وضعیت آموزش از راه دور در آموزش و پرورش
مدیر آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش گفت: آموزش از راه دور برای دو گروه از دانش‌آموزان لازم‌التعلیم و بزرگسالان است که 1615 واحد آموزشی در 604 منطقه کشور و 146 مرکز آموزش از راه دور در خراسان رضوی وجود دارد.
آموزش از راه دور یک فرصت برای بازماندگان از تحصیل یا علاقمندان بهرهگیری از آموزش است که به دلیل شرایط خاص از قبیل: ازدواج دختران، زندانیان، افراد دارای معلولیت جسمی، کودکان کار، زنان خانه‌دار و افراد شاغل امکان حضور در مدرسه را ندارند که این شیوه نوین در آموزش و پرورش که از 6 آذرماه 1375 براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شد می‌تواند چاره‌ساز این دسته از افراد باشد، بنابراین با این شیوه آموزش هیچکس از خدمات آموزشی محروم نمی‌شود اما این به معنای بی‌نیازی از حضور معلم نیست، بلکه نوع تعامل مدرس و یادگیرنده متفاوت می‌شود.
فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بستر مناسب و گسترده‌ای در این نوع آموزش را فراهم می‌کند که با بهرهگیری از این ظرفیت می‌توان دانش‌آموزان بیشتری را تحت پوشش تحصیلی که یکی از مشکلات آموزش و پرورش کشور است را جذب کرد که این مهم تنها با فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز آموزش الکترونیکی مهیا می‌شود و با توجه به عدم آگاهی اکثریت جامعه از این نوع آموزش با گودرز شاه‌مرادی مدیر آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش به گفت‌وگو در خصوص مدارس آموزش از راه دور و نحوه تحصیل در این مدارس پرداختیم.
فارس: درباره سیستم آموزش از راه دور در آموزش و پرورش توضیح دهید و از چه زمانی این نوع تحصیل در مدارس کشور آغاز شد؟
آموزش از راه دور هم در عرصه جهانی و هم در کشور ما مرحله‌ای را طی کرده و قدمت بالایی دارد و در نظام تعلیم و تربیت اسلامی ایران از 6 آذر 1375 رسماً شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزارت آموزش و پرورش اجازه داد که برای افزایش پوشش تحصیلی دانش‌آموزان به ویژه بازماندگان از تحصیل با استفاده از روش منعطف آموزش از راه دور که به شیوه حضوری، نیمه حضوری و غیر حضوری و فراگیر است تحصیل کنند و در سال 1383 عملاً مدارس آموزش از راه دور شرایط تحصیل را برای افراد بازمانده از تحصیل و دارای شرایط خاص ایجاد کرده است و این روش آموزشی به شیوه کتاب پایه، دیداری شنیداری و الکترونیکی است و خوشبختانه مؤسسان این مدارس از همکاران فرهیخته، باتجربه و با درایت هستند که با دلسوزی این خدمات را ارائه می‌دهند؛ همچنین دانش‌آموزانی که شرایط تحصیل به صورت حضوری را ندارند از طریق ادارات آموزش و پرورش می‌توانند واحدهای آموزش از راه دور را شناسایی کنند و در سایت آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش فهرست تمام مدارس تحت پوشش قرار داده شده است.
فارس: آموزش از راه دور برای کدام دسته از دانش‌آموزان است؟
آموزش از راه دور برای دو گروه از دانش‌آموزان لازم‌التعلیم و بزرگسال است که دانش‌آموزان واجب‌التعلیم در 5 یا 6 دسته قرار می‌گیرند که امکان استفاده از مدارس حضوری را ندارند و برابر مقررات و کسب مجوزهای لازم می‌توانند در این مدارس تحصیل کنند، یک دسته از این دانش‌آموزان افرادی هستند که دسترسی به مدارس متوسطه را به دلیل دوری مسافت ندارند، مانند روستاها و یا نقاطی از شهرها که از کتاب پایه استفاده می‌کنند و گروه دوم فرزندان کار هستند، همچنین دانش‌آموزان دختری که متأهل می‌شوند و برابر مقررات نمی‌توانند در مدارس حضوری تحصیل کنند یا افرادی که به دلایل خاص امکان حضور در مدرسه را ندارند، مانند زندانیان از خدمات آموزش از راه دور بهره می‌گیرند، همچنین در حال ایجاد ظرفیت‌های جدیدی هستیم که باید به تصویب مراجع برسد که متعاقباً اعلام می‌شود.
ذات آموزش از راه دور دارای انعطاف است و مدارس ما نیم سال واحدی است که دانش‌آموز فراگیر می‌تواند مدت تحصیل خود را با اخذ تعداد واحد بیشتر کوتاه‌تر یا مدت آن را بلندتر در نظر بگیرد و انعطاف موجود در این سیستم آموزشی برای بزرگسالان، شاغلین و خانم‌های خانه‌دار امکان تحصیل را آسان‌تر می‌کند.
فارس: درباره محتوای کتاب‌های درسی آموزش از راه دور توضیح دهید و آیا در این نوع آموزش نیاز به معلم وجود دارد؟
کتاب‌های آموزش از راه دور همان کتاب‌های درسی است، با در نظر گرفتن شرایط فراگیر، بنابراین کتاب‌ها خودآموز است، یعنی فرد بدون حضور معلم می‌تواند درصد زیادی از مطالب را بیاموزد و برای جبران آن برای هر واحد درسی 6 ساعت رفع اشکال در مدرسه وجود دارد، اما وجود معلم نیاز است، چراکه معلم اساس آموزش است، اما چون فراگیرمحور است، بیشتر فعالیت با دانش‌آموز است و در هیچ جای ایران و دنیا آموزش بدون معلم مفهوم ندارد و نوع فعالیت دانش‌آموز و نوع تعامل با معلم فرق می‌کند.
