پیاده‌سازی اکوسیستم هوش مصنوعی در شبکه ملی اطلاعات
رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی (AI) در تشریح چالش های پیش روی کشور در توسعه و کاربردی سازی هوش مصنوعی در ابعاد ملی گفت: باید برای توسعه هوش مصنوعی از سرویس‌های بومی استفاده کنیم.
به گزارش خبرنگار مهر، پیشرفت سریع الگوریتم‌های هوش مصنوعی دولت‌های مختلف را به تدوین برنامه جامع برای مواجهه با این فناوری وادار کرده است؛ به نحوی که گفته می‌شود تاکنون بیش از ۴۵ کشور از استراتژی خود برای توسعه و به کارگیری هوش مصنوعی رونمایی کرده اند.
این فناوری که فرآیندهای هوش طبیعی انسانی را شبیه سازی می‌کند، دارای زیرمجموعه‌هایی مانند «یادگیری ماشین»، «فناوری‌های مرتبط با زبان انسان» و «رباتیک» است که بهره گیری از ظرفیت‌های آن می‌تواند به بهبود خدمات عمومی، کارآیی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی انسانی بیانجامد.
به همین دلیل اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برنامه‌ریزی برای حرکت به سمت استفاده از مزیت‌های ناشی از به کارگیری فناوری هوش مصنوعی را آغاز کرده اند. این کشورها با تدوین استراتژی‌ها و اقدامات ملی در جهت تقویت تحقیقات هوش مصنوعی و به کارگیری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آن، رویکردهایی چون «تقویت عملکرد نهادها و سیستم‌های دولتی»، «تقویت اکوسیستم‌های نوآوری»، «تقویت شرکت‌های بزرگ صاحب فناوری» و «تقویت شرکت‌های کوچک و متوسط متأثر از هوش مصنوعی» را در اهداف خود پیش‌بینی کرده‌اند.
محورهای مشترک سیاستگذاری این کشورها در حوزه هوش مصنوعی به مواردی چون تحقیق و توسعه، آموزش و تقویت نیروی انسانی، انتقال فناوری، نوآوری، زیرساخت‌های دیجیتال، اخلاقیات، حاکمیت، رگولاتوری و سرویس‌های عمومی و اکوسیستم داده، مربوط می‌شود.
استراتژی کشورهای مختلف در قبال هوش مصنوعی بر تقویت هرچه بیشتر پژوهش در دانشگاه و سایر بخش‌های تحقیقاتی و نیز تخصیص بودجه به منظور تقویت تحقیق و توسعه، دلالت دارد.
همزمان با این روند توسعه، رهبر انقلاب آبان ماه ۱۴۰۰ در دیدار با نخبگان از «هوش مصنوعی» به‌عنوان یک مسئله مهم و آینده‌ساز نام بردند و تأکید کردند: این مسئله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که ایران جز ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار گیرد.
در این راستا هم اکنون اقداماتی برای مواجهه با فناوری هوش مصنوعی و کاربردی سازی مزیت‌های آن آغاز شده و راهبرد کلی کشور در مواجهه با این فناوری در سندهایی مبتنی بر نقشه راه دیده شده است.
با این حال سوال این است که چه چالش‌هایی هم اکنون بر سر راه توسعه هوش مصنوعی قرار دارد و در ابعاد ملی با چه موضوعاتی برای کاربردی سازی این فناوری روبرو هستیم؟
محمد شهرام معین رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفتگو با خبرنگار مهر در این باره توضیح داد.
خلأ مقررات گذاری و نبود زیرساخت پردازشی در مسیر توسعه هوش مصنوعی
وی مساله هوش مصنوعی را مسأله‌ای چندبعدی عنوان کرد و ادامه داد: ما نمی‌توانیم فقط الگوریتم را توسعه دهیم اما برای داده فکری نکنیم؛ ما هم اکنون برای عملیاتی کردن و پیاده سازی سخت افزارهای خاص منظوره، فکر نکرده ایم و زیرساخت پردازشی کافی هم نداریم. مسائل حقوقی و حریم خصوصی و مالکیت داده و الگوریتمی و کسب و کاری را حل نکرده ایم. از سوی دیگر ارزش گذاری داده‌ها را انجام نداده ایم. از طرفی مساله رگولاتوری و مقررات گذاری تنظیم بازار را ندیده ایم. این ملغمه باید حل شود. این هنر است که بتوانیم اینها را با یکدیگر همسو کنیم.
