علم در عصر اینترنت: موتور جستجوگر خود را روشن کن ((۳
موسسه گوگل چالش تازه‌ای را متوجه خدمات تجاری ساخته و این بار هدف خود را دانشمندان و پژوهشگران قرار داده است. اما پرسشی که اکنون مطرح شده این است که آیا موتور جستجوگر جدید گوگل می‌تواند خواسته‌های مورد نظر را بر آورده سازد یا نه.
آنورگ آچاریا، مهندس کامپیوتر از هند که برای موسسه گوگل کار می‌کند، زمانی که هنوز دوره لیسانس خود را در دهه ۱۹۸۰سپری می‌کرد ناگزیر بود برای دستیابی به مقالاتی که نمی‌توانست نسخه‌ای از آنها پیدا کند به طور مستقیم به خود مولفان نامه بنویسد.
خاطره این دوران برای آچاریا خنده‌آور است. او اکنون در گوگل سرگرم تکمیل یک موتور جستجوگر است که هدف آن ارائه خدمات علمی و اکادمیک به استادان و دانشجویان هندی و دیگر کشورها است.
برای آن دسته از افراد عادی و غیر دانشگاهی که قصد دستیابی رایگان به یک نسخه از یک مقاله علمی و تحقیقی را داشته باشند شبکه‌ای مانند "گوگل مخصوص محققان" Google Scholarشبکه مناسبی است اما همه دانشگاهیان بخصوص در کشورهای پیشرفته تر از طریق دانشگاهها و مراکز تحقیق خود به محتوای هزاران نشریه علمی به صورت دیجیتالی و آن لاین دسترسی دارند.
بنابراین می‌توان این پرسش را مطرح کرد که این قبیل افراد چه نیازی دارند که به سراغ شبکه‌ای نظیر گوگل مخصوص محققان بروند.
بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران در کشورهای پیشرفته تر و حتی در کشورهای در حال پیشرفت، به همان بانکهای اطلاعاتی شناخته شده تر و نظیر "پاب مد" PubMedکه به وسیله موسسه ملی بهداشت در آمریکا راه‌اندازی شده و اطلاعات پزشکی در اختیار محققان قرار می‌دهد و یا "دیتا سیستم اختر فیزیک" که به وسیله ناسا بر پا شده رجوع می‌کنند نا مقالات مورد نیاز خود را بدست اورند.
به نوشته نشریه نیچر از ماه نوامبر سال گذشته که شبکه گوگل مخصوص محققان راه اندازی شده تاکنون به میزان استقبالی که به وسیله دانشجویان و محققان به آن نشان داده می‌شود بتدریج افزوده شده است.
به عنوان مثال "توماس مرسیک-فلوگل" زیست - عصبشناس از موسسه ماکس پلانک در آلمان که در گذشته همواره از بانک اطلاعاتی پاب مد استفاده می‌کرد اکنون به گوگل مخصوص محققان روی آورده است.
او می‌گوید این موتور جستجو گر در مواردی که وی نمی‌داند دقیقا به دنبال چه چیزی می‌گردد مفید است.
در جستجو با این موتور جستجو گر، افراد می‌توانند به مقالاتی دیگری که مرتبط با موضوع مورد علاقه شان است راهنمایی شوند. این کار از طریق ارجاعاتی که به مقالات صورت گرفته انجام می‌شود و این جنبه‌ای است که در بانک اطلاعاتی پاب مد موجود نیست.
فلوگل می‌گوید: من سرنخهایی را که از طریق ارجاعات بدست می‌آورم دنبال می کنم تا به مقاله مورد نظرم دست پیدا کنم. از این طریق به مقالاتی دست یافته ام که امکان نداشت به شیوه دیگری به آنها توجه کنم.
این جنبه موتور جستجوگر "گوگل مخصوص محققان" موجب می‌شود این موتور جستجوگر به رقیب مستقیم موتورهای جستجوگر متعارفی تبدیل شود که به وسیله ناشران نشریات علمی راه اندازی شده‌اند و به رایگان خدمات خود را به محققان ارائه می‌دهند.
تا پیش از آنکه شرکت السویر Elsevierموتور جستجوگر خود موسوم به اسکوپوس Scopusرا در سال ۲۰۰۴راه‌اندازی کند، موسسه تامسن ساینتیفیک Thomson Scientificبا موتور جستجوگر خود موسوم به وب او ساینس Science Web ofسلطه انحصاری بر بازار داشت.
آمار مربوط به موارد ارجاع به یک مقاله به محققان، نهادها و نشریات امکان می‌دهد میزان تاثیر یک مقاله را به صورت منفرد در طول زمان مورد بررسی قرار دهند.