فارس: چه تعداد مدرسه از راه دور فعال در سطح کشور و در خراسان رضوی وجود دارد و چه تعداد دانش‌آموز در این مدارس تحصیل می‌کنند؟
1615 واحد آموزشی در 604 منطقه کشور و در خراسان رضوی 146 مرکز آموزشی وجود دارد و بیش 170 هزار نفر تحت پوشش تحصیلی هستند که تاکنون از سال 1383 تا الان بیش از 3 میلیون دانش‌آموز در کشور از این ظرفیت استفاده کرده‌اند و بالغ بر 400 هزار نفر از این تعداد فارغ‌التحصیل شده‌اند.
فارس: آیا مدارس آموزش از راه دور جزء مدارس غیردولتی هستند؟ و شهریه این مدارس به چه میزان است؟
نوع مدارس آموزش از راه دور در زمره مدارس غیردولتی و تابع قانون و تأسیس در اداره مدارس و مراکز غیردولتی است و شهریه ثابت این مدارس برای هر نیم سال 60 هزار تومان و در ترم تابستانی نصف این مبلغ است، همچنین دانش‌آموزانی که کمتر از 8 واحد درسی دارند، نصف این مبلغ را می‌پردازند و شهریه واحد درسی در کشور بنا به تصمیم شورای استان متفاوت و متغیر است و مجموعاً میانگین هزینه تحصیل دانش‌آموزان در آموزش از راه دور تقریبا 300 هزار تومان در هر نیم سال است که به نسبت هزینه‌هایی که در بحث آموزش از راه دور اتفاق می‌افتد شهریه زیادی نیست.
فارس: مدارس از راه دور برای چه مقاطعی از پایه تحصیلی دانش‌آموزان است؟
برای دوره اول و دوم متوسطه این نوع سیستم آموزشی وجود دارد و برای دانش‌آموزان نظام قدیم نیز این اجازه داده می‌شود که این آموزش را داشته باشند و در دوره دوم متوسطه رشته‌های نظری و کارودانش را داریم که کارودانش به شکلی است که دانش‌آموز مهارت را در مراجع مجاز می‌گذراند و واحدهای نظری و عمومی را در مراکز آموزش از راه دور طی می‌کند.
فارس: در خصوص مکان برگزاری مدارس آموزش از راه‌دور و ابزار و تکنولوژی‌های مورد نیاز این مدارس توضیح دهید؟
قالب مدارس آموزش از راه دور در کشور به شیوه روش اول و دوم یعنی کتاب پایه و دیداری ـ شنیداری است و از یکسری منابع که در گذشته تولید شده است از اینها استفاده می‌شود و برای روش استفاده از اینترنت نیاز به زیرساخت‌های مورد نیاز است که وزارت ارتباطات برای فراهم کردن نوع زمینه‌های آن اعلام آمادگی کرده است، همچنین برای این نوع آموزش نیاز به تجهیزاتی مانند لپ‌تاپ، گوشی و تبلت نیاز است تا دانش‌آموز از این روش استفاده کنند که برای استفاده از این روش 45 عنوان درسی را تولید کردیم و خدمات الکترونیکی تاکنون در مدارس خارج از کشور استفاده می‌شد که از امسال به صورت پایلوت این بحث را در داخل کشور در کنار آموزش‌های دیگر قرار دادیم و 6 مدرسه در استان البرز برای این موضوع پایلوت شدند و اخیراً نیز در پی حادثه ناگوار زلزله کرمانشاه ما این خدمات را به دانش‌آموزان این منطقه به تدریج ارائه می‌دهیم که از یک مدرسه شروع کردیم و 4 مدرسه به عنوان پایلوت در سرپل ذهاب انتخاب شدند و سیستم آموزش الکترونیک به گونه‌ای طراحی شده است که دانش‌آموزان دقیقاً مانند مدرسه به غیر از فضای فیزیکی تمام اجزای آموزشی از جمله دانش‌آموز، معلم و فرآیند آموزشی و تمام شرایط آموزش فراهم است.
یک روش در کنار روش‌های دیگر آموزشی است، اگرچه تمام سعی ما در وزارت آموزش و پرورش ارائه خدمات حضوری به دلیل تحقق ساحت‌های تربیتی است، اما در شرایطی که ناچار باشیم برای افزایش پوشش تحصیلی از خدمات غیرحضوری می‌توانیم استفاده کنیم.
فارس: به نظر شما فواید و معایب آموزش از راه دور چیست؟
این آموزش را با آموزش‌های دیگر مقایسه نمی‌کنیم، چراکه آموزش حضوری اولویت اول است و هیچ چیز جایگزین آموزش حضوری نمی‌شود و در شرایطی که آموزش حضوری وجود ندارد، از این روش آموزش استفاده می‌شود و قطعاً مزیت‌های آموزش حضوری را ندارد، اما مزایای دیگری برای افراد دارای شرایط خاص فراهم می‌کند که در آموزش الکترونیکی شرایط به گونه‌ای طراحی شده است که کیفیت آموزش مناسب است و از محتوی‌های متنوع می‌توان استفاده کرد؛ همچنین در آموزش الکترونیکی مطالب ثبت و ضبط می‌شود و دانش‌آموز می‌تواند به آن مراجعه کند و انعطاف در مکان و زمان دارد، اما با این حال بازهم تأکید ما بر آموزش حضوری است، بنابراین آموزش حضوری اولیت و وجود معلم ضرورت است.
==================
گفت‌وگو از راحله حسین‌زاده