ITanalyze

نادر نینوایی - فناوری اطلاعات و ارتباطات ایرانی در سالی که گذشت، فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشت، اگرچه برخی از هفت رویداد مهم فاوای ایرانی در سالی که گذشت، حاصل و خروجی مشخصی برای کشور نداشته است. برخی از این موارد نیز همچنان باز و رها به سال جدید موکول شد. عصر ارتباط به همین منظور به بررسی خبرسازترین رویدادهای فناورانه ایران در سال 93 پرداخته و با هفت سین ICT به استقبال سال نو می‌رود.
** سلام به نسل سوم و چهارم موبایل

اردیبهشت ماه بود که وزیر ارتباطات سرانجام اعلام کرد انحصار رایتل بر نسل سوم موبایل از مرداد ماه تمام می‌شود و از اول شهریور به سایر اپراتورها برای نسل سوم مجوز داده می‌شود. همانطور که می‌دانید تفاوت اصلی نسل دو و سوم موبایل در توان بالای نسل سوم در انتقال تصاویر ویدیویی و سرعت بالاتر آن است.

به این ترتیب در خرداد ماه بود که رگولاتوری کلیات ارایه نسل سوم و چهارم موبایل را به تصویب رساند. از جمله بندهای تصویبی این بود که هر اپراتور برای فعالیت در حوزه خدمات نسل سوم و چهارم موبایل باید مبلغ 3 هزار میلیارد ریال حق امتیاز به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پرداخت کند. همچنین اپراتورهای متقاضی می‌بایست بدهی‌ها و حساب‌های مالی خود را قبل از دریافت مجوز به صورت کامل تسویه کنند.

اپراتورها البته که استقبال خوبی از پایان این انحصار کردند و حتی تالیا نیز برای ورود به نسل چهارم خدمات مخابراتی تلفن همراه آگهی فراخوان شناسایی پیمانکار منتشر کرد و البته که ثمرات آن هیچگاه روشن نشد.

به این ترتیب ایران نیز رسما به جمع کشورهای کاربر نسل‌های پیشرفته موبایلی پیوست.

از دیگر موارد مربوط به نسل سوم و چهارم موبایل که در سال گذشته حواشی زیادی را ایجاد کرد، سرنوشت پیوست‌ فرهنگی بود. گفته می‌شد هم شورای عالی فضای مجازی و هم مرکز تحقیقات مخابرات ایران هر دو یک پیوست فرهنگی دارند. در نهایت خبری از سرنوشت پیوست فرهنگی وزارت ارتباطات نشد و با وجود مخالفت‌هایی از سوی برخی اعضای شورای عالی فضای مجازی، عرضه نسل‌های پیشرفته موبایلی بدون پیوست‌های فرهنگی آغاز شد و پیوست فرهنگی همچنان در انتظار تصویب شورای عالی فضای مجازی است.

به هر تقدیر اپراتور اول و دوم، کار ارایه نسل‌های جدید موبایلی را آغاز کردند. اما در آذر ماه و در میان سر و صداهای یکی از اپراتورها در ارایه نسل سوم و چهارم، صدای برخی از منتقدان هم بلند شد. این منتقدان اینطور استدلال می‌کردند که هیاهوی تبلیغاتی اپراتورهای موبایل بر سر راه‌اندازی نسل سوم با توجه به تحت پوشش بودن تنها بخش‌های اندکی از شهرها زیر چتر خدمات نسل 3 و بالاتر ظاهرا فقط شعار و استراتژی خاص رقابتی در بازار اپراتورهاست.

بماند که پرسش‌هایی در خصوص این که آیا نسل 3 و 4 موبایل که در ایران ارایه می‌شود سرعت و کیفیتی مشابه نسل‌ 3 و 4 در یک کشور پیشرفته را دارد یا نه نیز تا کنون بی‌پاسخ مانده است.

گرانی نرخ اینترنت ایرانسل نیز کام کاربران این اپراتور را تلخ کرد. در بهمن ماه بود که سرانجام معاون رگولاتوری گفت: "پس از دریافت مجوز ارایه خدمات نسل 3 و 4 در شهریور امسال، اپراتورهای موبایل تعهد کرده‌اند که تا پایان سال 94 حدود 40 درصد جمعیت کشور تحت پوشش خدمات نسل 3 خواهد بود." با توجه به این وعده باید امیدوار باشیم که توسعه واقعی نسل سوم و چهارم تا پایان سال آینده محقق شود.
** سفیر حمله به فضای سایبری ایران

دی ماه سال 93 بود که ادوارد اسنودن رسما آمریکا را مسوول حمله سایبری علیه برنامه هسته‌ای ایران قلمداد کرد و گفت که آمریکا در پس حمله ویروس استاکس‌نت بود. اسنودن همچنین در خصوص روند شکل‌گیری حملات سایبری در جهان گفت:"روند شکل‌گیری حملات سایبری علیه دولت‌ها درست از زمانی شروع شد که آمریکا ویروس استاکس‌نت را علیه ایران به کار گرفت."

