاری شده است. در حوزه رسانه تعداد افرادی که هم سابقه کار دانشگاهی و علمی در حوزه ارتباطات داشته باشند و هم سابقه کاری مرتبط با این حوزه خیلی زیاد نیست ولی حسن خجسته یکی از همین افراد است. کسی که علاوه بر اینکه تحصیلات دانشگاهی حوزه ارتباطات دارد و در حال حاضر هم مشغول تدریس این رشته در دانشگاه است، سال‌ها در رسانه‌های مختلف از جمله رادیو کار کرده است و جزو مدیران موفق رسانه محسوب می‌شود. به بهانه روز جهانی ارتباطات با او گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید؛

وی در ابتدا در خصوص حضور رسانه‌های جدید و پررنگ شدن آنها به نسبت رسانه‌های قدیمی گفت: برخلاف این تصور، که با ورود رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های جدید، نقش رسانه‌ها کمرنگ می‌شود، باید گفت اتفاقاً رسانه‌های جدید نقش رسانه را پررنگ‌تر کردند چون باعث شدند که مصرف از رسانه‌ها بیشتر شود منتها اتفاقی که افتاده این است شکلشان تغییر کرده است. به این معنا که رادیوها به پادکست و تلویزیون‌ها به VOD منتقل شده‌اند. ما هم باید بلد باشیم از فرصت‌ها استفاده کنیم. چندی پیش از یکی دوستان شنیدم که وقتی نظر مقام رهبری را درباره رسانه‌های اجتماعی پرسیدند ایشان گفتند: «فی العسر یسرا» یعنی هر سختی یک راحتی و هر فرصتی یک تهدید دارد. متاسفانه ما همیشه حواسمان به تهدیدات است ولی توجهی به فرصت‌ها نمی‌کنیم. تهدیدات رسانه‌های اجتماعی نو برای همه کشورهای دنیاست و این خود کشورها هستند که باید بدانند چگونه با این تهدیدات برخورد کنند. بنابراین هیچ وقت رسانه‌ای حذف نمی‌شود بلکه پلتفرم پخش آن تغییر می‌کند و رسانه‌های جدید جایگاه‌های جدید پیدا می‌کنند.

خجسته افزود: رسانه‌های اجتماعی نو و جدید، ماهیتاً اجتماعی- فنی هستند در حالی که رسانه‌های قدیمی مثل رادیو و تلویزیون ماهیتاً فنی بودند یعنی مثلاً در آنها مهندسی مخابرات و صدابرداری و اصول فنی اهمیت داشت و پلتفرم‌های پخش صدا و تصویر از محتوا خیلی جدا بودند ولی در رسانه‌های جدید این دو (محتوا و پلتفرم) از هم جدا شدنی نیستند و محتوا آثار و تبعات ویژه ای دارد و به یک جامعه رویه رفتاری می‌دهند. بنابراین جنس رسانه‌های اجتماعی نو از جنس مباحث میان رشته‌ای و لازم است چنین رشته‌ای در دانشکده‌های ارتباطات راه اندازی شود. اگرچه خود رشته ارتباطات هم یک میان رشته است.

رئیس اسبق رادیوی ایران در ادامه بیان کرد: در همه دنیا سه رویکرد مواجهه با رسانه‌های جدید وجود دارد؛ در رویکرد اول اولیا و سردمداران درباره شبکه‌های اجتماعی نگران‌اند، بنابراین می‌خواهند این فضا را مدیریت و امن کنند. در رویکرد دوم، متخصص و فن گرایان خیلی مشعوف و مرعوب این رسانه‌ها هستند و همه چیز را در اختیار تکنولوژی جدید قرار می‌دهند و همه راه‌ها را برایش باز می‌کنند. در رویکرد سوم، جامعه گرایان معتقدند که باید از ظرفیت‌های رسانه‌های اجتماعی استفاده کنیم تا حداقل ضرر و حداکثر فرصت داشته باشیم.

