فیبرنوری و نقد به آمارهای وزیر ارتباطات
بهره‌برداری از ۶۰۰ میلیارد تومان طرح ارتباطی با حضور وزیر ارتباطات خبری بود که روز گذشته روی خروجی سایت وزارت ارتباطات و بعد از آن بسیاری از سایت‌ها و کانال‌های فضای مجازی منتشر شد. در این میان اما نمایش افتتاح پوشش فیبرنوری با استفاده از اسپیدتست در ویدئو کلیپی که کانال‌های اطلاع‌رسانی وزارتخانه منتشر کردند، جالب به نظر می‌‌رسید. هاشمی و هیأت همراه یکی از پروژه‌هایی که در مازندران افتتاح کردند پوشش فیبرنوری در دو شهر مازندران بود. وزیر کابینۀ چهاردهم با همان رویۀ قبل پوشش فیبرنوری را افتتاح کرد، در حالی که پیشتر در سخنان خود اتکاء به آمار میزان پوشش فیبرنوری را آماری غیر عملیاتی دانسته بود.
به گزارش خبرگزاری آنا؛ پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات در بخشی از گزارش خود دربارۀ افتتاح طرح‌های ارتباطی استان مازندارن در خلال سفر سیّدستار هاشمی به ساری می‌نویسد: «در بخش توسعه زیرساخت‌های ثابت، پروژه‌های فیبر نوری در مناطق رستم‌کلا و آکند ساری با مجموع سرمایه‌گذاری ۲۲۰ میلیارد ریال به بهره‌برداری رسید که نقش مهمی در ارتقاء پایداری و سرعت خدمات ارتباطی خواهد داشت».
سایت این وزارت خانه در گزارش دیگر خود که ساعت ۱۵:۳۹ بعد از ظهر روز گذشته از جلسۀ شورای اداری استان مازندران برگزار می‌کند به نقل از هاشمی می‌نویسد: «وزیر ارتباطات پروژه فیبر نوری را یکی از اولویت‌های ملی وزارت ارتباطات خواند و با اشاره به ضرورت تسریع در اجرای آن در استان مازندران گفت: منابع محدود و موانع متعدد در این پروژه وجود دارد و هر استانی که زودتر این موانع را رفع کند، زودتر از این خدمت بهره‌مند خواهد شد».
طی هشت ماه گذشته که سکان هدایت وزارت ارتباطات در دستان هاشمی بوده است، بارها دیده و شنیده‌ایم که وزیر ارتباطات اولویت و ملاک خود برای موفقیت طرح ملی فیبرنوری منازل و کسب و کارها را اتصال اعلام کرده است و گفته که استناد و اتکاء به آمار میزان پوشش کار درستی نیست. حتی با مرور برخی سخنان وی خواننده چنین تصور می‌کند که هاشمی آمار موجود از سطح پوشش فیبرنوری را نادرست می‌داند و زیر سوال می‌برد.
نمونۀ مواضع وزیر ارتباطات دربارۀ ملاک قرار گرفتن اتصال در دولت چهاردهم و غیرعملیاتی دانستن آمار پوشش فیبرنوری را می‌توان در سخنان وی در جلسۀ بررسی وضعیت ارتباطات روستایی جستجو کرد که روز ۲۶ آبان‌ماه سال گذشته برگزار شد. سایت وزارتخانه گزارش این جلسه را هم منتشر کرده است.
هاشمی در آن جلسه عنوان کرده بود: «رقابت برای ارائه خدمت به مردم را اقدامی خوب توصیف کرد، اما خاطرنشان کرد که نباید این رقابت به سمت ارائه آمار و ارقام غیرعملیاتی برود.
وی به عنوان نمونه به پروژه فیبرنوری اشاره کرد و با بیان اینکه در این دوره رویکرد ما «اتصال» است، افزود: نگاه ما باید از زاویه دید مردم باشد و باید از زاویه دید مردم به عملکرد خود نگاه کنیم و نباید کیفیت انجام کار، فدای سرعت شود».
البته این تنها موضع‌گیری وزیر ارتباطات در موضوع دو واژۀ اتصال و پوشش نبود، نمونه‌های دیگری هم وجود دارد، برای مثال در مصاحبه‌ای که یکی از رسانه‌های حوزۀ فناوری روز ۲۱ اسفند سال گذشته از او منتشر کرد، از قول وزیر ارتباطات نوشته شده بود: «ما از ابتدا تاکید داشتیم که هیچ آمار کذبی چه در توسعه ارتباطات روستایی و چه از نظر پوشش فیبر نوری نباید منتشر شود و با هرگونه آمار خلاف واقع برخورد می‌شود. بنابراین به دلیل اینکه پوشش، حساب و کتابی ندارد نگاه به سمت اتصال برده شد».
