مالیات واقعی از درآمدهای مجازی
کاهش درآمدهای نفتی و صادرات غیرنفتی به دلیل تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا باعث شد تا در دو سال اخیر، دولت با مشکل درآمدزایی روبهرو شود و بخشی از آن را با فروش اوراق بدهی جبران کند.
از این رو نمایندگان مجلس در جریان تصویب لایحه بودجه سال آینده تصمیم گرفتند از طریق افزایش پایه‌های مالیاتی، بخشی از درآمد دولت را برای سال‌های بعد تضمین کنند. از دریافت مالیات از خانه‌های خالی و خودروهای لوکس گرفته تا اینفلوئنسرها و چهره‌ها که مشمول دریافت مالیات شدند. از آنجا که اغلب درآمد این افراد در شبکه‌های اجتماعی از طریق تبلیغات به دست می‌آید و نظارتی روی این نوع درآمد نیست، نمایندگان مجلس، سازمان امور مالیاتی را مکلف کردند برای سال آینده زیرساخت درآمد از این بخش را تهیه کند. البته سازمان امور مالیاتی در این زمینه پیشقدم شده و اقداماتی را در این زمینه انجام داده است. همیشه این گلایه وجود داشت که چرا دریافت مالیات از کارمندان و کارگران راحت است اما افرادی که با یک تبلیغ یک دقیقه‌ای به میزان یک ماه آنها درآمد دارند در لیست دریافت مالیات قرار ندارند. حالا نمایندگان مجلس و دولت تصمیم گرفتند با افزودن پایه‌های مالیاتی، عدالت را در این حوزه اجرا کنند. گزارش جام‌جم را در این باره بخوانید.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی نوبت سوم سه‌شنبه هفته گذشته و در ادامه بررسی جزئیات لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، بندی را به بخش درآمدی لایحه بودجه اضافه کردند که به موجب این بند؛ کاربران صفحات مجازی با بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده، مشمول پرداخت مالیات خواهند شد.
به موجب این مصوبه سازمان امور مالیاتی مکلف است ظرف دو ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این بند، دستورالعمل اجرایی مربوط به اخذ مالیات از درآمدهای کاربران حرفه‌ای رسانه‌های کاربرمحور از محل تبلیغات را تهیه و به تایید وزیر اقتصاد و امور دارایی برساند. همچنین سازمان امور مالیاتی نیز مکلف است فهرست مودیان مالیاتی و خوداظهاری تهیه شده توسط آنها را در سایت سازمان امور مالیاتی در منظر عموم قرار دهد. محمدحسین بحرینی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به عنوان پیشنهاددهنده این بند به خانه ملت توضیح داد: «در حال حاضر بخشی از کسب و کارها در فضای واقعی نیست و در فضای مجازی انجام می‌شود که این امر فرصت خوبی برای توسعه دولت الکترونیک و کسب و کارهای مجازی به شمار می‌آید». وی افزود: «در این بین برخی از کسب و کارها در فضای مجازی شکل خاصی پیدا کرده و تعداد کاربران برخی از آنها نجومی شده است. اینفلوئنسرهایی (چهره‌های فضای مجازی) هستند که تبلیغات گرفته و درآمدهای غیرمتعارفی از تبلیغات به‌دست می‌آورند.»
بحرینی، تاکید کرد: «این قانون فقط برای صفحات و کانال‌هایی با بیش از ۵۰۰ هزار کاربر است و شامل همه کسب و کارها در فضای مجازی نمی‌شود. هدف، کانال‌ها و صفحاتی هستند که بستری برای گرفتن تبلیغات ایجاد کرده، درآمد زیادی هم دارند و بعضا پشت آن یک سلبریتی یا افراد دیگری هستند.»
باید گفت ظاهرا این طرح برای اولین بار نیست که در مجلس مورد بررسی قرار گرفته است، بلکه در سال ۹۶ نیز یک بار این موضوع یعنی اخذ مالیات از فعالان فضای مجازی مطرح شده بود. در آن زمان سید کامل تقوی‌نژاد رئیس وقت سازمان امور مالیاتی از ارائه طرحی به مجلس خبر داده بود که به موجب آن سازمان امور مالیاتی درصدد بود از فعالان اقتصادی فضای مجازی مالیات دریافت کند. اما در این زمینه با چالش‌هایی اعم از تعیین مشمولیت‌های مالیاتی و چگونگی نحوه اخذ مالیات از این افراد روبهرو بود.
