فناوری‌هایی که رانندگی در تهران را سخت‌تر می‌کند
نادر نینوایی - اگرچه کیفیت بسیاری از جاده‌های کشور چندان مطلوب نیست و چاله چوله و دست‌انداز دو جزء جدایی ناپذیر مسیر راه‌های کشورند اما انصافا کشور به لحاظ به‌کارگیری و استفاده از فناوری‌های هوشمند راهنمایی و رانندگی تنه به تنه‌ی کشورهای پیشرفته جهان می‌زند.
در حال حاضر کم نیستند رانندگانی که از لیست بلند بالای خلافی خودرو خود شکایت می‌کنند و برخی معتقدند که در چندین مورد تخلفاتی نابه‌جا به حساب آنها ثبت شده است. اما به واقع تا چه حد این شکایات درست هستند؟ فناوری‌های جدید راهنمایی و رانندگی ایران ساخت چه کشورهایی هستند و چگونه عمل می‌کنند؟ تا چه حد می‌توان به فناوری‌های هوشمند راهنمایی و رانندگی اعتماد کرد و این فناوری‌های چه میزان از جاده‌ها و شهرهای ایران را پوشش می‌دهند؟ راهنمایی و رانندگی چگونه با فناوری‌های هوشمند ورود و خروج ماشینها را به محدوده طرح ترافیک و طرح زوج و فرد کنترل می‌کنند؟ در این گزارش سعی داریم به این سوالات و سوالاتی دیگر از این دست پاسخ دهیم.
×× طرح مکانیزه کنترل خودروها در محدوده ترافیکی
قبل از ورود طرح کنترل مکانیزه از مامورانی که کنار خیابان‌ها می‌ایستادند برای بررسی پلاک خودروهای وارد شده به منطقه طرح استفاده می‌شد که با توجه به مساحت 3میلیون متر مربعی طرح ترافیک در تهران بررسی دقیق و لحظه به لحظه ورود و خروج خودروها و چک کردن پلاک آنها غیر ممکن بود.
کنترل مکانیزه یکی از روش‌هایی است که مدیران شهری برای جلوگیری از ورود ماشین‌های غیرمجاز به محدوده طرح از آن استفاده می‌کنند. پلاک خودرو توسط این سیستم شناسایی می‌شود و چنانچه آن پلاک اجازه ورود نداشته باشد فرد خاطی توسط راهنمایی و رانندگی جریمه می‌شود.
برای اجرای طرح کنترل مکانیزه لازم بود روشی را انتخاب کنند که از ماشینها مستقل باشد چون نمی‌شد روی چندین میلیون خودرویی که در تهران رفت و آمد می‌کنند چیپ نصب کنند؛ به علاوه ماشین‌هایی که از خارج تهران وارد شهر می‌شدند نیز می‌بایست به چیپ‌ها مجهز می‌شدند.
بنابراین "بخش تحقیق و توسعه سازمان کنترل ترافیک" تصمیم گرفت در این رابطه از شرکت انگلیسی «TIPS» کمک بگیرد. این شرکت روش شناسایی مستقل از خودروها را از شش سال قبل در لندن به کار گرفته بود. اما یک مشکل وجود داشت شرکت انگلیسی مذکور قادر به شناسایی کاراکتر‌های پلاک ایران نبود پس باید پلاک‌ها عوض و حروفشان انگلیسی می‌شدند.
در نهایت تصمیم بر این شد که این کار به شرکتی داخلی سپرده شود و چند سال بعد هم عملیاتی و اجرا شد. آنطور که هم‌اکنون بیش از 90درصد خودروهای غیرمجاز ورودی به طرح شناسایی شده و برای آنها برگ جریمه صادر می‌شود.
×× روش کار سیستم شناسایی هوشمند طرح
نرم‌افزار طراحی شده توسط کارشناسان داخلی براساس یک روش جهانی که به آن شناسایی الگو گفته می‌شود، کار شناسایی پلاک را انجام می‌دهد.
