ناکامی تسما و بهانه کهنه "نخستین ها"
نخستین جشنواره تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ( تسما )که به مدت 4 روز و پس از فعالیت شورای سیاستگذاری آن در جریان بود، در حالی امروز به کار خود پایان می دهد که مسوولان اجرایی آن تا پیش از این با اهتمام‌هایی که در زمینه برپایی آن داشتند، تصور می‌کردند با استقبالی در خور توجه روبه‌رو شود که البته چنین نشد.
قاعده «نخستین‌ها»، دامن تسما را گرفت
فناوران – برگزاری نمایشگاه و جشنواره‌های تخصصی در ایران همواره با چالش‌ها و کمبودهایی مواجه بوده است، در پاره‌ای مواقع کفه ترازوی این خلاءها معطوف به دولت و در بعضی مواقع متوجه بخش خصوصی است. اگر چه در برگزاری «نخستین»ها همواره خلاءها جلوه بیشتری می‌یابد که این به دلیل تردید و نبود تمرکز در نحوه برگزاری و اهدافی است که از برپایی نمایشگاه یا جشنواره دنبال می‌شود. تسما نیز از این قائده مستثنی نبود. اما تا حدودی علت کاستی‌ها دربرگزاری چنین جشنواره‌ای با سایر نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های تخصصی در این زمینه متفاوت بوده است.
امید می‌رفت که امسال بخش خصوصی به همراه دولتی‌ها با ایجاد تفاهمی مشترک بر سر یک موضوع و هدف، در یک نمایشگاه حضور پیدا کنند؛ آرزویی که به نظر می‌رسد همچنان باید در قالب آرزو باقی بماند.
نبود اطلاع‌رسانی و تبلیغات مناسب، تردید در اهداف برگزاری و برخی سیاست‌هایی که در سطح کلان کشور اتخاذ شد، تاثیر خود را بر برگزاری این جشنواره گذاشت.مسوولان برگزار کننده نیز با بیان دلایل خود سعی در توجیه برخی مسایل داشتند که بعضا قابل پذیرش است.دکتر حمید شهریاری، دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی در این باره می‌گوید: با توجه به نوپا بودن محتوای الکترونیکی، نمی‌توان منتظر استقبال قابل توجهی از جشنواره تسما بود.وی می‌افزاید: اگر چه بهتر بود این نمایشگاه همزمان با نمایشگاه کتاب برگزار می‌شد تا به این واسطه توجه مردم به این حوزه جلب شود.حجت‌الاسلام سعید سالاریان، دبیر اجرایی جشنواره نیز معتقد است، بیش‌تر هدف از برگزاری جشنواره فراهم آوردن محیطی تخصصی برای تبادل نظر بین شرکتها بود.
اما در مقابل اظهارات سالاریان، حضور برخی شرکت‌های غیر تخصصی باعث بروز شک و تردید در اهداف برگزاری است.
تسما در بی‌خبری
اطلاع‌رسانی ضعیف و نه چندان خوب از جشنواره تسما یکی دیگر از عوامل حضور کمرنگ مردم و حتی مسوولان در روزهای برگزاری چنین جشنواره‌ای بود. مساله‌ای که هم شرکت‌کنندگان و حتی مسوولان اجرایی نسبت به آن اذعان داشتند.
سالاریان در این باره می‌گوید: اطلاع‌رسانی محیطی برای جشنواره در دو مرحله انجام شد. اما برای مرحله دوم که نصب بیلبوردها و پخش تیزر بود با مشکلاتی مواجه شدیم. از جمله اینکه وقفه‌ای که برای دریافت مجوز از شهرداری ایجاد شد، بر روی اطلاع‌رسانی تاثیرگذار بود. همچنین با وجود تمامی مکاتبات صورت گرفته با صدا و سیما برای پخش تیزر تبلیغاتی، اما هیچ پاسخ قانع‌کننده‌ای مبنی بر پخش نشدن آن ارایه نشد.
