کشور در مقابل امواج «تی‌تیپ» مقاوم است؟
عباس پورخصالیان - اروپا اکنون در تب و تاب پذیرش یا رد «تی‌تیپ» (پیمان تجارت آزاد و مشارکت سرمایه‌گذاری ترانس آتلانتیک یعنی میان اروپا و ایالات متحد) است.
«تی‌تیپ» اما از طرف مخالفان آن در اردوگاه چپ، «ناتو اقتصادی» نام گرفته است و اگر به آثار «تی‌تیپ» بر بازار دیجیتالی جهان بیاندیشیم (به قول من ) "ناتو فاوایی" نیز هست.
می‌دانیم که بازارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در کشور دارای مناسباتی ژرف، گسترده و یگانه در عرصه‌های فنی، دانشی، علمی، تجاری، مالی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی با اروپا است. مناسبات ما با اروپا هر قدر به مرور زمان ژرفتر و گسترده‌تر می‌شوند، طبیعی و بدیهی است که دگرگونی‌های بازار اروپا به همان میزان بر بازارهای کشور (از آن جمله بر بازارهای فاوای ما) تأثیرگذارتر می‌شوند.
پس اکنون که اروپا می‌رود تا پیمان «تی‌تیپ» را امضا کند، نهادهایی چون شورای عالی فضای مجازی، اتاق بازرگانی، وزارت ارتباطات و ... باید بتوانند به این پرسش پاسخ دهند: آثار «تی‌تیپ» بر تک‌تک بازارهای فاوای کشور چیست؟ اصلاً بازارهای فاوای ما دارای چه روابط کمی و کیفی با اروپا هستند؟
من در این گزارش نمی‌توانم پاسخی به دو پرسش بالا بدهم. اما می‌توانم به جامعه فاوای کشور در چارچوب این گزارش، تصویری کلی از آن ارایه دهم.
تی‌تیپ چیست؟
از جزییات «تی‌تیپ»، چیز زیادی افشا نشده است. متن «تی‌تیپ» یک راز سر به مٌهر است. اما کلان ماجرا افشا شده است:
«تی‌تیپ» تلفظ TTIP است که به پیمانی اشاره دارد به نام «Transatlantic Trade and Investment Partnership » یا «تجارت و مشارکت سرمایه‌گذاری ترانس آتلانتیک »
مخالفان و موافقان «تی‌تیپ»
«تی‌تیپ» مخالفانی و موافقانی در میان احزاب، دولتمردان و سیاست‌مداران در آمریکا، اروپا و نیز در دیگر قاره‌ها دارد؛ ولی در بین همه اقشار مردم نیز. برای مثال: مرکل و اوباما، موافقان آن و خانم کلینتون و ترامپ مخالفانی مشروط؛ و احزاب چپ، اتحادیه‌های بزرگ کارگری و سازمان‌های حمایت از مصرف‌کننده مخالفان آنند. مارین لو پن، رئیس جبهه ملی فرانسه، نیز مخالف «تی‌تیپ» است زیرا می‌ترسد غول‌های افتصادی و تجاری آمریکا بر غول‌های اروپای صنعتی سلطه یابند.
کارزار مبارزه علیه عقد پیمان میان‌قاره‌ای تجارت آزاد، بینِ (از یک سو، دولت‌های) کانادا و آمریکا؛ و (از سوی دیگر) اروپای واحد، پس از سال‌ها مذاکره و ماه‌ها مجادله، مخالفان را در آخرین هفته شهریور 95، به خیابان‌ها کشاند و بالاخره با تظاهرات چند ده هزار نفر از مخالفان در چند شهر اروپا به اوج جدیدی دست یافت.
برگزارکنندگان این کارزار در آلمان از جناح چپِ احزاب و تشکلات کارگری بودند. البته اردوگاه مخالفان پیمان میان‌قاره‌ای تجارت آزاد در آلمان به دو جناح راست و چپ تقسیم می‌شود: در جناح راست، نالیونالیست‌ها و نماینده فکری ایشان: حزب تازه به دوران رسیده AfD (آلترناتیو برای آلمان) و در جناح چپ، حزب سبزها، احزاب سوسیالیستی، اتحادیه بزرگ EG Metal و تشکل‌های وابسته به آن قرار دارند.
با اندازه گیری تعداد موافقان و مخالفان اروپایی در می 2016 معلوم شد مردم 24 کشور عضو اتحادیه اروپای واحد با عقد پیمان TTIP موافقند و مردم تنها 4 کشور عضو، مخالف آن هستند. این چهار کشور عبارتند از: اسلوونی، لوکسامبورگ، آلمان و اتریش
در نمودار زیر: رنگ قرمز= رأی مخالف، آبی= موافق و خاکستری= ممتنع است.
مأخذ: کمیسیون اروپا، یوروبارومتر 85 / به نقل از FAZ
«تی‌تیپ» دیجیتالی
منظور از "تی‌تیپ دیجیتالی"، موادی از پیمان «تی‌تیپ» است که با بازار فاوا، اقتصاد بی‌وزن یا اقتصاد اطلاعات و اقتصاد دانش در ارتباط است. اما با توجه به این که مواد پیمان «تی‌تیپ» به شدت سری نگه داشته می‌شود، پیدا کردن چنین رابطه‌ای و برقرار کردن نسبت میان «تی‌تیپ» و آینده بازارهای فاوا و فضای سایبری در اروپا و دیگر مناطق جهان، سهل و ممتنع است:
• سهل است، چون با وجود اختلافاتی که بر سر معامله با غول‌های سایبری مشهور به «گافتام» (یعنی: گوگل – آمازون – فیسبوک – توئیتر - اَپِل و مایکروسافت) میان اروپا و آمریکا حاکم است، بدون شک هدف ایالات متحد از تی‌تیپ، لیبرالیزه کردن مقررات اروپا در رفتار با «گافتام» است و از میان برداشتن مقررات ضد انحصاری کمیسیون اروپا در بازار فاوا، اینترنت و اقتصاد سایبری.