به گفته مسوول وقت سازمان امور مالیاتی، شناسایی فعالان اقتصادی فضای مجازی و تعیین مالیات برای آنها، تعیین مشمولیت‌های مالیاتی کسب و کارهای مجازی و تعیین مقر آنها، خصوصا کسب‌کارهای بین‌المللی باتوجه به ابعاد کسب و کارهای مجازی همانند مکان استقرار سرور، محل اداره و پشتیبانی سرور، محل اداره و پشتیبانی وب‌سایت، محل پرداخت و دریافت وجه و محل تولید کالای دیجیتال، از چالش‌هایی است که سازمان امور مالیاتی با آن روبهرو است. با این سوال که روش اخذ مالیات از فعالان مجازی چگونه باید باشد، با کارشناسان اقتصادی و فضای مجازی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
اخذ مالیات از فعالان مجازی یعنی رسمیت دادن به فعالیت آنها
محمدحسین علیان، کارشناس قتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره اخذ مالیات از فعالان صفحات مجازی گفت: «طرح اخذ مالیات از چهره‌های فضای مجازی که عمدتا این افراد در اپلیکیشن‌های اینستاگرام صفحات مختلفی دارند و از این طریق درآمدزایی می‌کنند، در تمام دنیا مرسوم است. به طوری که گرفتن مالیات از این افراد عملا نشان می‌دهد فعالیت این افراد قانونی است و از این راه می‌توانند کسب درآمد کنند.»
وی ادامه داد: «اما همواره گرفتن مالیات از چهره‌های حقیقی در ایران بسیار سخت‌تر از کسب و کارها و فعالیت‌های حقوقی است، زیرا این فعالیت‌ها ثبت‌شده هستند و سازمان امور مالیاتی به سراغ این کسب و کارها که عمدتا تولیدکننده هستند، می‌رود و از آنها مالیات می‌گیرد.»
علیان تصریح کرد: «این موضوع فقط در ایران این‌گونه است که وقتی یک فعالیت تولیدی در کشور راه افتاد که آن هم یک پروسه زمان‌بر است، اولین جایی که بعد از یک سال به سراغش می‌آید، ماموران اداره مالیات هستند که این موضوع در دیگر کشورها برعکس است. به طوری که دولت‌ها همواره سعی می‌کنند از تولید و تولیدکننده حمایت کنند و مالیات را بیشتر از فعالیت‌های غیررسمی اخذ می‌کنند. مانند واسطه‌ها یا همین فعالان فضای مجازی یا افرادی که کارهای خدماتی انجام می‌دهند و درآمدهای سرشاری دارند که البته با این کار می‌خواهند اعلام کنند این فعالیت‌ها نیز قانونی است و هرکسی بخواهد می‌تواند در این زمینه نیز ورود کند، اما شرط آن پرداخت مالیات است.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان از این افراد مالیات اخذ کرد، خاطرنشان کرد: «اولا این افراد چهره‌های شناخته‌شده‌ای هستند، به طوری که در فضای مجازی مجبورند با چهره‌های واقعی خود فعالیت کنند، بنابراین در قدم نخست باید یک مهلت قانونی تعیین کرد که خودشان به ادارات مالیات در سراسر کشور مراجعه کنند و در یک فرآیند کاملا داوطلبانه و خوداظهاری درآمدشان را اعلام کنند. پس از انجام این کار درآمد این افراد مشخص می‌شود و مالیات سالانه این افراد نیز به صورت حدودی مشخص خواهد شد که پس از این مرحله، افراد برای آن‌که بتوانند به فعالیت‌های اقتصادی خود ادامه دهند، باید مالیات بپردازند و اگر از این کار صرف‌نظر کنند؛ آن‌گاه مشکلات دیگری مانند جلوگیری از خرید و فروش، مسدود کردن حساب‌های بانکی، مساله ممنوعیت خروج از کشور و راه‌های دیگری که می‌توان به کار بست برایشان پیش خواهد آمد.»
وی گفت: «در کشورهای اروپایی و حتی آمریکا از سلبریتی‌ها رسما مالیات اخذ می‌شود و با این کار دولت به آنها کمک می‌کند تا فعالیت‌های اقتصادی خود را نیز گسترش دهند. به عنوان مثال برای خوانندگان یا هنرمندان خود هرازگاهی دیدارهای رسمی با طرفداران‌شان در کشورهای دیگر در نظر می‌گیرند که تمام این هزینه‌ها برعهده دولت است، زیرا دولت از این طریق و به‌واسطه آنها کسب درآمد دارد.»
وی اظهار کرد: «موضوع مهمی که باید در ایران نیز رخ دهد این است که مالیات‌ستانی از شرکت‌های تولیدکننده باید به سمت مالیات‌ستانی از افراد حقیقی تغییر پیدا کند زیرا با این کار بخش تولید حمایت خواهد شد و این افراد هستند که برای دولت درآمد ایجاد می‌کنند.»
