نشت اطلاعات و شوی تطهیر بانک سپه
فاطمه زهرا جامی - در حالی‌که افکار عمومی هنوز پاسخی درباره نشت اطلاعات مشتریان بانک سپه دریافت نکرده‌است، این بانک با برگزاری مراسم «صدسالگی» خود را پیشگام بانکداری دیجیتال معرفی کرد؛ بی‌آن‌که حتی کوچکترین اشاره‌ای به بزرگ‌ترین بحران اعتماد اخیرش داشته باشد.
ماجرا از ششم فروردین‌ماه سال جاری آغاز شد که خبر نشت اطلاعات بانک سپه به رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی درز کرد. در ابتدا، روابط عمومی این بانک با انتشار اطلاعیه‌ای آن را «تکذیب» کرد، اما خیلی زود، تصاویر و اسناد افشاشده توسط یک گروه هکری، این انکار رسمی را زیر سؤال برد. پس از آن، اطلاعیه دوم بانک با لحنی تهدیدآمیز خطاب به رسانه‌ها منتشر شد؛ رویکردی که نه‌تنها کمکی به کاهش نگرانی‌ها نکرد، بلکه عملاً تأییدی بر صحت اطلاعات منتشر شده بود.
کما اینکه در نهایت، رئیس مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد که آنچه رخ داده، «نشت اطلاعات» بوده، نه «هک»؛ لیکن در حالی که انتظار می‌رفت اقداماتی در راستای نتیجه اقدامات، پیگیری‌ها و ترمیم اعتماد عمومی صورت گیرد، سکوت و بی‌عملی ادامه یافت تا آنکه در ۱۴ اردیبهشت‌ماه، آیین صدسالگی بانک سپه برگزار شد.
این مراسم با حضور معاون اول رئیس‌جمهور، رئیس‌کل بانک مرکزی و دیگر مقامات کشوری، به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شد که گویی بحران امنیت اطلاعاتی هیچ‌گاه رخ نداده است.
رونمایی از کتاب و بازدید از قاب عکس‌ها تا سخنرانی‌ها و صلوات، همه چیز در فضایی سنتی و کلیشه‌ای برگزار شد بی‌آن‌که حتی اشاره‌ای به بزرگ‌ترین بحران اخیر این بانک یعنی امنیت اطلاعات شود.
در این میان رسانه‌های عمدتا دولتی نیز با تیترهایی چون «بانک سپه، پیشگام بانکداری هوشمند» به پوشش و استقبال این مراسم رفتند و حتی از طرح یک سوال در خصوص سرانجام نشت اطلاعات خودداری کردند.
این تاکتیک که در ادبیات روابط عمومی به «شوی تطهیر» معروف است، در بسیاری از نهادهای دولتی و خصوصی مسبوق به سابقه است؛ یعنی استفاده از مناسبت‌ها، مقامات و تشریفات برای انحراف افکار عمومی از مطالبه و پاسخ‌گویی.
نکته نگران‌کننده‌تر اما استفاده از حضور مقامات ارشد در این مراسم به‌عنوان نوعی سپر سیاسی برای گریز از چالش‌هاست. به عبارتی این مدل رفتارها ارسال نوعی پالس به منتقدان و مطالبه‌گران در جایگاه‌های مختلف محسوب می‌شود که فلان مدیر یا نهاد، از پشتوانه و ارتباطات حمایتی و کافی برخوردار است و زبان رسانه ها و افکار عمومی را مهار کند.
در عصری که «اعتماد عمومی» بزرگ‌ترین سرمایه محسوب می‌شود، بی‌توجهی به بحران‌های اطلاعاتی، نه‌تنها خطرناک، بلکه از نظر اخلاق حرفه‌ای نیز غیرقابل‌دفاع است. بانک سپه به‌جای مواجهه شفاف با بحران نشت اطلاعات، راهی را برگزید که بیشتر به نمایش قدرت شباهت دارد تا ترمیم اعتبار آسیب‌دیده.
و در پایان این پرسش باقی می‌ماند که آیا بحران بعدی نیز، با یک جشن فراموش خواهد شد؟
