ITanalyze

توماج فریدونی - بعید است جزو کاربران رسمی اینترنت باشید و نام پورتال برایتان آشنا نباشد! امروزه تبلیغات گسترده ای را با عنوان پورتال در رسانه های جمعی ناظریم.

تبلیغات روی جلد مجلات, تبلیغات در وب سایت ها و ... همگی حاکی از آن اند که دوباره جامعه اینترنتی ایران درگیر یک دغدغه خاطر جدید شده است که این بار نامش پورتال است.

از آنجایی که ما نه روانشاسیم و نه جامعه شناس بهتر است بدون حاشیه رفتن؛ باب اصلی موضوع، بازار پورتال را در ایران بررسی کنیم. در آخر نیز توضیحاتی کوتاهی در مورد تعاریف و قوانین پورتال ها آمده است.
بازار تبلیغاتی ایران، اینبار به پورتال ها خیره شده است!

قبل از نقد هر چیز نیاز به علم آن داریم، و کوچک ترین مسئله این است که باید بدانیم پورتال به چه وبی می گویند؟ آیا اصلا پورتال جز وب است یا یک سرور مشخص دیگر؟

طی این چند سالی که واژه پورتال وارد فرهنگ لغت کاربران اینترنت ایران شده است و اخیرا رنگ و روی تازه ای به خود گرفته ؛هنوز گروه های متخصص به نظر واحدی در مورد تعریف پورتال دست نیافته اند و همین امر باعث شده تا کاربران عادی نیز دچار اشتباه شوند.

از دیدگاه بسیاری کاربران ایرانی ؛پورتال یک وب سایت با زمینه سفید است که تشکیل شده از چند بخش بزرگ با امکانات بی نظیر به صورت رایگان و یا در ازای وجه عرضه می شود که وب سایت مذکور معمولا هر سرویسی را در اختیار کاربران قرار می دهد، مثلا ایمیل، وبلاگ، کاریابی،آلبوم عکس و ... در یک جمله همه کاره است!

اما اگر بخواهم صادقانه با موضوع برخورد کنیم باید گفت این تعبیر یعنی فاجعه! البته نظیر چنین فجایعی در جامعه اینترنتی ایران بسیار به چشم می آید. از کاربرد جابجای لفظ Logo به جای Banner در کادرهای تبلیغاتی گرفته تا نرم افزاری های CMS به جای Web builder!همین سوء تعبیر ها که عمده از سود جویی برخی provider های ایرانی سبب می شود و در نهایت به عدم آگاهی کاربران و متاسفانه کسب اطلاعات غلط ختم می گردد باعث شده که تا این زمان ایران حتی یک پورتال استاندارد و و حقیقی نداشته باشد!

بله! امروزه هر کجا که پا می گذارید، هر سازمان، هر شرکت و موسسه و تعاونی یک پورتال برای خود دارد. عدم وجود تبلیغات صادقانه و نیز ارائه آموزش های نادرست در ایران روی مبحث پورتال موجب شده که حتی اشخاص هم دیگر ادعا می کنند پورتال شخصی دارند؛ اما آیا فی الواقع این پروژه های کوچک و بعضا آماده، خریداری شده پورتال هستند؟ جواب شما تنها یک کلمه است،خیر!

بسیاری از کمپانی های کوچک و بزرگ داخل ایران با توجه به سیل تبلیغاتی در رابطه با پورتال دست به تهیه نرم افزار های تولید کننده generator Web pageزده اند, که آنرابا قیمت گزافی در بازار به فروش می رسانند که متاسفانه اغلب مشتریان آنها سازمان های دولتی و یا بعضا نیمه خصوصی و بزرگ هستند.

با بیان این مطلب چند سوال پیش می آید:
1- آیا کمپانی مذکور تا به حال سابقه راه اندازی یک پورتال را داشته است؟

2- آیا پروژه عظیم و ملی چون پورتال های سازمانی می توانند از نرم افزار های Open source استفاده کنند؟

3- آیا پورتال تنها یک Admin control panel معنی می دهد یا سرویس های ارائه شده هستند که یک وب را خاصیت پورتال بودن می بخشند؟

4- آیا در کشور ما که نشر اینترنتی به طور کامل تصویب نشده اند و یکی از خاصیت های اصلی پورتال حذف کاغذ بازی های اداری ست, پورتال سازمانی معنی می هد؟

پاسخ کارشناسی شده این چهار سوال را می توانید در این مقاله انتقادی من که نگاهی دقیق بر نرم افزار های به اصطلاح پورتال است را با عنوان" پورتال سازمانی، انگیزه ای برای سودجویی" بخوانید.
اما تعریف علمی پورتال چیست؟

پورتال را در واژه می توان به درگاه (دروازه) معنی کرد که یکی از متعلقات وب است و از لحاظ طراحی و کد نویسی تا حد زیادی مشابه وب سایت است.