اینطور که این رسانۀ حوزۀ فناوری نوشته است، هاشمی در این گفتگو می‌گوید که بی‌حساب و کتاب بودن آمار میزان پوشش سبب شده است تا وزارتخانه نگاه خود را معطوف به پوشش کند اما کمتر از ۲ ماه بعد وزیر ارتباطات و هیأت همراه به مازندران می‌روند و یکی از طرح‌هایی که افتتاح می‌کنند، پوشش فیبرنوری دو شهر این استان است!
واضح است که سرمایه‌گذاری ۲۲ میلیارد تومانی که سایت وزارتخانه به آن اشاره می‌کند به طور کامل به اتصال تبدیل نشده است. آنچه افتتاح شد به نظر همان تحت پوشش قرار گرفتن دو شهر از استان مازندران بود. جالبتر اینکه در ویدئوکلیپی که مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارتخانه از این بهره‌برداری منتشر کرده است به سبک و سیاق قبل هنگام افتتاح فیبرنوری با بررسی کیفیت آن از طریق سرویس حهانی اسپیدتست انجام شده است.
کاری که رسانه‌های حامی دولت فعلی چند ماه قبل وقتی دولت موسوم به وفاق مسئولیت نداشت، آن را تخطئه می‌کردند.
حال که وزیر و هیأت همراه به مازندران سفر کرده‌اند و بار دیگر بهره‌مندی شهری از پوشش فیبرنوری را یک دستاورد دانسته‌اند، جا دارد با توجه به اینکه بنا بر نوشتۀ آن رسانۀ حوزۀ فناوری به نقل از وزیر که ایشان پوشش را مقولۀ بی حساب و کتابی دانسته‌اند یا نقل سایت خود وزارتخانه از قول وزیر ارتباطات که میزان پوشش را از جمله مصادیق آمار غیرعملیاتی معرفی کرده‌اند، از آقای هاشمی پرسید که «آقای وزیر ارتباطات آیا آمارهای ارائه شده در مازندران هم غیرعملیاتی و بی‌حساب و کتاب بود؟»
البته هدف از این گزارش نقد این مسئله نیست که چرا وزارت ارتباطات در دولت چهاردهم بار دیگر روی به افتتاح طرح فیبرنوری در شهرهایی که تحت پوشش قرار می‌گیرند آورده است؟ اتفاقاً مسئلۀ و پرسش ما کاملاً گذارۀ مقابل را مورد بررسی قرار می‌دهد، چرا توسعۀ پوشش همزمان با افزایش اتصال تاکنون در دولت مورد غفلت واقع شده بود؟!
میزان پوشش آمار بی و حساب و کتابی نیست، تنها جایی هم که آن را مورد استناد قرار می‌دهد ایران نیست، بلکه کشورهای اروپایی هم وقتی می‌خواهند از فیبرنوری صحبت کنند به سطح پوشش توجه می‌کنند.
جهت نمونه می‌توان به تعریف انجمن فیبرنوری منازل اروپا از پوشش یا (home passed) اشاره کرد که آن را تعداد ساختمان‌هایی عنوان می‌کند که امکان اتصال به شبکۀ فیبرنوری را دارئد، تعریفی که متفاوت از اتصال یا «home connected» است.
براساس همین داده‌ها و منبع اتحادیه اروپا نیز اعلام پیشرفت فیبرنوری در قارۀ سبز را براساس همین سنجۀ سطح پوشش اعلام می‌کند.
مسئله این است که وقتی رویۀ کلی صحیحی وجود دارد، نادیده گرفتن یا عبور از آن به کشور آسیب می‌زند و باید فراتر از موضوعات سیاسی مورد توجه قرار گیرد. حتماً هر طرحی می‌تواند در حین اجرا ارتقاء پیدا کند اما این بهبود نیازی نیست به معنای توقف یک رویۀ کلی درست باشد. نمونۀ آن بازتعریف پوشش در جلسۀ جلسه‌ای ۳۶۱ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات بود که سبب شد تا واژۀ «شعاع»، جایگزین «شعاع هوایی» در تعریف اولیه شود و می‌تواند اپراتورها را هنگام ایجاد اتصال نهایی یاری کند.