این آمار می‌تواند محققان را به معیارهایی مانند "عامل تاثیر" factor impactنشریات علمی هدایت کند. معیار اخیر در زمره معیارهای صوری و کمی است که در ارزشیابی فعالیتهای محققان و نهادهای علمی مورد توجه قرار دارد. هرچند که معیاری فراگیر و ایده ال‌به شمار نمی‌آید.
اما موتور جستجوگر گوگل مخصوص محققان (گوگل اسکالر) بر خلاف موتورهای اسکوپوس و وب او ساینس کاری بیش از جستجوی مقالاتی که داوری شده‌اند انجام می‌دهد.
به عنوان مثال این موتور به بسیاری از منابع غیرمتعارف نظیر آرشیوهایی که پیش از انتشار مقالات به وسیله نهادهای علمی فراهم آورده می‌شوند، مقالات کنفرانسها و نیز مخازن کتابخانه‌ای موسسات علمی، نیز سر می‌زند.
از این گذشته این موتور جستجوگر نسخه‌هایی را که نویسندگان به رایگان برای استفاده خوانندگان بر روی ایستگاههای اینترنتی خود قرار داده اند نیز شناسایی می‌کند و به مراجعان ارائه می‌دهد.
اما در حال حاضر به نظر می‌رسد که گوگل صرفا مقاله‌ای را که به وسیله دیگران مورد ارجاع قرار گرفته در زمره مقالات تحقیقی تلقی می‌کند. حال آنکه با تحولاتی که با سرعت در عرصه انتشار مقالات به صورت آن لاین در جریان است، این تعریف از مقالات علمی نیز می‌تواند دستخوش تغییر شود.
مدافعان دسترسی آسانتر به منابع علمی امیدوارند موتور جستجوگر گوگل موجب شود تا شمار بیشتری از محققان تشویق شوند مقالات خود را به صورت رایگان در اختیار متقاضیان قرار دهند.
در این خصوص که موتور جستجوگر گوگل مخصوص محققان تا چه اندازه وظیفه خود را بخوبی به انجام می‌رساند، پاسخ نشریه نیچر آن است که برخی تحقیقاتی که بتازگی در این زمینه صورت گرفته حکایت از آن دارد که بازده این موتور جستجوگر به همان خوبی رقبای تجاری است.
اما به اعتقاد متخصصان سیستمهای اطلاع رسان، باید نتایج این قبیل بررسیها را که با تکیه به شمار معدودی از مقالات به انجام می‌رسد با احتیاط مورد توجه قرار داد.
به عنوان مثال در این قبیل بررسیها به مواردی که موتور جستجوگر اطلاعات مکرر یا نادرست ارایه داده توجه نمی‌شود.
نظری دقیق تر به نحوه عمل موتور گوگل مخصوص محققان آشکار می‌سازد که موارد ارایه مکرر اطلاعات یکسان در آن اتفاق می‌افتد. "پیتر جاسکو" یک متخصص اطلاع رسانی از دانشگاه هاوایی و یکی از سرسخت‌ترین منتقدات گوگل با انجام یک بررسی گسترده در مورد نحوه عمل این موتور جستجوگر موارد زیادی از نقصهای آن را مشخص ساخته است.
به عنوان مثال این محقق با انجام یک جستجو با این موتور در مورد دو موضوع "کامپیوتر ها" و "بر هم کنشگری" intractabilityنشان داده که از ۱۰۰نتیجه به دست آمده به وسیله موتور گوگل اسکالر ۹۲مورد به نام تنها یک کتاب با عنوان Intractability Computers andبا ارجاعاتی اندکی متفاوت، اشاره شده و تنها هشت مورد نام مقالات یا کتابهای دیگر مورد توجه قرار گرفته‌است.
منبع این مشکل به شیوه‌ای باز می‌گردد که موتور گوگل اطلاعات را به نمایه خود می‌افزاید. در دو نهاد اداره‌کننده موتورهای وب او ساینس و اسکوپوس، کارمندان خلاصه مقالات و منابع و مآخذ آنها را از روی نسخه‌های چاپ شده نشریاتی که مقالات در آنها درج شده‌اند اسکن می‌کنند.
در حالیکه در موتور گوگل اسکالر این کار به وسیله ماشین و به شکل خودکار انجام می‌شود.
نرم‌افزاری با کمک یک آلگوریتم معین اطلاعات مورد نظر را از مقالاتی که در شبکه موجود است استخراج می‌کند. این روش سریعتر و ارزانتر است اما درصد خطای آن بالاتر است و در عین حال دائما به روز نمی‌شود و بررسی مجددی برای تصحیح خطاهای راه‌یافته در آن صورت نمی‌گیرد.
ادامه دارد...
منبع : ایرنا
- ۸۴/۰۹/۱۷