سایه سنگین ادغام بر روی تسما
اما موضوع مهم‌تر و شاید تاثیرگذارتر که باعث عدم استقبال مناسب و همچنین عدم حضور برخی نهادهای دولتی متولی و همچنین سازمان‌های خصوصی تاثیرگذار شد، مساله ادغام شورای عالی اطلاع‌رسانی بود. شاید از یک سال پیش که بحث برگزاری جشنواره تسما مطرح شد، کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که در تابستان امسال دولت در اتخاذ سیاست‌های کلان خود، تصمیم به ادغام 6 شورا، که چهار شورای آن به صورت مستقیم در حوزه فناوری اطلاعات بود بگیرد. بر همین اساس سازمان‌های دولتی و نهادهای متولی اغلب با درک این موضوع که متولی برگزاری جشنواره تسما، شورای عالی اطلاع‌رسانی است، قول همکاری و شرکت در نمایشگاه را دادند؛ اما پس از خبر ادغام شوراها، این شبهه به وجود آمد که به راستی متولی برگزاری جشنواره چه نهادی است؟ آیا تسما خود دبیرخانه‌ای مستقل دارد یا خیر؟
دکتر شهریاری در این باره می‌گوید: خبر ادغام شورا باعث بروز تنش‌هایی در نحوه حضور سازمان‌های دولتی شد. برخی از حامیان عقب‌نشینی کردند و برخی نهادهای دولتی به دلیل پاره‌ای مسایل سیاسی از مشارکت در جشنواره صرف‌نظر کردند.سالاریان نیز در این باره می‌افزاید: شبهه ایجاد شده از این جهت بود که در عنوان برگزار کننده جشنواره نام شورای عالی اطلاع‌رسانی ذکر شده اما در واقع دولت خبر از ادغام شورا می‌دهد. وی ادامه می‌دهد: این امر موجب طرح این سوال در ذهن نهادهای دولتی شد که پس از شرکت در جشنواره با توجه به سیاست جدید دولت چه برخوردی با آنها صورت خواهد گرفت. سرانجام اینکه این جشنواره نیز همانند سایر جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها خالی از حاشیه نبود.
عدم استقبال مسوولان برای بازدید از نمایشگاه، شرکت نکردن سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و صنف صادرکنندگان نرم‌افزار به عنوان دو نهاد بخش خصوصی تاثیرگذار و همچنین جای خالی وزارت ارتباطات، وزارت ارشاد و صدا و سیما به عنوان نهادهای ذی‌ربط در امور تولید محتوا از جمله این موارد بودند.
جشن بادکنک‌ها در حاشیه تسما
جالب اینکه اگر ساعت پایانی را برای بازدید نمایشگاه انتخاب می‌کردید، حضور کودکان با نقاشی‌هایی از حیوانات بر روی چهره‌های‌شان و بادکنک‌هایی که به شکل‌های مختلف درآمد بود، توجه همه را به خود جلب می‌کرد.
البته چندان غافلگیر کننده هم نبود، چون در کنار جشنواره تسما و در سالن کناری آن که نشست‌ها برگزار می‌شد، جشنواره خاله ستاره برای کودکان برپا شده بود. که این امر باعث می‌شد تا حدودی از خلاء کمبود استقبال کننده بکاهد.
غرفه‌های سکوت
مریم عسگری - دنیای اقتصاد - سی‌دی‌های قفل شکسته، نرم‌افزارهای کپی شده سرگرمی، آموزشی و برنامه‌های کامپیوتری روی پیشخوان غرفه‌های مختلف شرکت‌کننده در اولین جشنواره تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران (تسما) در انتظار مشتری چشم به در دوخته‌اند.
غرفه‌داران که گویی سکوت و آرامش سالن بازارچه اندکی کلافه‌شان کرده است، برای رفع بی‌حوصلگی یا به لپ‌تاپ هایشان پناه برده و یا مشغول گفت‌وگو با یکدیگرند.
برخی از غرفه‌داران نیز به محض دیدن بازدیدکنندگان باب گفت‌وگو را باز می‌کنند و در مورد محصولات خود توضیح می‌دهند.
اگر هم متوجه شدند، خبرنگار یکی از رسانه‌ها هستی، برایت از جشنواره تسما می‌گویند.
از استقبال محدود از این جشنواره، از اطلاع‌رسانی ضعیف و.... برخی نیز معتقدند این اولین جشنواره‌ای است که تسما پس از گذشت یکسال و نیم از فعالیت خود برگزار کرده است و نباید انتظار زیادی از آن داشت.