برای توضیح چگونگی کار کردن این سیستم هوشمند باید گفت این سیستم مانند ذهن انسان از روش الگوبرداری استفاده می‌کند. برای این کار لازم است ابتدا نرم‌افزار، اشیا را به تعدادی موضوع دسته‌بندی کند و سپس ویژگی‌هایی مشخص به هر موضوع اختصاص یابد. براساس همین ویژگی‌هاست که سیستم هوشمند پس از دریافت داده‌های خام، ویژگی‌های مربوط به هر یک از داده‌ها را استخراج کرده و با ویژگی‌های الگو تطبیق می‌دهد. حالا اگر در تعریف گفته باشیم خودرویی که به عدد فرد ختم می‌شود جریمه شود سیستم آنرا متخلف تشخیص داده و جریمه می‌کند. در مورد طرح ترافیک هم روش کلی به همین شکل است با این تفاوت که به‌جای خودروهای پلاک فرد، خودروهای دارای طرح ترافیک به نرم‌افزار داده می‌شود و اگر پلاک خودرویی در سیستم نبود نرم‌افزار می‌فهمد که فاقد طرح است و آن را جریمه می‌کند.
×× علت تغییر ناگهانی چراغ‌های قرمز
اما یکی از گله‌های رانندگان تهرانی به تغییر ناگهانی زمان چراغ‌های راهنمایی و توقف ناگهانی آنها روی عدد صفر است که به گفته مسوولان راهنمایی رانندگی جریان از این قرار است.
در تهران یک سیستمی‌به نام اسکتس مستقر است که اگر غیر هوشمند بود روی همان تایم که تنظیم می‌شد نه یک ثانیه زودتر و نه یک ثانیه دیرتر عوض می‌شد اما سیستم چراغ‌های راهنمایی تهران بزرگ هوشمند است و اطلاعات از طریق سنسور به مغز مرکزی سیستم می‌رود و آن سیستم تحلیل‌گر وضعیت ترافیکی معابر است.
این سیستم هوشمند کل شبکه را می‌بیند و به هم پیوستگی چراغ‌ها تقریبا کامل است و با توجه به ترافیک موجود در سطح شهر و در معابر تنظیم می‌شود.
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در مورد گلایه اکثر مردم از تغییر ناگهانی تایم چراغ سبز می‌گوید: این که عنوان می‌شود تایم چراغ سبز شماره 30 بود و ناگهان به 2، 1 و در نهایت صفر ختم شود و قرمز شد را نمی‌پذیرم.
وی می‌گوید: سرعت مجاز در تقاطع و میادین 20 کیلومتر است و مطمئنا اگر خودرویی با این سرعت وارد تقاطع و میادین شود متوجه تغییر تایم چراغ می‌شود و فرصت لازم برای عبور یا توقف را خواهد داشت.
وی افزود: اشتباه ما این است که می‌خواهیم با همان سرعت اولیه خود از تقاطع عبور کنیم در صورتی که ما باید به قانون گردن بگذاریم.
سردار حسینی ادامه داد: من ادعا نمی‌کنم که این سیستم دوربین‌ها بی ایراد کار می‌کنند اما درصد خطایشان خیلی خیلی پایین است و اکثر اوقات که اعتراض افراد را بررسی و عکس‌ها را استخراج می‌کنیم با این مواجه می‌شویم که در هنگام چراغ قرمز روی خط قرار دارند.
وی گفت: در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی صراحتا عنوان شده که اگر چراغ برای عبور سبز باشد ولی تراکم موجود نشان دهد که امکان عبور در ثانیه‌های باقی مانده نیست باید خودرو پشت خط بایستند هر چند چراغ برای عبور سبز باشد.
×× پلیس حق فرمان حرکت در هنگام چراغ قرمز را ندارد
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در پاسخ به پرسش دیگری در مورد فرمان افسر پلیس در هنگام چراغ قرمز برای عبور از تقاطع و روان شدن ترافیک نیز به نکته مهمی‌اشاره کرده و می‌گوید: به هیچ وجه هیچ ماموری حق فرمان دادن در تقاطعی که به چراغ هوشمند متصل است را ندارد چرا که سیستم چراغ‌های راهنمایی و رانندگی به صورت هوشمند و مکانیزه و بر اساس ترافیک موجود در معابر زمانبندی و اجرا می‌شود.
×× دوربین‌های ثبت سرعت
اولین نسل دوربین‌های ثبت تخلف سرعت 45 سال پیش در کشورهای استرالیا، هلند، آلمان و انگلستان به کار گرفته شدند. مشکل اصلی سامانه‌های نسل اول و دوم این بود که تنها زمانی عمل می‌کردند که فقط یک خودرو در محدوده دید سامانه قرار گیرد. در نتیجه زمانی که بیش از یک خودرو در خطوط مختلف جلوی دید سامانه قرار می‌گرفت نمی‌توانستند خودروهای متخلف را تشخیص دهند. در نسل‌های بعد دوربین‌های ثبت تخلف اما این مشکل برطرف شد.
