چک مسافرتی در خودپرداز؟!
در موارد بسیاری شنیده می‌شود که بانک‌های ایران چک‌های 500هزار ریالی داخل خودپرداز قرار دهند. ظاهر امر این است که این طرح به دلیل کم ارزش بودن پول ملی و درخواست مبلغ زیاد توسط مشتریان مطرح می‌شود. اگر موارد زیر را در نظر بگیریم:
1- بزرگترین اسکناس ایران 20هزار ریالی است
2- بزرگترین اسکناس آمریکایی 100 دلاری است
3- حقوق کارمند معمولی هر دو فرهنگ
4- فرهنگ مصرف پوز در جامعه آمریکایی و ایرانی که خلا خودپرداز را پر می‌کند
5- پرداخت‌های خرد توسط چک
6- پرداخت‌های الکترونیکی و اینترنتی
7- چک پول‌های آمریکایی معمولا به اندازه 100 دلار ارزش دارند در حالی که در ایران 5 میلیون ریالی!! هم داریم؟
تحلیل عمیق نشان می‌دهد که مشکل جامعه ایرانی پول و اسکناس درشت نیست! هیچگاه یک فرد خارجی تمام حقوق بازنشستگی خود را یکباره از دستگاه خودپرداز اخذ نکرده و آنرا در چند روز اول خرج نمی‌کند. اگر لازم به خرج کردن باشد، این کار را به طرق دیگر هم می‌تواند انجام دهد ولی قطعی است که تمام حقوق خود را بصورت نقد از خودپرداز دریافت نمی‌کند.
هیچ فرد خارجی برای خرید گوشت از مغازه‌ای که در مجاورت سوپر مارکت یا قصابی محل است، ابتدا کلی پول از خودپرداز اخذ نکرده که بعد به سراغ قصابی برود! چک‌های افراد در خارج از ایران از اعتبار برخوردار است و افراد مجبور نیستند که حتما از چک پول یا پول نقد استفاده نمایند.
از قرار معلوم شرکت ایران نارا اقدام به عرضه خودپردازهایی کرده است که قادرند حروف مغناطیسی روی ایران چک را خوانده و به نام مشتری ثبت نمایند. بنابراین می‌توان تا حدی از بی نام بودن ایران چک در خودپرداز جلوگیری کرد.
اما این یک روی سکه است. موضوع اصلی چک پول، اطمینان فروشنده است از اصالت آن و امضایی که مشتری روی آن می‌نماید. بطور خلاصه مشکلات زیر وجود دارند:
1- حک نمودن حروف مغناطیسی روی چک پول تقلبی، صد بار راحت‌تر از چاپ تقلبی آن است.
2- چک پول باید در شعبه و در حضور کارمند بانک امضا شده و در هنگام فروش هم امضا شود و فقط یک بار قابل برگشت به شعبه و نقد شدن باشد.
3- چک پول قطعا پول نقد نیست و نباید مانند آن بکار رود. یک قصاب که نمی‌تواند دم به دقیقه به بانک برود و چک پول‌هایش را با صرف وقت و معطلی به بانک بفروشد و پول نقد بگیرد یا به حسابش بریزد. بنابراین مجبور است آنرا مانند پول نقد به دیگری بدهد و خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
4- خرج کردن چک پول توسط مردم و برای خریدهای خرد دشوار است و بسیاری از فروشگاه‌ها از پذیرفتن آن امتناع می‌کنند.
5- پرداخت چک پول توسط خودپرداز، جابجا کردن مشکل در بانک و جامعه است. به عبارت دیگر مشکل خودپرداز حل می‌شود اما مشکل بانک و بسیاری از مردم حل نمی‌شود زیرا بانک باید در نقطه‌ای دیگر و با صرف هزینه آنرا نقد یا تبدیل کند و مردم نیز درسر تازه‌ای به نام ایران چک بجای پول نقد پیدا می‌کنند.
6- چاپ تقلبی یک اسکناس 20هزار ریالی به اندازه یک چک پول 5 میلیون ریالی یا ایران چک 500هزار ریالی است. البته امکان دارد که چاپ ایران چک 500هزار ریالی آسان‌تر هم باشد. اگر ایران چک را تبدیل به پول رایج مملکتی کنیم، فکر کرده‌ایم که چه اتفاقی می‌افتد.
با این وصف خوب است که پیرامون پرداخت ایران چک توسط خودپرداز عمیقا فکر کرده و عواقب آنرا در سطح بانک مرکزی و نظام بانکی ایران بررسی نماییم.
برای برون رفت از این بحران خوب است که هزینه بیشتری برای گسترش مصرف پوز بنماییم و آنرا به هر طریقی که ممکن است ترویج دهیم. اگر بانک‌ها به اندازه‌ای که برای جوایز قرض‌الحسنه خود تبلیغ می‌کنند برای ترویج پوز می‌نمودند، ظرف دو سال آینده این محصول همگانی شده بود.
نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت این است که اسکناس توان گردش و دست به دست شدن دارد و اگر حدود 150 ریال برای چاپ آن هزینه می‌کنیم، آنرا حدود 150 بار نیز بکار می‌بریم تا معدوم نماییم. اما ایران چک را اگر چه حدود همان 150 ریال برای چاپش صرف می‌کنیم، اما فقط دو سه بار می‌توانیم بکار بریم و باید آنرا نقد نموده و باطل نماییم. اضطرار و نامدیریت‌ها ما را به جایی نرساند که چک پول را تبدیل به اسکناس کنیم. در اینصورت بیایم خود اسکناس را چاپ نماییم.
- ۸۵/۱۰/۰۵