تفاوت اساسی پورتال با سایت در معماری طراحی interface و Business plane آن است.اشتباه نکنید، همین دو آیتم کوتاه سنگ های بزرگ سر راه شما هستند!

پورتال یک سامانه از پیش محاسبه شده است که در طرح توجیه اقتصادی دقیقا عکس وب سایت عمل می کند.

برای ساخت یک پورتال می بایست ابتدا از چند متخصص فروش دعوت به عمل بیاورید تا جز به جز فروش را آماده کنند و نسبت به آن شما سرویس های پورتال خود را طرح ریزی کنید. در یک کلام سیاست گذاری پورتال به عهده تیم Marketing است که این تیم از استانداردهایی چون CRM بهره می جویند, در واقع شعار پورتالی ها " همیشه حق با مشتری ست" می باشد.

پیرو این سیاست و استاندارد هاست که خاصیت Customize در سیستم پورتال ها به وجود می آید؛ یعنی هر کاربر نسبت به سلیقه و نیاز خود ، آنگونه که تمایل دارد به اطلاعات دسترسی می یابد. در این مورد می توان پورتال را تا حد زیادی مشابه OS دانست.

در پورتال همه چیز برای شرکت پشتیبان و راه انداز می بایست شخصی سازی شده و Dedicated باشد چرا که شما ذخیره کننده اطلاعات مهم و محرمانه ای هستید که از سوی شما و یا میلیون ها کاربرانی که به محیط امن شما اعتماد کرده اند جمع آوری شده است.. این شخصی سازی از طراحی و کد نویسی اختصاصی معنی می دهد و تا یک دیتا سنتر ادامه دارد!

به یاد داشته باشیم که هر وب سایت بزرگی پورتال نیست. به عنوان مثال پروژه Yahoo یک پورتال از نوع Public، اصطلاحا عمومی است، اما Google تنها یک Engine جستجوگر است.

از مهمترین سرویس هایی که پورتال در اختیار کاربر قرار می دهد می توان به :

Search engine

Chat & messenger

e-mail

Free host/web log

e-shop

Job

News و مشابه اینها اشاره کرد.

در Interface design پورتال انسجام خاصی وجود دارد که اکثرا با Table method طراحی شده است و که موضوعات زیادی برخورد می کنیم. از اخبار گرفته تا چت و گفتگو.

در Business plane پورتال ها کسب درآمد از ارائه سرویس مفهوم چندانی ندارد و اکثر هزینه های جاری و سود پورتال از نمایش تبلیغات به دست می آید لذا پورتال اکثر سرویس های خود را به متخصصان آن خدمات Out source می کنند که با این کار هزینه های اولیه و جاری خود را تا حد بسیار چشمگیری کاهش می دهند و در نهایت از آنجایی که کار به کاردان و یک مدیریت مجزا سپرده شده است، سرویس در نهایت کیفیت به دست کاربران می رسد.

به طور مثال بخش کاریابی پورتال یاهو با نام تجاری Hot Jobs توسط اسپانسری با همین نام اداره می شود. Hot Jobsیک شرکت بزرگ آمریکایی ست که انحصارا برای یاهو فعالیت می کند.

هزینه هایی که صرف راه اندازی یک پورتال می شود بسیار سنگین و هنگفت است امادر عوض سود جاری یک پورتال بسیار بالاتر از سایر سرویس دهندگان اینترنت نظیر تلفن، وب سایت، چت و ... است. در واقع پورتال را می توان شرکت نفت اینترنت تصور کرد!

من نیز سابقه همکاری با یکی از این شرکت های نفتی / اینترنتی را دارم، آن شرکت نفت در پلن تجاری خود، در آمد هفتگی خود را 50.000 دلار در اوایل Routine period تصویب کرد. در واقع رقمی نزدیک به دویست میلیون تومان در هر ماه که فرای 70% این نرخ از اخذ سفارشات تبلیغاتی به دست می آمد!

بخش هایی که در راه اندازی و مدیریت یک پورتال حضور دائمی و حیاطی دارند بعضا عبارتند از:

بخش مدیریت پروژه، بخش مدیریت پورتال، بخش ناظر کیفی، بخش برنامه نویسی، بخش گرافیک و طراحی، بخش کد نویسی، بخش فروش و بازاریابی، بخش مدیریت بحران، بخش مدیریت و نگهداری دیتا سنتر، بخش مالی، بخش مانیتورینگ و پشتیبانی و ...

شاید از دیدن لیست پرسنل یک پورتال تعجب کرده باشید، اما حیات پروژه ای چون یاهو بدون وجود این بخش ها و دگر بخش ها که در این لیست آورده نشد غیر قابل تصور است!

مقاله ای که خواندید نقدی کوتاه بود بر بازار تجاری و تبلیغاتی پورتال در ایران و همچنین توصیف و تشریح نسبتا علمی از ماهیت پورتال ها، که در این مقاله بیشتر Public portal مورد بررسی قرار گرفت.