مطالبه رسانه‌ای در این میان توقف سفرهایی از این دست و بهره‌برداری از پوشش فیبرنوری در شهرهای مختلف نیست، اتفاقاً وزارت ارتباطات نیاز است که همچون گذشته و مطابق با تکالیف خود در برنامۀ هفتم توسعه این رویه را بار دیگر تسریع کند تا پوشش کامل و ۲۰ میلیونی فیبرنوری براساس جدول زمان بندی برنامه محقق شود.
فیبرنوری مانند فناوری ADSL نیست که فقط به کار مشترک نهایی بیاید، توسعۀ این شبکه تضمین کنندۀ ارتقاء کیفیت کل زیست‌بوم ارتباطی کشور است. حتی اگر جایی آمار اتصال هم پایین باشد مشکل اشباع لینک‌های ارتباطی درون شهری که در مواردی پیش می‌آید یا قدیمی بودن سیستم انتقال فعلی حل می‌شود و البته که ایجاد رقابت در هر موضوعی مفید است و مخابرات را هم به عنوان مالک شبکۀ انتقال درون شهری فعلی به طور ناخودآگاه ملزم به ارتقاء کیفیت شبکۀ خود می‌کند اما اگر تنها شبکۀ انتقال درون شهری موجود شبکۀ مخابرات باشد، شاهد اتفاقاتی خواهیم بود که پیشتر نیز سابقه داشته است.
اختلاف مالی اپراتورهای دیگر با مخابرات برای اجارۀ مسیرهای ارتباطی، ایجاد احتمال ارائه نکردن سرویس باکیفیت، قدیمی شدن تجهیزات شبکۀ انتقال موجود در برخی نقاط و ... همه مواردی بودند که انحصار سال‌های گذشته به دنبال داشت و توسعۀ فیبرنوری سبب شکسته شدن آن خواهد شد.
وقتی اپراتور متعهد هر شهر یک شبکۀ فیبرنوری ایجاد کند و آن را به واسطۀ شرکت ارتباطات زیرساخت به شبکۀ مادر ارتباطی کشور متصل کند، عملاً ما در کنار شبکۀ انتقال مخابرات یک شبکۀ دیگر داریم که اپراتور همراه می‌تواند با اپراتور مالک همکاری کند و شبکۀ نسل پنجم به بعد خود را توسعه دهد، خود آن اپراتور یا سایر شرکت‌ها امکان توسعۀ شبکۀ FTT-۵G را پیدا خواهند کرد، کیفیت سرویس‌های دیگر مثل VDSL و ... ارتقاء پیدا می‌کند. اپراتورها می‌توانند، تلفن ثابت مبتنی بر فیبر ارئه دهند و در مجموع همۀ سرویس‌های ارتباطی ارتقاء کیفیت خواهند داشت.
بنابراین توسعۀ پوشش فیبرنوری حتی اگر منجر به اتصال قابل توجه نشود در کیفیت زیست دیجیتال مردم تأثیر به‌سزایی خواهد داشت. البته در مناطق کوچکتر هم راهکار حل موضوع اتصال، عبور از مسئلۀ ایجاد پوشش نیست، وزارت ارتباطات و سایر دستگاه‌های مسئول می‌توانند با کارهایی مانند افزایش مشوق اتصال هزینۀ برخورداری مردم از فیبرنوری را کاهش دهند تا مردم به استفاده از این فناوری ترغیب شوند. اگر وزارتخانه و اپراتورها به درستی شبکۀ فیبرنوری را معرفی کنند، مردم هم از آن استقبال خواهند کرد، مگر روزی که نخستین بار سیم‌کارت به ایران آمد، فناوری ارزانی بود اما تمهیدات مختلف همچنین توسعۀ شبکه در همۀ کشور سبب شد که قیمت بشکند، همه جا در دسترس باشد و مردم هم از آن استفاده کنند.
فروش اقساطی روی قبض یا سایر روش‌ها، حمایت از تولیدکنندۀ داخلی، کاهش هزینۀ واردات کالاهای مورد نیاز و بسیاری روش‌های دیگر وجود دارد که می‌توان به آن‌ها برای تحریک تقاضا فکر کرد، راهکار هرچه باشد توقف توسعۀ پوشش نیست. توسعۀ فیبرنوری را تقریباً باید تنها راهکار تثبیت و ارتقاء کیفیت همۀ سرویس‌های ارتباطی در چند دهۀ آینده دانست.