نگاهی به فضای 3000متری جشنواره می‌اندازی که شامل صدها غرفه فروش در طبقه پایین و چندین غرفه برای بازدید در طبقه اول است.
غرفه‌ها مملو از سی‌دی‌های مختلف مذهبی، علمی، آموزشی، سرگرمی و... است که اکثرا خارجی هستند.
با خود می‌گویی، برنامه‌های کامپیوتری خارجی و سی‌دی‌های قفل شکسته و کپی شده چگونه به این جشنواره که همان‌طور که از نامش پیدا است به بحث تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران می‌پردازد، راه پیدا کرده‌اند.
پاسخ به این سوال را از هر غرفه‌داری جویا می‌شوی نمی‌یابی. پس به سراغ برگزارکنندگان جشنواره می‌روی، اما... دبیر جشنواره، دکتر شهریاری در نمایشگاه حضور ندارد.
اطلاع‌رسانی ضعیف، بازدید کنندگان کم
شرکت پارس معاصر، تولیدکننده نرم‌افزارهای آموزشی زبان انگلیسی، موسسه ITTTC عرضه‌کننده نرم‌افزارهای آموزشی، موسسه نورالزهرا، عرضه‌کننده نرم‌افزارهای مذهبی، موسسات یاسین رایانه، مجمع ناشران الکترونیک، دانشگاه‌های علم و صنعت، علامه طباطبایی، مجتمع فنی تهران و... برخی از غرفه‌های شرکت‌کننده در این جشنواره هستند که در قسمت بازار اشتراک محتوای دیجیتال حضور دارند.
عبدالصالحی، مسوول غرفه مجمع ناشرین الکترونیک به خبرنگار، می‌گوید: یکی از اهداف اصلی برگزاری این جشنواره ایجاد تعامل بین سازمان‌های خصوصی و دولتی بوده است که تاکنون پس از گذشت دو روز از برگزاری این جشنواره هیچ نقطه روشنی در این زمینه دیده نشده است.
به گفته وی به نظر می‌رسد این جشنواره که توسط دبیرخانه شورای‌عالی اطلاعات برگزار شده است، تنها جنبه اطلاع‌رسانی داشته که البته این جریان نیز در حد ضعیفی بوده است.
شایق یکی دیگر از غرفه‌داران می‌گوید: متاسفانه به دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف برای برگزاری این جشنواره، تعداد بازدیدکنندگان طی این دو روز بسیار محدود بوده است.
یک غرفه‌دار دیگر علت این امر را عدم اطلاع‌رسانی عمومی عنوان کرد و گفت: برگزارکنندگان جشنواره به صورت صنفی برای برگزاری جشنواره اطلاع‌رسانی کرده‌اند و مردم عادی اطلاع چندانی از برگزاری چنین جشنواره‌ای ندارند. نتیجه این امر نیز استقبال محدود از این جشنواره است.
این غرفه‌دار با اشاره به این موضوع که اکثر غرفه‌داران این جشنواره محصولات خود را با حدود 30 تا 50درصد تخفیف به فروش می‌رسانند، گفت: به‌رغم احتساب تخفیف‌های ویژه برای خریداران میزان فروش در حد بسیار پایینی است.
جای خالی اتحادیه
در میان غرفه‌های اولین جشنواره تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران (تسما) غرفه اتحادیه صنف صادرکنندگان نرم‌افزار خالی است.
یکی از مسوولان برگزاری این جشنواره در مورد این مساله می‌گوید: قرار بر این بوده است که این اتحادیه در جشنواره تسما حضور داشته باشد. به همین دلیل غرفه موردنظر برای این اتحادیه آماده شد. اما پس از گذشت چند روز از برپایی جشنواره خبری از حضور این اتحادیه در جشنواره نشده است.
علی شمیرانی، یک روزنامه‌نگار حوزه IT، در این زمینه می‌گوید: اگرچه ارگان‌های دولتی از طرف دولت موظف به شرکت در جشنواره تسما شده‌اند، اما شاهد هستیم نه تنها بخش دولتی، بلکه شرکت‌های خصوصی هم در این جشنواره حضور پررنگی ندارند.