دوربین‌ها به دو روش راداری و لیزری کار می‌کنند. البته تقریبا تمام دوربین‌های کنترل سرعت در ایران به روش لیزری کار می‌کنند که ۹۰ درصد آنها ساخت آلمان بوده و برخی هم مارک ساژم دارند.
گرچه اولین دوربین‌های ثبت سرعت خودرو در کشور ساخته یک کمپانی خارجی بودند اما دیری نپایید که متخصصان داخلی هم دست به کار شدند و دانشگاه صنعتی امیرکبیر اولین دوربین‌های کنترل سرعت نسل جدید کشور را با ایجاد قابلیت‌های جدید در سال82 طراحی کرده و ساخت. این دوربین‌ها از تکنولوژی راداری، دیجیتالی و تجهیزات دوربین‌های مشابه خارجی برخوردار بودند که در حال حاضر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گفته می‌شود هم اکنون دوربین‌های سرعت سنج بیش از 40درصد جاده‌های کشور را پوشش می‌دهند و البته راهنمایی و رانندگی برای پوشش کامل جاده‌های ایران همچنان راه طول و درازی را در پیش رو دارد.
×× شیوه کار دوربین‌های سنجش سرعت
همانطور که گفتیم در دوربین‌های کنترل سرعت ایران عمدتا از شیوه لیزر استفاده می‌شود. عنصر اساسی در دستگاه سرعت سنج لیزری موسوم به لیدار یا نور متمرکز لیزر است. لیدار با محاسبه زمان رسیدن نور فروسرخ بازتابیده شده از اتومبیل و ضرب این عدد در سرعت نور، فاصله شی تا دستگاه را محاسبه می‌کند.
درواقع سرعت سنج لیزری زمان رفت و برگشت را براى نوری اندازه می‌گیرد که به یک خودرو برخورد کرده و به سمت سرعت سنج باز می‌گردد. سپس سرعت سنج براى یک رفت و برگشت تعداد نانو ثانیه‌ها را می‌شمارد و با تقسیم کردن بر ۲ می‌تواند فاصله تا خودرو را محاسبه کند.
اگر سرعت سنج ۱۰۰۰نمونه‌گیری در هر ثانیه انجام دهد می‌تواند تغییر فاصله بین دو نمونه‌برداری را با هم مقایسه کرده و در نتیجه سرعت خودرو را محاسبه کند. دقت این عملیات با توجه به چند صد نمونه‌گیری انجام گرفته بسیار بالا است لذا به نظر می‌رسد که متخلفان سرعت غیرمجاز ناچارند جریمه خود را پرداخت کنند و از بابت دقت نمی‌توان به سیستم آن خرده گرفت.
×× ادامه تجهیز تقاطع‌های تهران به دوربین ثبت تخلف
اما رانندگان تهرانی مدتی است که در گردش به چپ و راست در تقاطع‌های تهران با فلش قوی دوربین‌هایی مواجه می‌شوند که جریمه آن نیز بلافاصله به دست ایشان می‌رسد. موضوعی که به گفته پلیس تمام تقاطع های شهر به مرور به این دوربین های کنترلی مجهز و تخلف ها را ثبت خواهند کرد.
البته پلیس تسهیل گردش به چپ و راست در تقاطع‌های بزرگ را در دستور کار دارد و به همین جهت مذاکره هایی با شهرداری تهران درباره احداث معبر جداگانه در برخی از تقاطع های تهران به منظور گردش به راست صورت گرفته تا در محل هایی که این امکان وجود دارد راستگرد جداگانه تعبیه تا از ایجاد بار اضافی در پشت چراغ های قرمز جلوگیری شود.
نکته قابل توجه آنکه این طرح پس از نهادینه شدن در پایتخت در سایر شهرهای کشور نیز اجرا خواهد شد.
×× دیگر فناوری‌های راهنمایی و رانندگی
بر اساس اقداماتی که در دستور کار پلیس قرار دارد، در آینده‌ای نزدیک تخلفات رانندگان به صورت آنی از طریق پیامک به آنها اطلاع داده می‌شود تخلفاتی مانند توقف غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز، استفاده از تلفن همراه و غیره؛ چرا که پلیس معتقد است این امر باعث بازدارندگی می‌شود.