علیان تصریح کرد: «حساب‌های بانکی این افراد مشخص است و مجلس باید به دولت این اختیار را بدهد تا حساب سلبریتی‌ها و حتی نزدیکان‌شان را کنترل کند که این کار در راستای اجرای عدالت است. به طوری که هرکسی درآمد بیشتری دارد، مالیات بیشتری هم پرداخت می‌کند و حتی دولت به آنها کمک می‌کند تا درآمدشان را افزایش دهند.»
فعالان صفحات مجازی چه کسانی هستند
براساس طرحی که نمایندگان مجلس آن را مصوب کرده‌اند، گفته شده از افرادی که بیش از ۵۰۰ هزار بازدیدکننده دارند و از این صفحات درآمدزایی می‌کنند، باید مالیات اخذ شود. شایان مطلبی یکی از کارشناسان فضای مجازی در این رابطه میگوید: «در فضای مجازی مخصوصا در اپلیکیشن اینستاگرام دو گروه به عنوان فعالان مجازی حضور دارند که یک عده فعالیت‌های غیرطبیعی انجام می‌دهند تا تعداد دنبال‌کننده خود را بالا ببرند و درآمدزایی داشته باشند و عده‌ای دیگر نیز سلبریتی‌ها هستند. مانند فوتبالیست‌ها، بازیگران یا کسانی که فعالیت‌های هنری و اجتماعی انجام می‌دهند که اینها بیشتر به دلیل سرگرمی و دیده شدن دست به راه‌اندازی این صفحات می‌زنند.»
وی ادامه داد: «سلبریتی‌ها و چهره‌های مشهور به خودی خود دنبال‌کننده دارند و شاید بخش اندکی از این افراد باشند که دست به کارهای غیرمعمول برای افزایش تعداد دنبال‌کننده بزنند. به عنوان مثال دنبال‌کننده خریداری کنند یا این‌که فعالیت‌هایی را در اینستاگرام انجام دهند که نتیجه‌اش افزایش بازدیدکننده باشد.»
مطلبی تصریح کرد: «چهره‌های مشهور و شاخص هرازگاهی دست به تبلیغ می‌زنند، مانند بازیگران یا فوتبالیست‌های مشهور، اما باز در این بین افرادی هستند که برای درآمدزایی این کار را انجام خواهند داد.»
به گفته این کارشناس فضای مجازی، فوتبالیست‌ها در هنگام عقد قرارداد موضوع مالیات‌شان رعایت می‌شود، اما هنرمندان تاکنون معاف از مالیات بوده‌اند که این موضوع باید در فضای حقیقی مورد اصلاح واقع شود. بنابراین اگر قرار است اخذ مالیات از فعالیت‌های مجازی رسمی شود، پیش از آن باید تکلیف مالیات‌دهی هنرمندان نیز مشخص شده باشد. واقعا این کار کمی غیرواقعی به نظر می‌رسد که مثلا شخص هنرمندی که برای یک فیلم سینمایی درآمد میلیاردی دارد و معاف از مالیات است، برای تبلیغ چندصد میلیون تومانی در فضای مجازی باید مالیات دهد بنابراین اخذ مالیات از هنرمندان یک بار برای همیشه باید تکلیفش روشن شود.
این کارشناس فضای مجازی اظهار کرد: «موضوع بعد افرادی هستند که سلبریتی محسوب نمیشوند، اما این روزها با نام چهره‌های فضای مجازی شناخته شده‌اند. به عنوان مثال در حوزه تبلیغ غذا و رستوران یا خودرو و مسکن فعالیت کرده و شناخته‌شده هستند. این افراد کارشان تبلیغ است و دنبال‌کننده بالایی هم دارند که گاهی به حدود یک میلیون نفر هم می‌رسد. اخذ مالیات از این افراد می‌تواند به‌راحتی صورت پذیرد، به طوری که این افراد مشخص و قابل شناسایی هستند. بنابراین می‌توان فرصتی را در اختیارشان قرار داد تا به صورت خوداظهاری اقدام به اعلام درآمد خود کرده و براین اساس مالیات پرداخت کنند.»
وی در پاسخ به این سوال که عده‌ای از افرادی که ساکن خارج از کشور هستند و فعالیت‌های غیرمجاز مانند سایت‌های قمار دارند، باید منتظر چه نوع برخوردی باشند، گفت: «این افراد نیز کاملا مشخص هستند، بنابراین در اولین قدم باید حساب بانکی این افراد مسدود شود. همچنین نهادهای امنیتی و پلیس بین‌الملل نیز باید به این موضوع ورود پیدا کنند تا مانع از فعالیت‌های اقتصادی این افراد شوند. مهم‌ترین اقدام هم مسدود کردن حساب بانکی این افراد است که به‌راحتی قابل شناسایی است.»