به اعتقاد وی به احتمال زیاد بخش‌های دولتی و خصوصی عدم تحقق اهداف جشنواره و برگزاری ناموفق این جشنواره را پیش‌بینی می‌کردند. به همین دلیل حضور پررنگی در این جشنواره ندارند.
تسما و تحقق اهداف از پیش تعیین شده
جشنواره تسما که با حضور 152 شرکت دولتی و خصوصی در فضایی حدود 300 متر مربع در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان حجاب برگزار شده است، اهداف خاصی را دنبال می‌کند.
طبق اعلام سعید سالاریان، دبیر اجرایی جشنواره تسما این نمایشگاه در واقع نقطه تعامل بین بخش‌های خصوصی و دولتی در زمینه تولید محتوا است.
تقدیر از برترین تولید کنندگان محتوای الکترونیکی، تشکیل بانک توصیفی اطلاعات، شناسایی و معرفی مالکان اطلاعات، حمایت از حق مالکیت فکری تولید کنندگان محتوا و ... نیز از اهداف برگزاری طرح تسما عنوان شده است.
سالاریان ارزیابی فضای الکترونیک دولت را از اهداف مهم دیگر جشنواره تسما دانست.
وی همچنین از اجرای طرح بازار ملی اشتراک محتوا خبر داد و گفت: در طرح بازار ملی اشتراک محتوا، قصد داریم با بودجه‌ای که در اختیار داریم محتواهای تولیدی بخش خصوصی را خریداری کرده و ترتیبی دهیم تا تمام تولید کنندگان نرم‌افزار فرصت استفاده از آن را داشته باشند.
به گفته وی بودجه‌ای که اکنون برای خرید محتوا اختصاص داده شده است 10میلیارد ریال برای سال 86 است.
برگزارکنندگان تسما معتقدند، برگزاری این جشنواره و همایش‌هایی از این قبیل کمک شایانی با تولیدکنندگان و پدیدآورندگان محتوای الکترونیکی کرده و باعث تشویق آنها می‌شود.
این در حالی است که بر این طرح و جشنواره انتقاداتی نیز وارد است.
علی شمیرانی یکی از خبرنگاران حوزه IT، در مورد برگزاری طرح تسما می‌گوید: «به نظر می‌رسد تسما در اجرای طرح‌های خود دچار نوعی شتابزدگی است که مصداق عینی این شتابزدگی برپایی جشنواره تسما است.»
چرا که تسما برخلاف طرح تکفا قبل از اینکه طرح جامعی تدوین کرده باشد اقدام به برگزاری جشنواره کرده است.
این درحالی است که طرح تکفا یک طرح جامع و مدون بود که نقشه IT کشور را تهیه کرده بود و برای ابتدا تا انتهای طرح خود برنامه‌ریزی اصولی و مدونی داشت.
به اعتقاد وی، بدون شک تکفا حرف بیشتری برای گرفتن داشت تا تسما!
وی همچنین معتقد است از آنجا که اهداف طرح تسما چندان شفاف نیست، نمی‌توان ارزیابی درستی در مورد تحقق اصولی و یا عدم تحقق این اهداف داشت.
وی می‌گوید: بسیاری از شرکت‌کنندگان در جشنواره به درستی نمی‌دانند به واقع تسما چه می‌کند و یا اصلا محتوا چیست؟ همچنین اولویت محتواها در این جشنواره مشخص نشده است.
شمیرانی در ادامه می‌گوید: ممکن است این طرح موافق و مشوقینی نیز داشته باشد. اما به جرات می‌توان گفت اکثر موافقین این طرح افرادی هستند که بخشی از بودجه به آنها رسیده است.
برداشت آخر
نرم‌افزار آموزشی صبا، سی‌دی‌های آموزشی درسی و علوم مذهبی و... از نرم‌افزارهایی هستند که به‌رغم فروش تقریباً بالایی که در فروشگاه‌های سطح شهر دارند در جشنواره تسما با استقبال بسیار کمی مواجه شده‌اند.
کسی چه می‌داند، شاید طی روزهای آینده این جشنواره بازدیدکنندگان بیشتری داشته باشد.
شاید هم در جشنواره‌های بعدی شاهد حضور پررنگ‌تر تولیدکننده و خریداران باشیم.
- ۸۶/۰۶/۱۷