• ممتنع است، زیرا که با بررسی جزییات اختلاف نظر میان اروپا و آمریکا، تنها می‌توان حدس زد که ایالات متحد به دنبال چه هدف‌هایی در رابطه با مقررات‌زدایی کردن بازارهای فاوا و آزادسازی بی‌حد و حصرِ فضای سایبری است و اروپا در پی چه مقاصدی برای صیانت از منافع خود است.
راهبرد "بازارِ تَکینِ دیجیتالی"
یکی از اهداف کمیسیون اروپا در رابطه با فاوا، اینترنت و فضای سایبری، ایجاد یک بازار تکین دیجیتالی یا Digital Single Market در اروپای واحد است که راهبرد رسیدن به آن را در ششم می سال 2015 به تصویب رساند.
اجرای این راهبرد بناست سالانه ارزشی معادلِ 415 میلیارد یورو به اقتصاد اروپا بیفزاید.
سه اصل این راهبرد عبارتند از:
• ایجاد دسترسی بهتر به فراورده‌ها و خدمات دیجیتالی برای مصرف‌کنندگان و کسب و کارها در اروپا
• ایجاد شرایط مناسب و حوزه‌هایی بکر و آزاد برای چابک‌سازی شبکه‌ها و خدمات نوآورانه و
• بیشینه‌سازی توان رشد اقتصاد دیجیتالی، با اصلاح قانون حق مؤلف.
بدین منظور، کمیسیون اروپا رسیدن به سه استاندارد را هدف‌گذاری کرده است:
1- برچسب‌گذاری الکترونیکی یا e-Labelingاز طریق استانداردسازی برچسب‌های کالاها و راه‌اندازی برچسب دیجیتالی بجای برچسب‌های فیزیکی و آگاهی‌رسانی مبسوط و موثق به مصرف‌کننده در فضای سایبری
2- دسترسی‌پذیری الکترونیکی یا e-accessibility به عنوان اجرای تعهد دولت در زمینه خدمات عام و برقراری عدالت ارتباطی به ویژه برای مستمندان، معلولان، کم‌توانان و اقشار آسیب‌پذیر
3- رمزنگاری یا cryptography و تدوین استانداردهایی برای صدور گواهی جهت فراورده‌های فاوا و به ویژه برای کدگذاری و واکدسازی اطلاعات.
لذا "تی‌تیپِ دیجیتالی" از منظر اروپا باید بتواند بر اصول «راهبرد بازار تَکینِ دیجییتالیِ» اروپا صحه بگذارد و علاوه بر آن، بر اصول بی‌طرفی شبکه (network neutrality) و حفاظت داده‌ها (data protection) تأکید بورزد. اینها اما بدون شک از مواردی هستند که اروپا و آمریکا بر سرشان اختلاف نظر دارند و معلوم نیست که کدام طرف، در نهایت از مواضع پیشین عقب‌نشینی خواهد کرد و یا در صورت تعدیل مواضع، طرفین مذاکره به کدام میانگین رضایت خواهند داد.
تمایل آمریکا به افزایش سرمایه‌گذاری در بخش مخابرات اروپا
یکی دیگر از موارد اختلاف میان اروپا و آمریکا بر سر میزان سرمایه‌گذاری در بخش مخابرات است. نموادر ادامه نشان می‌دهد که میزان سرمایه‌گذاری آمریکائیان در بخش مخابرات بر حسب خانوار، از مقدار مشابه آن در اروپا به مراتب بیشتر است.
این تفاوت فاحش در میزان سرمایه‌گذاری در بخش مخابرات با وجودی است که تعداد جمعیت در 28 کشور عضو اتحادیه اروپا جمعاً 510 میلیون نفر و در ایالات متحد 323 میلیون نفر است.
هراس از ورود «گوگل فایبر» به اروپا
«گوگل فایبر» یکی از زیرمجموعه‌های بزرگ گوگل است که دسترسی پهن‌باند نوری را با محتوای غنی به قیمتی رقابتی به کاربران عرضه می‌کند. پروژه «گوگل فایبر» درست همزمان با طرح اُپراتور چهارم آی.تی و اتصال فیبر نوری منازل در ایران، در ایالات متحده مطرح شد. اما در آمریکا هم به زودی اجرا شد و هم رقبای موجود در بازار دسترسی پهن‌باند نوری را به چالش کشید.
حال اگر شرکت گوگل فایبر پس از عقد پیمان «تی‌تیپ» دورخیز بردارد و وارد بازار اروپا شود، بدون شک بازار خدمات دسترسی پهن‌باند نوری این قاره را دچار اعوجاج شدید می‌کند و این همان چیزی است که شرکت‌های مخابراتی و تولیدکنندگان محتوا در اروپا با آن مبارزه می‌کنند.
در پایان امیدوارم وزارتخانه‌های امور خارجه، ارتباطات و صنعت به علاوه بخش خصوصی فاوای کشور به کمک هم بتوانند درمورد آثار «تی‌تیپ» بر بازارهای کشور به اجماع برسند و خود را در برابر امواج آن مقاوم سازند.