سازمان امور مالیاتی پیشقدم شد
پس از آن‌که نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند در زمینه مالیات از اینفلوئنسرها بندی را در بودجه قرار دهند، سازمان امور مالیاتی اعلام کرد در این زمینه زیرساخت لازم را فراهم می‌کند. محمد مسیحی، معاون درآمدهای مالیاتی سازمان مالیاتی در رابطه با درآمدهای مالیاتی اینفلوئنسرها گفت: «این افراد معافیت مالیاتی ندارند و مشمول مالیات هستند و بسیاری از شرکت‌هایی که فعالیت می‌کنند، پرونده مالیاتی دارند و مانند سایر مودیان با آنها برخورد می‌شود.»
وی درباره درآمدهای مالیاتی هنرمندان بیان کرد: «در معافیت‌های مالیاتی به طور خاص هنرمندان معاف از مالیات هستند، اما در جایی که به تکالیف‌شان عمل نکنند و اظهارنامه، اسناد و مدارک مالیاتی را به موقع ارائه نکنند، مشمول مالیات خواهند شد. اگر معافیت مالیاتی لغو شود، نیازمند مجوز قانونی و تصویب نمایندگان مجلس هستیم.»
مسیحی گفت: «در اجرای قانون مالیات‌های مستقیم و با استفاده از مدیریت ریسک و تمکین، نزدیک به ۷۰درصد اظهارنامه‌های مالیاتی مودیان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی بدون رسیدگی مورد پذیرش قرار گرفت که از دستاوردهای مهم طرح جامعه مالیاتی تلقی می‌شود.»
وی ادامه داد: «این طرح اهدافی نظیر کاهش هزینه‌های وصول، رضایتمندی مودیان مالیاتی و تامین درآمدهای مالیاتی به صورت واقعی و عادلانه از فعالیت‌های اقتصادی را دنبال خواهد کرد. با انجام این طرح نزدیک به ۳۰ درصد اظهارنامه‌های مالیاتی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.»
وی گفت: امیدوار هستیم که با تقویت بانک‌های اطلاعاتی و دستیابی به اطلاعات قابل اتکا و به‌موقع همچنین همکاری مودیان، این درصد را افزایش دهیم به گونه‌ای که کمترین میزان رسیدگی را داشته باشیم. سازمان امور مالیاتی درصدد است تمرکز خود را بر بخش‌هایی که مالیات را به طور صحیح پرداخت نمی‌کنند و تکالیف قانونی را انجام نمی‌دهند، گذاشته و مدیریت متمرکزی را بر مقابله جدی با فرار مالیاتی داشته باشد.
معاون درآمدهای مالیاتی در پاسخ به این سوال که کدام استان در پرداخت مالیاتی پیشرو است، تصریح کرد: به جهت تمرکز پرونده‌های ملی در تهران و در اداره کل امور مالیاتی نزدیک به ۵۵درصد پرونده‌های مالیاتی وصول می‌شود. به ترتیب در رده‌های بعدی استان‌های اصفهان و خوزستان قرار دارند، البته ظرفیت اقتصادی این استان‌ها نسبت به سایر استان‌ها بیشتر است.
تبلیغات ویدئویی هنرمندان
طبق بند لام ماده ۱۳۹ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم: تهیه‌کنندگی، کارگردانی، بازیگری، نوازندگی، خوانندگی، ناشران کتاب و برخی دیگر از اقشار فرهنگی و هنری از پرداخت مالیات معاف هستند. این قانون جهت حمایت و ترویج فعالیت‌های فرهنگی و هنری در سال ۱۳۸۰ تصویب شد، اما مساله‌ای که نادیده گرفته شده، این است که آیا این قانون حمایت از ترویج فرهنگ و هنر تلقی می‌شود یا موجب فرار مالیاتی قانونی برخی هنرمندان با درآمدهای نجومی است؟ چندی پیش یک بازیگر خرید یک املاک در خارج از کشور را تبلیغ کرده بود که اعتراضات زیادی را به دنبال داشت. پیش از این هنرمندان و فوتبالیست‌های زیادی بودند که همان شرکت ملکی را تبلیغ کرده بودند و از این راه کسب درآمد کردند، اما خبری از پرداخت مالیات نبود. حالا ظاهرا مجلس به این موضوع ورود کرده و قرار است افرادی که از طریق تبلیغات درآمد به دست می‌آوردند، مشمول مالیات شوند. البته این موضوع باید در صحن علنی مجلس تصویب شود، اما به تصویب کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ رسیده است.(منبع:جام‌جم)