حرکت نکردن بین خطوط یکی از تخلفات رایج رانندگی در ایران است که هر روزه توسط رانندگان تکرار می‌شود. هم اکنون پلیس فقط در زمان وقوع تصادفی که ناشی از حرکت نکردن خودرو بین خطوط باشد راننده مقصر را جریمه می‌کند؛ اما آنطور که مسوولان راهنمایی و رانندگی می‌گویند در آینده‌ای نزدیک دوربین‌هایی نصب خواهند شد و درنتیجه حرکت خودروها بین خطوط هم الزام‌آور می‌شود.
راهنمایی و رانندگی همچنین قصد دارد به زودی خطوط اضطرار را نیز همانند تونل‌ها به دوربین مجهز کند تا خودرویی بدون دلیل در این خطوط تردد نکند؛ اتفاقی که اگر محقق شود به عقیده صاحب نظران امور حمل و نقل و ترافیک می‌تواند باعث شود بیش از 90 درصد خودروها بین خطوط حرکت کنند.
یک طرح دیگر راهنمایی و رانندگی اما به بررسی وضعیت معاینه فنی خودروهای کشور می‌پردازد. بر اساس این طرح، برای رسیدگی به وضعیت خودروهایی که معاینه فنی ندارند قرار است تا سال آینده وزارت کشور و دولت سامانه ملی یکپارچه معاینه فنی ایجاد کنند و از این طریق تمام اطلاعات مربوط به معاینه فنی خودروها و مراکز معاینه فنی به سیستم پلیس متصل شوند. با این شیوه پلیس راهنمایی و رانندگی می‌تواند بفهمد چه خودروهایی معاینه فنی ندارند و حتی بدون نیاز به مامورانی برای بررسی وضعیت معاینه فنی خودروها، غیابا خودروهای فاقد معاینه فنی را جریمه کند.
ایجاد امکان پرداخت اینترنتی جرایم راهنمایی و رانندگی در سایت پلیس راهور (rahvar120.ir) اگرچه به گفته برخی کاربران با مشکلاتی مواجه است اما از جمله اقدامات نسبتا جدید پلیس محسوب می‌شود.
پلیس راهنمایی و رانندگی استعلام نمره منفی رانندگان را با سامانه پیامکی فراهم کرده است.
بر این اساس رانندگان می‌توانند برای استعلام پیامکی نمره می‌توانند شماره گواهینامه را به شماره پیامک 1101202020 ارسال کنند.
یکی دیگر از اهداف پلیس راهور توسعه استفاده از تابلوهای هوشمند از جمله تابلوهای VMS است. این طرح در حال حاضر نیز اجرایی شده و به عنوان مثال تابلوهای اطلاعاتی در سطح بزرگراه‌ها نصب شده که وضعیت ترافیک معابر، حداکثر سرعت مجاز و غیره را به رانندگان نشان می‌دهد.
به گفته مسوولان، تابلوهای اطلاعاتی شهر تهران باید این قابلیت را داشته باشند که اگر زمانی علامت توقف ممنوع روی آن درج شد در زمان دیگری بتوان تابلو یا پیام هشداری روی آن حک شود و درحقیقت در زمان‌های مختلف کارکردهایی متناسب داشته باشند.
×× گزینه‌های روی میز رانندگان در آینده
رییس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران در خصوص برنامه‌های سازمانش برای آینده رانندگی در تهران می‌گوید: " ما چاره‌ای نداریم جز اینکه فرمول شناخته شده در کشورهای جهان را اجرا کنیم و باید رانندگی در تهران را سخت کنیم؛ البته از آن طرف باید امکانات جابه‌جایی آسان، سریع، امن و ارزان را برای آحاد مردم ایجاد کنیم تا مردم راغب شوند که به صلاحدید خود از وسایل حمل و نقل عمومی‌استفاده کنند و آنها را جایگزین ماشین شخصی خود کنند."
با توجه به این سیاست راهنمایی و رانندگی تهران و فناوری‌های نوینی که خرده خرده در تمام ایران رشد می‌کنند یا باید همانطور که رییس پلیس راهنمایی و رانندگی می‌گوید بی‌خیال استفاده از خودروی شخصی شویم و یا تمام تلاش خود را به کار گیریم تا تخلفی مرتکب نشویم و الا با توجه به سیستم‌های هوشمند هیچ گریزی از پرداخت جریمه نیست. (منبع:عصرارتباط)
- ۹۴/۰۳/۰۶