نویسنده کتاب «رادیو چیست؟» تصریح کرد: به طور کلی در فضای رسانه‌ای دو قاعده حاکم است؛ یکی قاعده بازار و تجارت که بر اساس این قاعده هرچیزی که مردم بپسندند خوب است و باید در دسترسشان گذاشت. در قاعده دوم گفته می‌شود که محتوای خوب، به قاعده و قانون نیاز دارد و محیط رسانه‌های اجتماعی باید یک محیط امن باشد. در ایران فقط به قاعده اول عمل می‌شود و تلاشی برای امن شدن فضای مجازی انجام نمی‌گیرد و رگولاتوری درست انجام نمی‌شود شورای فضای مجازی نقشی ندارد و خیلی کم خاصیت است. منظور من اصلاً سانسور و فیلتر نیست چون به نظرم روش برخورد با رسانه‌های جدید فیلتر کردن نیست؛ مثلاً درباره تلگرام، درست است که یکسری مسائل و قوانین ما را رعایت نمی‌کرد ولی فیلتر کردن راه درستی برای برخورد با آن نبود راه حل درست این بود که مسئولان دولت و رسانه‌ها با مردم صحبت می‌کردند و دلیل اینکه چرا باید تلگرام را ترک کنند توضیح می‌دادند، آن وقت مردم خودشان از آن فضا بیرون می‌آمدند ولی دولت این روش را انتخاب نکرد و به سمت سیاست بازی رفت. بنابراین فرصت‌های رسانه‌های جدید از تهدیداتشان بیشتر است مثلاً اینکه این رسانه‌ها محدودیت زمانی ندارند و از این ویژگی شان می‌توان استفاده‌های بسیاری کرد.

خجسته اضافه کرد: سه راس رگولاتوری عبارتند از رسانه مسئول، دولت مسئول و کاربر مسئول. در کشور ما هیچکدام از این رئوس رعایت نمی‌شود و ما غالباً فقط یکی از این راس‌ها را داریم. بر اساس قانون رگولاتوری هم دولت موظف است در این حوزه سرمایه گذاری کند و هم منِ مخاطب اگر پستی در اینستاگرام می‌گذارم مسئولم در حالی که در زمان فعلی عملاً چنین فضایی وجود ندارد. فضای اینترنت، فضای وسیعی است ولی فضای بی دروپیکر نیست. چند سال پیش اتحادیه اروپا، فیس بوک را برای یک تخلف ۵ میلیارد تومان جریمه کرد؛ چرا؟ چون می‌خواهد اعمال حاکمیت کند.

مدیر رادیو در ادامه با اشاره به اینکه کلاب هاوس بعد از انتخابات از تب و تاب می‌افتد گفت: برخلاف اینکه خیلی‌ها فکر می‌کنند کلاب هاوس به فضای رادیو شبیه است باید بگویم کلاب هاوس هیچ شباهتی به رادیو ندارد و خیلی با آن فرق دارد. اول از همه اینکه ماهیت رادیو ارتباط یکسویه است چون محدودیت زمانی دارد ولی در کلاب هاوس اینگونه نیست. ضمن اینکه فضای کلاب هاوس خیلی ایدئولوژیک است و یک نفر به عنوان ادمین رابطه‌ها را تعیین می‌کند. علاوه بر این، ممکن است در یک اتاق چندین نفر باهم صحبت کنند که باعث می‌شود صحبت درباره یک موضوع جدی و عمیق نباشد و حوصله مخاطبان سر برود و حاضران در بحث خسته شوند. البته الان به خاطر فضای انتخاباتی استفاده از کلاب هاوس کمی هیجانی و شتابزده است و چند ماه بعد از انتخابات استفاده از آن به حد نرمال می‌رسد و به طور کلی از نظر من بین شبکه‌های ارتباطی و اجتماعی یک شبکه اجتماعی خیلی معمولی است و ویژگی خاصی ندارد.

وی در پایان درباره کارکرده رسانه‌ها در ایام انتخابات تصریح کرد: اساس کار رسانه‌ها در ایام انتخابات باید اطلاع رسانی باشد نه تبلیغ تجاری. از جنبه دینی هم رسانه‌ها و اهالی رسانه بدانند قیامت و آخرتی هم وجود دارد پس دروغ و دغل و بی اخلاقی تبعات اخروی دارد و مسئولان این بی اخلاقی‌ها آن دنیا باید جواب بدهند. البته برای اینکه چنین اتفاقی بیفتد، رسانه‌ای ها باید آموزش ببینند. متاسفانه در دانشکده‌های ارتباطات ما اخلاق رسانه دو واحد اختیاری است که اغلب هم آن را نمی‌گذرانند در حالی که باید جزو دروس اجباری قرار بگیرد و رسانه‌ای ها با مباحث اخلاقی آشنا شوند.