دکتر معین یکی از نیازمندی‌های توسعه هوش مصنوعی را مقررات گذاری عنوان کرد که باید از سوی متولیان این موضوع دنبال شود، گفت: باید به مساله هوش مصنوعی نگاه چند بعدی داشته باشیم. نمی‌شود زیرساخت قوی داشت اما برای مساله حقوق داده‌ها، رگولاتوری و کسب و کار راه حلی در نظر نگرفت.
«داده» نفت سده بعدی است
رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی افزود: در کنار آن فرهنگ سازی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اینکه هوش مصنوعی در جامعه جا بیافتد و داده‌ها به نحوه مناسبی در اختیار مراکز تحقیقاتی قرار گیرد، از دیگر موضوعات مهم است. ما باید شاهد داده‌ها و کلان داده‌های باز با تاکید بر حفظ حریم خصوصی، امنیت و محرمانگی باشیم.
وی با اشاره به پروژه‌هایی مانند خودروهای متصل و خودران که پروژه مطالعاتی رگولاتوری آن سال‌های اخیر توسط پژوهشگاه ICT انجام شده است گفت: از آنجایی که موضوع خودروی متصل خیلی جا نیفتاده بود، این سند مورد استفاده قرار نگرفت. اما اخیراً ما در مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با خودروسازهای داخلی جلسه داشتیم تا مجدداً موضوع رگولاتوری و مقررات گذاری و مسائل حقوقی این فناوری را بازنگری و عملیاتی کنیم. هم اکنون در زمینه پلتفرم حوزه خودروهای متصل، اتفاقات قابل توجهی در حال رخ دادن است اما به طور کل با توجه به تغییر تکنولوژی و نیازها، نیازمند بازنگری سند خودروی هوشمند هستیم.
معین اضافه کرد: در سال ۲۰۱۸ اکونومیست مقاله‌ای را منتشر کرد که در آن به «داده» به عنوان نفت سده بعدی اشاره شد. این نفت باید به درستی استخراج و پالایش شود.
معین در پاسخ به این سوال که چه زمانی در کشور ما نیز این فناوری همزمان با سایر کشورها، توسعه می‌یابد، گفت: ما همین الان هم برای توسعه هوش مصنوعی عقب هستیم و اگر بخواهیم همچنان منتظر بمانیم شرایط بدتر خواهد شد. حتماً باید زمان بندی داشته باشیم و این، نیازمند همت ملی و همکاری همه نهادها و ذینفعان و بازیگران این عرصه است. این همدلی و هم سویی باید صورت بگیرد. باید یک جهاد بزرگ در عرصه هوش مصنوعی رقم زد.
وی اظهار امیدواری کرد که با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، اهتمام خاص، هدفمند، هوشمندانه و با در نظر گرفتن منافع ملی به مساله هوش مصنوعی صورت گیرد.
پیاده سازی اکوسیستم بومی AI در قالب شبکه ملی اطلاعات
رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در پاسخ به این سوال که آیا هوش مصنوعی در سرفصل‌های شبکه ملی اطلاعات دیده شده است؟ گفت: شبکه ملی اطلاعات دارای لایه‌های مختلف شامل زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی و خدمات پایه و خدمات عام و محتوا است که در بخش خدمات یکی از موضوعات مهم و اصلی خدمات هوش مصنوعی است.
معین گفت: از آنجایی که خدمات هوش مصنوعی بر اصل بومی سازی دنبال می‌شود، می‌توان آن را در لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات دنبال کرد. ما باید برای توسعه هوش مصنوعی از سرویس‌های بومی استفاده کنیم و برنامه ریزی این است که خودمان حداقل یک اکوسیستم داخلی هوش مصنوعی داشته باشیم. اینها همه در قالب شبکه ملی اطلاعات می گنجد.
وی افزود: در واقع یکی از موضوعات مطرح این است که چگونه اکوسیستم بومی هوش مصنوعی را در قالب سند شبکه ملی اطلاعات پیش ببریم.