اواخر بهمن ماه امسال نیز شیوه جدید جاسوسی آمریکا که از طریق‌ هارددیسک صورت می‌گیرد فاش شد. این نوع جاسوسی که سیستم‌های اطلاعاتی آمریکا پایه‌گذار آن هستند جاسوسی از طریق‌ هارددیسک‌ها است. آنطور که مشخص شد گویا آژانس امنیت ملی آمریکا به راهی دست یافته بود که برنامه‌های جاسوسی را در ‌هارددیسک کامپیوترهای تولیدی شرکت‌های وسترن‌دیجیتال، توشیبا و سیگیت و دیگر شرکت‌ها پنهان کند. سیستم‌های امنیتی آمریکا از این طریق از ایران و البته بسیاری کشورهای دیگر جهان جاسوسی می‌کنند. یکی از کشورهای هدف این پروژه نیز ایران بود.

در اواخر سال 93 اما با فاش شدن جاسوسی آمریکا و انگلیس از طریق سیم‌کارت‌ها، ابعاد فاجعه جاسوسی این 2 کشور از ایران و جهان ابعاد پیچیده‌تر و البته خطرناک‌تری به خود گرفت. در اسفند ماه سال 93 بود که روشن شد آمریکا و انگلیس از طریق آژانس امنیت ملی آمریکا و با همکاری ستاد ارتباطات دولت انگلیس، کد سیم‌کارت گوشی‌های تلفن همراه را از بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده سیم‌کارت دزدیده‌اند. این سارقان الکترونیکی با این روش می‌توانند بدون آنکه اثری از خود به جای بگذارند مکالمات را شنود کنند، متن پیامک کاربران را ببینند و حتی وارد سامانه اپراتورها شوند و صورت‌حساب‌ها را مشاهده کنند.
** سیل موتورهای جست‌و جو فارسی

بدون‌شک یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که در اواخر سال93 کلید خورد طرح حمایت از موتورهای جست‌وجوگر فارسی بود که راه‌اندازی آنها هزینه‌های بالایی را به همراه داشت. یوز، پارسی‌جو و گرگر از جمله موتورهای جست‌وجوگر فارسی بودند که در اواخر سال93 با حرف و حدیث‌های فراوان روی وب قرار گرفتند. برخی از کارشناسان از شباهت‌های گرگر و یوز که هر دو ساخت یک گروه بودند انتقاداتی را مطرح کردند و گفتند که رنج آی‌پی‌های مشترکی دارند. برخی دیگر از منتقدان هم معتقد بودند هر چقدر هم که برای ساخت این موتورهای جست‌وجو هزینه شود توان رقابت با رقیبانی همچون گوگل و یاهو را نخواهند داشت پس ساخت آنها صرفا پول حرام کردن است.

البته برخی مسوولان وزارت ارتباطات هم در پاسخ به این انتقادات ‌گفتند که هدف موتورهای جست‌وجوی جدید، رقابت با گوگل نیست. حتی برای افزایش استقبال مردم از موتورهای داخلی، این وزارتخانه تصمیم ندارد از هیچ‌گونه ابزار فشاری استفاده کند بلکه قرار است که این جست‌وجوگرها مزیت‌هایی داشته باشند که بالاخره سد مقاومت در مقابل آنها شکسته شود و مخاطب ایرانی با رغبت به یکی از این موتورها مراجعه کند. آنچه که با توجه به وجود فضای رقابتی و برتری بی‌چون و چرای نمونه‌های خارجی این جست‌وجوگرها بسیار بعید به نظر می‌رسد.

در بین این انتقادات اما وزیر ارتباطات از کمک 90میلیارد تومانی در سال گذشته و کمک 120میلیاردی در سال آینده برای حمایت از موتورهای جست‌وجو صحبت می‌کرد.
** سایه سنگین پارازیت‌ها بر آسمان ایران

به جرات می‌توان گفت پارازیت‌ها در این چند سال پیچیده‌ترین مساله حوزه آ‌ی‌تی بوده که هنوز هم تکلیفش روشن نشده است. گاهی گفته می‌شود پارازیت‌ها شهر را به یک مایکرو ویو تبدیل می‌کنند و چندی بعد می‌گویند هیچ اثر‌ منفی از آنها اثبات نشده است. (البته از نظر علمی نیز در دنیا تاثیر منفی امواج رادیویی به اثبات نرسیده است.)

در سال 93 اما شاهد بیشترین میزان نظرات متناقض درباره اثرگذاری منفی پارازیت‌ها و عامل ایجاد کننده آنها بودیم. اما مروری بر فراز و فرود پرونده پارازیت‌ها که حالا گفته می‌شود 16 ساله شده، خالی از لطف نیست.

در فروردین ماه سال 93 بود که وزیر ارتباطات خبر داد کمیته‌ای با مسوولیت این وزارتخانه و با عضویت سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان انرژی اتمی و وزارت بهداشت و درمان برای بررسی تشعشعات الکترومغناطیسی تشکیل شده است. واعظی وزیر ارتباطات در این ماه روی صفحه شبکه اجتماعی خود از این مساله نیز صحبت کرد که طبق نظر صاحب‌نظران تاکنون هیچ اثر منفی درباره امواج الکترو مغناطیسی گزارش نشده است.

کمتر از یک ماه بعد اما معصومه ابتکار رییس سازمان حفاظت محیط زیست، نظری کاملا مخالف را ارایه داد. وی گفت دولت به دنبال کاهش خطرات امواج الکترومغناطیس از جمله امواج پارازیت‌ها است. ابتکار همینطور بر خلاف گفته‌های همکار خود در دولت گفت:‌ "می‌دانیم که امواج الکترومغناطیسی مخاطرات زیادی دارد و باید تحت استانداردها و ضوابط‌ اعمال شود. این موضوع بسیار مهمی است که باید در همه زمینه‌ها مورد توجه قرار گیرد."

در همین حین اما وزیر بهداشت از تشکیل کارگروهی برای بررسی امواج و پارازیت‌ها در کشور خبر داد و گفت: "شخص رییس‌جمهوری پیگیر این موضوع است اما اختلاف نظر برای میزان این امواج و اندازه‌گیری پارازیت در نقاط مختلف وجود دارد." وی همچنین گفت: "مطمئن باشید از آن بخشی از پارازیت‌ها که به سلامت مردم آسیب می‌رساند حتما پیشگیری خواهد شد."

در همین حال اگر خاطرتان باشد خرداد ماه سال 93 طوفانی در تهران روی داد که سازمان هواشناسی هم نتوانست آن را پیش‌بینی کند. در پی این ماجرا اما رییس سازمان حفاظت محیط زیست درباره تاثیر پارازیت‌ها بر اختلال در پیش‌بینی‌های هواشناسی اظهار نظر کرد و گفت پیش از این نیز در جریان بوده‌ که مساله پارازیت‌ها و فرکانس‌هایی که خارج از حد نرمال است، می‌تواند باعث اختلال در پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور شود. به این ترتیب دایره مضرات احتمالی پارازیت‌ها گسترده‌تر شد و حتی پیش‌بینی‌های غلط سازمان هواشناسی را هم دربر گرفت. این در حالی بود که معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌گفت گرچه ممکن است امواج مخابراتی و هواشناسی تداخل پیدا کنند اما هواشناسی تاکنون در این زمینه مکاتبه‌ای با ما نداشته است.

در اواخر مرداد ماه سال93 رییس دبیرخانه شورای سیاست‌گذاری سلامت از ارسال گزارش وضعیت پارازیت‌ها به شورای عالی امنیت ملی خبر داد اما گفت نمی‌تواند درباره آن صحبت کند چون برخی از مسایل آن هنوز محرمانه است.

در همان روزها بود که وزیر ارتباطات می‌گفت به جمع‌بندی از موضوع پارازیت‌ها رسیده و گزارش جمع‌بندی را به رییس‌جمهور ارایه داده است اما در خصوص نتایج این جمع‌بندی اظهارنظر نکرد.

در مهرماه سال93 واعظی وزیر ارتباطات اعلام کرد در زمینه تشعشعات، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در چندین مرحله در شهر تهران و در مناطقی که به نظر می‌رسید مشکلاتی در این زمینه وجود داشته باشد، رصد میدانی صورت داده و گزارش آن به رییس‌جمهور ارایه شده است. واعظی همچنین گفت که میزان تشعشعات کاهش یافته است.

یک ماه بعد و در آبان ماه بود که دادستانی تهران هم وارد ماجرای پارازیت‌ها شد و دستور رسیدگی برای پرونده شکایت از آسیب‌زا بودن پارازیت‌ها را صادر کرد. وکیل شهروندی که این شکایت را مطرح کرده بود می‌گفت با توجه به سابقه و اظهارنظر سازمان محیط زیست کشور درباره زیان احتمالی پارازیت، این شکایت توسط موکلش مطرح شده است.

به هر تقدیر پرونده پارازیت‌ها که در دولت یازدهم گشوده شد، همچنان باز مانده است.
** سردرگمی ‌در فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی

یکی از مسایلی که در سال گذشته ذهن فعالان حوزه آی‌تی به خصوص کاربران شبکه‌های اجتماعی را خیلی به خود مشغول کرده بود فیلتر شدن یا نشدن شبکه‌های مجازی موبایل بود. یک روز حرف از فیلتر شدن وایبر و تانگو بود و روز دیگر تکذیب می‌شد. روزی صحبت از فیلتر شدن اینستاگرام می‌کردند و روزی دیگر خبر از مخالفت مسوولی با فیلتر آن می‌شد. سال93 لااقل در حوزه فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و موبایلی سال سردرگمی‌ و ابهام بود و تقریبا هر روز مطلبی درباره فیلتر شدن یک شبکه به گوش می‌رسید. در سال گذشته البته بیشتر شایعات درباره فیلتر شدن لاین، وایبر، تانگو، واتس‌اپ و اینستاگرام مطرح می‌شد که مردم بیشتر از آنها استفاده می‌کردند. بازار شایعات شبکه‌های مجازی موبایل آن چنان داغ بود که حتی اگر اختلالی در سیستم یکی از این شبکه‌های مجازی موبایل اتفاق می‌افتاد سریعا شایعاتی درباره فیلتر شدن آن شبکه به گوش می‌رسید و البته چندی بعد این شایعات فروکش می‌کرد.
** سال جوانه‌زدن استارت‌آپ‌ها

سال93شمسی اما سال خوبی برای استارت‌آپ‌های جوان و نوپای کشور بود و استارت‌آپ‌ها از گوشه و کنار تهران و ایران جوانه زدند. موضوع استارت‌آپ‌ها اگرچه در سالی که می‌گذرد بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد، اما این پدیده جدید نیز پرسش‌های بی‌پاسخی ایجاد کرد. از جمله این که چه کسانی و با چه شرایطی می‌توانند اقدام به برگزاری این رویدادها کنند. موضوعاتی در خصوص شیوه حفاظت از ایده‌های ارایه شده در استارت‌آپ‌ها، نحوه نرخ‌گذاری روی ایده‌ها و امکان برگزاری آن از سوی خارجی‌ها نیز پرسش‌های بی‌پاسخی را ایجاد کرد.

به هر تقدیر این پدیده نوظهور به علت نداشتن هیچ‌گونه متولی، کار را به جایی برد که شورای عالی فضای مجازی کشور را وارد مقوله ساماندهی این پدیده کرد. این شورا اعلام کرد به منظور حمایت از رشد و پیشرفت این مناسبت، قصد دارد ضوابط و مقرراتی را در دستور تدوین و تصویب بگذارد.

به هر حال اگرچه با نزدیکی به پایان سال اخبار مربوط به استارت‌آپ‌ها افت محسوسی کرد، اما این پدیده نیز همچنان باز ماند تا در سال آینده با سبک و سیاق منسجم‌تر، روشن‌تر و هدفمند‌تر پیگیری شود.
** سراب جشنواره‌ها و همایش‌ها

کسانی که در حوزه آی‌سی‌تی ایران دستی بر آتش دارند به خوبی واقف‌ هستند که هیچ سالی به اندازه امسال جشنواره و همایش در کشور برگزار نشد. جشنواره‌ها و همایش‌هایی که بسیاری از آنها هیچ نتیجه مفیدی هم در پی نداشته‌اند. متاسفانه حتی برخی از این جشنواره‌ها فقط صرفا به بازار مکاره‌ای برای اهدای جوایز، لوح و نشان به متقاضیان تبدیل شده بودند.

جشنواره‌ها و همایش‌هایی که تا لحظه تنظیم این گزارش هم برگزاری‌شان ادامه دارد، حوزه‌های گسترده‌ای را از خدمات اینترنتی موبایل تا خدمات وب و هر چیزی را که به ذهن‌تان برسد شامل می‌شوند. اگرچه در اخبار به این موضوع اشاره‌ای نشد اما آنطور که یک فرد آگاه می‌گوید برخی از این همایش‌ها به ابزاری برای کلاهبرداری تبدیل شده‌اند به نحوی که سازمانی دولتی با مطلع شدن از عدم اهدای جوایز در یکی از این همایش‌ها عاقبت موفق می‌شود با تلاش بسیار بخشی از حمایت خود از جشنواره مذکور را بازپس گیرد!

تعدد این همایش‌ها در سال جاری برخی از مقام‌های دولتی که علاقه زیادی به جشنواره و همایش دارند را هم دچار مشکل کرده بود چرا که باید در هفته به چندین همایش و جشنواره و امثالهم سر می‌زدند.

به هر حال آنطور که پیداست موضوع همایش‌های متعدد همچنان مجریان و مشتری‌های خاص خود را دارد و کم نیستند اشخاص حقیقی و حقوقی که تلاش دارند در این همایش‌ها با پرداخت مبالغی به سخنرانی پرداخته یا یک لوح و تندیس به مجموعه کلکسیون جوایز بی‌ارزش خود اضافه کنند.(منبع:عصرارتباط)